شيراز بۇلبۇلى
ءبىراق كەيبىر ءتارجىمانى وقىعاندا، اۆتوردىڭ وزىمەن جولىققانداي ادۋىن كوڭىل كۇيدى باستان كەشەسىز. ءابىراش جامىشيەۆتىڭ حافيز عازالدارىن جوعارى شابىتپەن، اسقان ىجداھاتپەن اۋدارعانى بايقالادى.
يراندا ءاربىر جاس حافيز جىرلارىن جاتقا ايتىپ، توبەسىنە تۇتادى. ۇيلەردىڭ كىتاپ سورەسىندە قاسيەتتى قۇرانمەن بىرگە حافيز تومدارى قاتار تۇرادى. شايىر جىرلارى - ماڭگىلىك تاقىرىپتاردى قارپىپ، جۇمباق قۇبىلىستاردى ءسوز ەتسە دە، بەسىكتەگى بالادان ەڭكەيگەن قارتقا دەيىن سۇيىكتى، ۇعىمدى. گرەكتەر ءۇشىن گومەر، يتاليالىقتار ءۇشىن دانتە، اعىلشىندار ءۇشىن شەكسپير قانداي قادىرلى بولسا، يراندىقتار ءۇشىن حافيز ەسىمى قۇدىرەتتى، كەمەل ەسىم.
حاناانعا قايتىپ ءجۇسىپ تە كەلەر، جىلاما،
گۇلستان سىندى لاشىعىن كورەر، جىلاما.
قاسىرەت شەككەن سەنىڭ دە جانىڭ
جاي تاۋىپ،
اللانىڭ ءوزى راحىمىن توگەر، جىلاما.
كوكتەم دە شىعار، قونارسىڭ گۇلگە بۇلبۇلىم،
كوكوراي شالعىن نۋىنا بولەر، جىلاما.
كوك- زەڭگىر اسپان قاشانعى تەرىس اينالار،
ول- داعى ءبىر كۇن ەمىرەنىپ وبەر، جىلاما.
اقىن جانى جاۋىننان سوڭعى ءشوپ ۇشىنا قونعان تۇمسا شىقتاي، تاڭعى الما اعاشىندا دىرىلدەگەن ءسارۋار تامشىداي. وقىرماننىڭ جانىن تاسقىنداي شايىپ، جۇرەك دەرتتەرىن جۇلىپ وتەر «زەڭبىرەك» جىرلار نۇرلى كۇيگە تۇسىرەدى. حافيز عازالدارىندا «ساحي»، «شاراپ»، «گۇل»، «كوبەلەك» سوزدەرى سيمۆوليكالىق ۇعىمدارمەن استاسىپ بەرىلەدى. ماسەلەن، شاراپ دەگەنىڭىز قۇدايدىڭ نۇرى، كەسە بولسا جۇرەك رەتىندە قولدانىلادى. ياعني كوزەگە تولتىرىپ شاراپ ءىشۋ - قۇدايدىڭ نۇرىن جۇرەككە تولتىرۋ. حافيز ءومىرىن زەرتتەۋشىلەر ونىڭ ەشقانداي بۇلىكشىل، قىزقۇمار، ماسكۇنەم بولماعانىن، كەرىسىنشە ءتالىمدى، ونەگەلى ءومىر سۇرگەنىن، وتباسىنا ءتيىستى قامقورلىق تانىتقانىن بايان ەتەدى. سودان دا باتىس ونەرپازدارى «قوراپتا» ءومىر سۇرگەن اقىنعا رەنجىپ تە جاتادى. ءوز زامانىنداعى ەڭ وزىق عىلىم جەتىستىكتەرىن مەڭگەرىپ، وزگە ءپان سالالارىمەن قاتار قۇراندى ءتۇسىنىپ وقۋ، جاتتاۋ ءىسىنىڭ جۇيرىگى بولعان ول جەلدەي ەسكەن سەرگەك، اقىلدى ادام بولعان دەسەدى.
حافيز تەك قۇدايدى ماداقتاپ، جاراتىلىستىڭ اسەمدىگىنە تاڭدانۋمەن عانا شەكتەلگەن جوق. الاساپىران ۋاقىتتاردا قاشان دا قاراپايىم حالىق مۇددەسىن جاقتاپ، زاماننىڭ باعدارىن تانىپ وتىردى.
