مەيىرىم مەن قاتىگەزدىك
قاقاعان قىس. ارى- بەرى ءوتىپ جاتقان كولىكتى ەمگە تاپپايسىڭ. ۇزاق كۇتتىم. ىلۋدە ءبىر كەزدەسكەن تەحنيكالاردى قول كوتەرىپ توقتاتقانىممەن، اۋدان ورتالىعىنا بارمايتىن، جاي عانا اۋىل اراسىندا ءوز شارۋاسىمەن جۇرگەندەر بولىپ شىعادى. ءبىر كەزدە، ءۇمىت ءۇزىلىپ، كۇتە- كۇتە ءتوزىم تاۋسىلا بەرگەندە كوز ۇشىندا ءبىر كولىكتىڭ قاراسى كورىندى.
ونى قالايدا توقتاتۋ كەرەك. مەنىڭ قول كوتەرگەنىمە توقتامايتىن سىڭاي تانىتسا، جولىنا جاتا قالۋعا بەيىلمىن. الگى كولىك كوز ۇشىنداعى قارا نوقاتتان جايلاپ- جايلاپ كەلىپ انىق كورىنە باستادى. اسىقپاي ءجۇرىپ كەلەدى. جاقىنداپ قالدى. «كاماز» ەكەن. جول ۇستىندەگى قار تاپتالا- تاپتالا نىعىزدالىپ قالعان. جىلتىراعان جولدىڭ بەتى تايعاناق. سودان بولار، «كاماز» كىبىرتىكتەپ كەلەدى. مەنىڭ قول كوتەرىپ تۇرعانىمدى كورگەن جۇرگىزۋشىنىڭ مەيىرىمى ءتۇسىپ، كولىگىن باياۋلاتا كەلىپ، قاسىما توقتادى. مۇنداي قۋانارمىن با؟
«راحمەتىمدى» سان مارتە قايتالاپ، جۇرگىزۋشىمەن قوس قولداپ امانداسىپ، كابيناعا وتىرىپ الدىم. كەم دەگەندە ءۇش- ءتورت ساعات جول بويىندا ايازعا توڭىپ قالعان ماعان كولىكتىڭ ءىشى جۇماقتاي سەزىلدى. جىپ- جىلى. جانعا جايلى. راحاتقا باتتىم دا قالدىم. كولىك جۇرگىزۋشىسى - ەلۋدەن اجەپتاۋىر اسقان، جۇزىنەن مەيىرىم توگىلگەن قازاق كىسى. اماندىق- ساۋلىق سۇراسىپ بولعان سوڭ جايلانىپ وتىرىپ الدىم. كابينادا ەكەۋمىز عانا. كوڭىلىم ورنىنا تۇسكەن سوڭ كابينانىڭ ءىشىن بارلاپ قارادىم. سويتسەم، سول اياعىمنىڭ تۇسىندا ءبىر نارسە قىبىرلايدى - كادىمگى اقبوكەن. بۇكىل دەنەسىن قاپقا كىرگىزىپ، باسىن شىعارىپ قويعان. مەن تاڭىرقاي قارادىم.
- اعا، مۇنى قايدان كەزدەستىرگەنسىز؟ - دەدىم.
- جول بويىنداعى ءۇرىپ تاستالعان قالىڭ قاردا ومبىلاپ تۇر ەكەن. بايعۇس ابدەن السىرەپ قالعان ەكەن. مىنا قالىڭ قارلى قىستا ءشوپتى قايدان تاۋىپ جەسىن، ابدەن اشىعىپ، السىرەگەن. ايتپەسە، ماعان ۇستاتار دەيسىڭ بە؟ سودان جانىم اشىپ، جىلى كابيناعا سالىپ الدىم. ۇيگە بارعان سوڭ جىلى قوراعا كىرگىزىپ، جەم- ءشوپ بەرىپ باعامىن. بالالارىما توسىن سىي بولادى، - دەدى. مەن ونىڭ مىنا ءىس- ارەكەتىنە رازى بولىپ قالدىم. «ۇلكەن مەيىرىمدىلىك كورسەتكەن» ەكەن دەپ ويلادىم. دەگەنمەن، ويدان وي تۋىپ، ءسوز قوزعادىم.
- ءاي، قايدام، ءتۇز تاعىسى قولعا ۇيرەنە قويماس.. . - دەدىم.
- ونى مەن دە بىلەمىن، ءبىراق دالاعا قايتىپ تاستاپ كەتەسىڭ، بارعان سوڭ بۇعان نە ىستەيتىنىمىزدى كورەرمىز، - دەدى.
