قازاقستان تاريحى جايلى تىڭ دەرەكتەر تابىلدى
ونىڭ ىشىندە حانداردىڭ حاتتارى مەن ەجەلگى كارتالار بار. بۇگىنگە دەيىن تاريحي وقۋلىقتاردا بولماعان، زەرتتەۋلەردە ايتىلماعان 7 مىڭنان اسا قۇجاتپەن قازىر عالىمدار اينالىسىپ جاتىر.
بۇل - كونە شاعاتاي تىلىندە جازىلعان تەمىر حاننىڭ حاتى. مۇسىلمان كۇنتىزبەسى بويىنشا 918 -جىلى سايبەك حانعا جولدانعان. مۇندا قازاق جەرىنىڭ بيلەۋشىسى بۇرىندىقپەن مامىلەگە كەلگەنى جايلى ايتىلادى. الايدا قۇندى قاعاز تولىعىمەن تاپسىرلەنبەدى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، دەرەكتى قازاقشاعا اۋدارساق، تاريحىمىزعا قاتىستى تىڭ اقپارات شىعۋى مۇمكىن. تەك شاعاتاي ءتىلىن جەتىك بىلەتىن مامان تاپشى.
ساعيلا نۇرلانوۆا، ق ر ۇلتتىق ارحيۆىنىڭ ديرەكتورى:
- الىپ كەلگەن 7 مىڭ قۇجاتتى ءبىز ۇلتتىق ارحيۆتە ءوز كۇشىمىزبەن زەرتتەي باستادىق. ول قۇجاتتاردىڭ ىشىندە كونە شاعاتاي تىلىنەن اۋدارىلعان قۇجاتتار بار. ءبىراق ءالى تولىق اۋدارىلىپ بىتكەن جوق. بۇل ارحيۆتىڭ قويماسىندا جاتقان قۇجاتتار ءالى زەرتتەۋگە ءزارۋ. جۇمىس 2025 -جىلعا دەيىن جالعاسىن تابادى. ءالى دە ءبىزدىڭ ارحيۆشىلەر سونداي ەكسپەديتسيا جاسايدى بارلىق شەتەل ارحيۆتەرىنە. ەندى الداعى ۋاقىتتا ونى تاريحشىلارمەن بىرلەسپە زەرتتەۋ قاجەت بولادى.
ەلگە ورالعان قۇندى قاعازداردىڭ اراسىندا كەنە حان جايلى دا دەرەكتەر بار. ءتىپتى سول زامانداعى قازاق دالاسىنىڭ كارتاسى دا تابىلعان. بۇل ارقىلى ەجەلگى قالا مەن تاريحي ورىندار جايلى اقپارات الۋعا بولادى. ودان بولەك، قۇل مەن حاننىڭ، بيلىك پەن بۇقارانىڭ مىندەت- ماقساتى جازىلعان قۇجاتتار دا كەزدەسەدى. ءبىراق، ءبارى تىڭعىلىقتى زەرتتەۋدى قاجەت ەتىپ تۇر.
قورعا وتكەن عاسىردىڭ اسا قۇپيا قۇجاتتارى دا اكەلىندى. ماسەلەن، مىنا حات 1927 -جىلى ستالينگە جازىلدى. جاسىرىن كەلگەن جازبانىڭ توبەسىنەن بايقايمىز، اسا قۇپيا دەگەن ءمور باسىلعان. سەبەبى حاتتا ۇلت كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆ جايلى دەرەكتەر بار. جازبانى بىرىككەن مەملەكەتتىك ساياسي باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى گەنريح ياگودا ستالينگە 1927 -جىلى جازعان. ول ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ قازاق جەرىنە كەلۋىنە مۇلدەم تىيىم سالۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىس تاستاپتى. بۇدان وزگە دە داۋلى تاريحي وقيعالاردى ايعاقتايتىن دالەل كوپ.
يگور پروحوروۆ، تاريحشى:
- 18- عاسىردا لوندوندا جارىق كورگەن كارتا بار. مۇندا قازاق جەرىندەگى ءبىز بىلمەيتىن قالالاردى تاپتىق. ەندى ولاردى ىزدەۋ عانا قالدى. تاريحىمىزدىڭ كەي تۇستارى بۇلىڭعىر. ال بۇل قۇجاتتار كوپ دەرەكتىڭ دالەلى بولادى. سول ءۇشىن مۇراعاتشىلار مەن تاريحشىلاردىڭ وداعى كەرەك. جۇمىلا جۇمىس ىستەپ، عىلىمي جاڭالىق اشا الامىز.
كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە جوعالعان قۇجاتتاردىڭ ءبىرازى ۆەنگريا مەن چەحيادا ساقتالعان. دەمەك، ءبىز ءوز تاريحىمىزدى تولىقتىرا الامىز. ماسەلەن، پەتەربۋرگتا قازاق دالاسىنىڭ 17- عاسىرداعى زاڭى تابىلدى. ول قازىرگى قىلمىستىق كودەكسپەن پارا- پار. تاريحشىلار مەن مۇراعاتشىلار ەكسپەديتسياسى قۇجاتتاردى ىزدەۋدى ءارى قاراي جالعاستىرادى. ەندى ولار وزبەكستانداعى قوردى قاراپ شىعۋدى جوسپارلاپ وتىر.
www.24.kz