قوماعايلىق كەڭ دۇنيەنى بارا جاتىر
تارىلتىپ،
ادال جان جوق، جۇرتتىڭ
ءبارى ارداقتاماس ارىن تۇك.
جانى دارحان، اقىلى مول ادامدى دا
بۇل كۇندە،
كۇيكىلىكتىڭ كۇشى
باسىپ الىپتى عوي باعىنتىپ.
قاسيەت، قادىر يەسى دەپ جۇرگەندەردىڭ ءوزى دە،
قاجىپ بىتكەن وسى كەزدە
قاسىرەت ابدەن سابىلتىپ.
تايراڭ قاعىپ اقىلى از،
اقشاسى كوپ ناداندار،
زىر جۇگىرتكەن تالايلاردى
ءبىر وزىنە باعىنتىپ.
ءيا، حافيز داۋىرىندە الەۋمەتتىك ولقىلىقتارى، ادامداردىڭ ادامشىلىقتان التىندى ارتىق كورگەنى، سالماقسىز جىلپوستاردىڭ قاسيەتتى ادامداردىڭ ۇستىنەن قوقيلانا ۇكىم جۇرگىزەر الپەتى عازالدا كورىنىس تابادى. ءسىرا، قاي عاسىردىڭ دا تارتىسقا تۇسكەن ماسەلەلەرى ءبىر- بىرىنە ۇقساس كەلىپ جاتادى. ەجەلگى ريم اقىنى وۆيديدىڭ «ماحاببات الحيمياسىن» وقىساڭىز نەمەسە گاي ۆالەري كاتۋلل جىرلارىنا ۇڭىلسەڭىز دە زامان ادامدارىنىڭ رۋحاني احۋالىنا، جاننان گورى ءتاندى، اردان گورى اتاقتى سۇيەر توبىر جاڭعىرىعىنا كۋا بولاسىز. قاي زاماننىڭ دا ءوز فاۋستى مەن مەفيستوفەلى، اقانى مەن بالتا اسىنعان باتىراشى بار.
حافيز - عالامنىڭ عاجايىپ جاراسىمىن، كوز جەتپەس كوركەمدىگىن جىرعا قوسادى، تابيعات تۇتاستىعىن ەلجىرەپ سۇيەدى، ەمىنە قۇشاعىن الادى. تاڭدانۋدان، تاڭداي قاعۋدان تانبايدى.
تۇسىمدە كوردىم جارقىراپ جاڭا اي تۋعانىن،
ايى جوق كەزدە قارا ءتۇن كوكتە تىم قالىڭ.
«الىستا جۇرگەن اياۋلى دوسىم كەلەر»، - دەپ،
جورىدىم ءتۇستى، ءتاڭىرىم بىلەر شىن ءمانىن.
سول ءۇشىن كانە شالقىپ ءبىر بۇگىن ىشەلىك،
قۇمىراڭداعى شاراپتىڭ تۇگەل قۇي ءبارىن.
حافيز ءومىرىنىڭ سوڭعى ۋاقىتى شاح مانسۇر مۇزاففاريدتىڭ ەل بيلەگەن تۇسىنا تاپ كەلدى. بۇل كەزەڭ ءامىر- تەمىر شاپقىنشىلىعىنىڭ دولدانعان داۋىلداي ۇدەپ، جەل تيگەن ورتتەي قاۋلاپ تۇرعان ءساتى ەدى. اقىن مەن ءامىردىڭ اراسىنداعى اڭىزعا قۇرىلعان ديالوگ جازىلىپ تا، ايتىلىپ تا ءجۇردى. حافيز جانىنىڭ ءتۇسى، قالىبى، ارايى ادامعا ءۇمىت پەن قۋانىش سىيلايدى. جارقىن كۇنگە جول اشادى. ادەتتە، جىلاتۋ كوپ ادامنىڭ ءىسى دە، جۇباتۋ نار ادامنىڭ ءىسى. شيراز بۇلبۇلىنىڭ جىرى ورەكپىگەن، ورشەلەنگەن، ءومىر اسۋلارىنان دەمىككەن كىسى كوڭىلىن جۇباتۋشى الاقان ىسپەتتى.
باتىرحان سارسەنحان
egemen.kz