ەتىكشى قىتاي- اڭگىمە
قاشان كورسەڭ ءوزىنىڭ جەكە مەنشىك دۇكەنىنىڭ الدىندا كونەتوز كوكشىل شاپانىن كيىپ، الدىندا تاۋ بولىپ ءۇيىلىپ جاتاتىن اياق كيىمدەردى جاماپ- جاسقاپ وتىراتىن. كەرەك دەسەڭىز تاماقتى دا سول تىگىن ماشيناسىنىڭ قۇلاعىن بۇراپ وتىرىپ ىشەتىن. ياڭنىڭ جالعىز قىزى بولدى. ول دا قازاقشاعا جەتىك، ءسامبى تالداي ءسان تۇزەگەن، سۇيكىمدى بويجەتكەن بولدى. ءوزى قازاق جىگىتتەرىنە جاقىن جۇرەتىن. ياڭنىڭ الدىنا كەلگەن ءار ادامعا ايتار قالجىڭى، قايتارار ءۋاجى بولۋشى ەدى.
- ءاي قىز، - دەيتىن - سەن مىنا جامان ەتىكتى جاماتىپ قايتەسىڭ ا؟! سەن ەرتەڭ قاشىپ كەتەسىڭ. سوسىن بارعان جەرىڭدە كۇيەۋىڭ جاڭا ەتىك ساتىپ اپەرەدى. ياڭ ايتسا ايتقانداي ول جىلدارى مۇنداعى قازاق اراسىندا قالىڭمال دەرتى اسقىنىپ، قىزدىڭ قۇنى قىرىق بايتال بوپ تۇرعان كەز ەدى. قىز ايتادى:
- سەن قىتاي وتتاي بەرمەي جۇمىسىڭدى ىستە! مەن قاشپايمىن!
- قاشاسىڭ!
- نەگە؟
- سەنىڭ جىگىتىڭ كەدەي! ساعان قالىڭمال بەرە المايدى.
«ەتىكشى ءوزى جاقسى ادام. ايەلى وڭباعان» دەيتىن ادامدار. ءيا، ەتىكشىنىڭ ايەلى ەكى قايىرىلمايتىن قازىمىر، بايا، شارقايا كىسى ەدى. دۇكەندەگى ءبىر زاتتىڭ باعاسىن ءبىر ايتقاندا ەستىمەي، قايتالاپ سۇراساڭ ارتىڭنان يت قوسىپ قۋاتىن. اۋزىندا بوقتىعى، قولىندا باقانى دايىن ايەل ەدى. ولار ىشپەي- جەمەي، كيىنبەي دۇنيە جينادى. ولار ادام بالاسىنا سەنبەيتىن. ءتىپتى ۇكىمەتتىڭ بانكىنە دە. سودان دا بولسا كەرەك تاپقان- تەرگەنىن ۇيدەگى ساكى استىنا، ەسكى- قۇسقى اياق كيىمدەردىڭ ىشىنە سالىپ ساقتايدى ەكەن دەسەتىن.
ءسۇيتىپ جۇرگەن كۇندەردىڭ بىرىندە اۆتوبۋسقا اقشاسىن قيماي جۇك كولىگىمەن كەلە جاتقان ەتىكشىنىڭ ايەلى جول اپاتىنا ءتۇستى. تۇسكەندە دە وڭباي ءتۇستى. باسى جۇلىنعان. ەتىكشى اۋىل ورتالىعىنداعى بارلىق ءدامحانالاردى ءسۇزىپ شىقتى. ونداعى ويى ايەلىن سوڭعى ساپارعا اتتاندىرىپ سالۋ جورالعىسى ءۇشىن ەدى. قىزىق بولعاندا ءوز قانداستارىنان ەشكىم وعان اسحانالارىن بەرە قويمادى. سەبەپ: «سۇيەك اتتاندىرعان جەردە ارۋاق قالادى». «بولماسا مۇنداي جەردەن ەندىگارى ەشكىم تاماق جەمەيدى». اقىر-اياعىندا قىزىنىڭ سەبەپ بولۋىمەن وسىنداعى ءبىر قازاق ءدامحاناسىنا كۇنى ءتۇستى. مەن سوندا بىلەگىنە قارالىق بايلاپ، كوشە بويلاپ قولدان جاساعان قاعاز اقشا ورتەپ، زيرات باسىنا تۇرلەندىرىپ تاماق قويعان ءولىم جوسىنىن العاش كوردىم.
ەتىكشى ەرتەسى جۇمىسىنا ورالدى. ونىڭ جۇزىنەن مۇڭ دا وكىنىش تە سەزىلمەيتىن. تەك باسىن ءبىر جاعىنا قيسايتىپ، ءجىبىن سوزا ەتىك تابانداپ جاتقاندا ەزۋىندەگى ءاجىمىنىڭ قويۋلاي تۇسكەنىن اڭعارار ەدىڭ.
قوڭىر كۇزدىڭ كەمپىر شۋاعى ەدى. ەتىكشىنىڭ الدىندا وتىردىم. ول مەنىڭ جۇزىمە ءبىر ءسات بارلاپ وتىردى دا ايتتى:
- وسى سەن نەگە قازاقستانعا كەتپەيسىڭ؟
- وندا نە بار؟
- وندا سەنىڭ تۋىستارىڭ نايماندار كوپ دەيدى عوي.
- مەن كەتسەم ورنىما ءبيداي ەگەسىڭ بە؟
- جوق! بۇرشاق ەگەم.
- نەگە؟
- بۇرشاق ءبيدايدان ءسال قىمباتىراق!
ءدال وسى كەزدە ەتىكشىنىڭ كەيىنگى ايەلى ايعاي سالدى.
- لاۋياڭ شاتاق بولدى! قيىن بولدى! ەتىكشى جالت قارادى.
- نە بوپ قالدى؟
- قىزىڭ قاشىپ كەتىپتى.
- قايدا؟ كىممەن؟
- قازاقتارمەن!
- وي اكەڭدى! الىپ- قاشقان كەرەي مە؟ نايمان با؟
ايەلى يىعىن قيقاڭ ەتكىزدى.
مەن كۇلەم دەپ وتىرعان ورىندىعىمنان شالقالاپ قۇلاپ ءتۇستىم.
اۆتورى : عالىمبەك ەلۋباي