- وبالىنا قالماي، قازىر- اق جىبەرە سالىڭىز، ءوز جونىمەن كەتسىن.
- جارايدى، جىبەرە سالايىق، ءبىراق ءبارىبىر ءولىپ قالادى عوي مىنا ايازدا.
ەكەۋمىز دە ءۇنسىز قالدىق. جۇرگىزۋشىنىڭ نە ويلاپ وتىرعانىن بىلمەيمىن، ال مەن باسىمدى قاسىپ، ويلانىپ وتىرىپ قالدىم. «مىنا كيىككە قانداي جاقسىلىق جاساۋعا بولادى؟ ويلانا كەلە، قولىمنان ەشتەڭە كەلمەيتىنىن ءتۇسىندىم. ونىڭ ۇستىنە، ول جۇرگىزۋشىنىڭ مەنشىگى. «بىلاي تارتساڭ، وگىز ولەدى، ولاي تارتساڭ، اربا سىنادىنىڭ» ءدال ءوزى بولدى.
اۋدان ورتالىعىنا جاقىنداپ قالدىق. ماعان دا، كيىككە دە مەيىرىمى تۇسكەن كولىك يەسى وبلىس ورتالىعىنا ءوتىپ كەتەدى ەكەن. ورتالىققا كىرەبەرىستە جۇرگىزۋشى مەنەن كولىكتىڭ جۇك سالاتىنىنان قورابىنداعى بوشكەدەن باكقا جانارماي قۇيىسىپ جىبەرۋىمدى ءوتىندى. مەن «كۋزوۆتىڭ» ۇستىنە شىقتىم. ءماسساعان! دەنەم تىتىركەنىپ كەتتى. كولىكتىڭ ءۇستى تولا ولگەن كيىك. قان ساسىپ تۇر. ولگەن اقبوكەندەردىڭ ءۇستىن قالىڭ پالاتكامەن جاۋىپ قويعانسىعان. ءبىر شەتى اشىلىپ جاتىر. باسى كەسىلگەن اقبوكەننىڭ دەنەلەرى سىرەسىپ قاتىپ قالعان. جۇرەگىم شىمىرلاپ كەتتى.
مەن باكقا جانارمايدى ازەر قۇيىستىم. جۇرگىزۋشى الدەبىر ءاندى ىڭىلداپ ايتىپ ءجۇر. قايتا قوزعالدىق. مەڭ- زەڭمىن. ايدالاداعى ءمۇساپىر كيىككە جاناشىرلىق تانىتىپ، مەيىرىمدىلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتتى دەپ كەلە جاتقان جۇرگىزۋشىنىڭ جانارىنا كوزىم ءتۇسىپ كەتتى. العاشقى كەزدەسكەندەگىدەي ەمەس، قوس جانارى قانعا تولىپ تۇرعانداي كورىندى. قولى كەۋىپ كەتكەن قان جۇعىندىلارىنان ايعىز- ايعىز.
مەنىڭ ءوڭىم قاشىپ كەتكەنىن اعاردى ما، اڭعارمادى ما، بىلمەيمىن، جۇرگىزۋشى الگى «كۋزوۆتاعى» ءولى اقبوكەندەردى قايدان الىپ كەلە جاتقانىن ايتتى:
- بيىل تەرىسكەيگە اقبوكەن كوپ كەلدى. حالىق ەتكە قارىق بولىپ جاتىر. سول جاققا بارىپ ەكى- ءۇش كۇن جولداستارىممەن كيىك اۋلاپ، قانجىعام مايلانىپ كەلە جاتىر. جولداستارىم، وبالى نە كەرەك، ءبىر كۇن بويى اتقان كيىكتەردى تۇگەل ماعان سالىپ بەردى. ولارعا راحمەتتەن باسقا ايتارىم جوق. ءبىر ميليتسيادا ىستەيتىن دوكەي دوسىم بار، مىنا الىپ بارا جاتقان كيىكتەردى ەكەۋمىز تەڭدەي ءبولىپ الامىز. كيىكتىڭ ەتى ءدامدى عوي، شىركىن! - دەدى.
مەن اۋدان ورتالىعىنان ءتۇسىپ قالدىم. «كاماز» ورنىنان اۋىر قوزعالىپ كەتە باردى. كوز الدىمنان «كۋزوۆ» تولى ءولى اقبوكەندەر مەن جۇرگىزۋشىنىڭ مەيىرىمىنە «شومىلىپ» بارا جاتقان كيىك كەتپەي قويدى.
جولدىباي بازار
egemen.kz