انا ءتىلىن بىلمەيتىن اتا-انا بالاسىن دا ورىس تىلىندە وقىتۋعا ءماجبۇر

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ءبىر جولداسىمنىڭ پەتروپاۆل قالاسىنداعى ورىس گيمنازياسىن ۇزدىك بىتىرگەن قىزى كەيىن «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا شەتەلدە ءبىلىم الىپ، ەلگە ورالىپ، قازىر ءبىر ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاننىڭ دەپارتامەنتىن باسقارىپ ءجۇر.

ول قازاق تىلىنە مەملەكەتتىك قىزمەتكە كىرگەننەن كەيىن عانا مىقتاپ دەن قويىپ، جۇرت قاتارلى مەڭگەرىپ الىپتى جانە بالاسىن قازاق مەكتەبىنە بەرىپتى.

وسىعان وراي اتا-اناسىنىڭ: «سەن ءوزىڭ ورىسشا وقىدىڭ عوي، ۇلىڭدى قازاق سىنىبىنا نەگە بەردىڭ؟» دەگەن سۇراعىنا: «مەن كەلەشەكتە قازاقستاندا مەملەكەتتىك قىزمەتتە قازاق ءتىلىن جاقسى بىلەتىندەر عانا جوعارى لاۋازىمدارعا قول جەتكىزە الادى دەپ سانايمىن»، دەپ جاۋاپ بەرگەن ەكەن. ال ۇلىنىڭ ساباققا دايىندالۋىنا كومەكتەسۋ وزىنە قيىنداۋ تيەتىن كەيبىر پاندەر بويىنشا رەپەتيتور جالداپتى.

بۇعان كەرىسىنشە، استانادا جاۋاپتى قىزمەت اتقارىپ، ۇلتجاندىلىعىمەن دە اتى شىعىپ جۇرگەن ءبىر تانىس ازامات باسىندا قازاق مەكتەبىنە بەرگەن ۇلىن ءۇشىنشى سىنىپتان كەيىن ورىس مەكتەبىنە بەرۋگە ءماجبۇر بولعانىن ايتقان ەدى. سەبەبى زايىبى ورىس ءتىلدى بولۋىنا بايلانىستى وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبارى ۇيدە ورىسشا سويلەيتىندىكتەن، بالاسى قازاق ءتىلىن مەڭگەرە الماي قينالىپ، بۇكىل پاننەن ۇلگەرىمى تومەندەپ كەتكەن ەكەن.

«مەن قازاقشا بىلگەنىممەن، ءومىر بويى ورىسشا وقىعاندىقتان، ءارى ۇيدەن ەرتە كەتىپ، تىم كەش كەلەتىن جۇمىس جاعدايىما بايلانىستى بالامنىڭ ساباعىنا كومەكتەسە المادىم»، دەگەن ەدى ول مەنىڭ الدىمدا اقتالعانداي بولىپ.

وسى ەكى مىسال جۋىردا استاناداعى №94-قازاق مەكتەبىنە بەس- التى جاس ايەل كەلىپ، ورىس سىنىبىن اشۋدى سۇراعانىن ەستىگەنىمدە ەسىمە ءتۇستى. ولاردىڭ ۇلتى قازاق بولعانىمەن، ءوز انا تىلىنەن ماقۇرىم قالعاندىقتارى سەبەپتى ورىسشا وقىتۋعا بەرگەن بالالارىن كۇن سايىن قاشىقتاعى ورىس مەكتەپتەرىنە تاسىمالداۋدى قيىنسىنىپ ءجۇر ەكەن. ونداي اتا-انالاردىڭ كوپشىلىگى - قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن ۇيىمدار ساۋساقپەن سانارلىقتاي عانا بولعان بۇرىنعى كەڭەس زامانىندا جانە ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ باستاپقى كەزەڭىندە، ياعني وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارىندا امالسىزدان ورىس مەكتەبىندە وقىعاندار.

قازىرگى تاڭدا استاناداعى 99-مەملەكەتتىك مەكتەپتىڭ 35 ى قازاق تىلىندە، 56-سى ارالاس تىلدە (قازاق جانە ورىس)، 8 ى ورىس تىلىندە وقىتادى. قازاق تىلىندە وقيتىن وقۋشىلار سانى - 114442، ياعني شاكىرتتەردىڭ جالپى سانىنىڭ 54,8 پايىزى. ورىس تىلىندە وقيتىن وقۋشىلار سانى - 93312 (44,7 پايىز)، سونىڭ ىشىندە ۇلتى قازاق بالالارىنىڭ سانى - 62398 (63 پايىز).

«ءبارىن بىلەتىن» ستاتيستيكا ەلوردانىڭ مەكتەپتەرىندەگى قازاق ءتىلىنىڭ احۋالى الاڭ تۋعىزارلىقتاي ەكەنىن اڭعارتىپ تۇر. وسىنداي جاعداي سولتۇستىك جانە شىعىس وڭىرلەردە، سونداي- اق كەيبىر باتىس وبلىستاردا دا قالىپتاسىپ وتىر.

ال قازاقشاعا شورقاق اتا-انالاردى ءارتۇرلى جيىندار مەن الەۋمەتتىك جەلىدە اشى تىلمەن اجۋالاي كۇستانالاپ، ولاردىڭ ۇلتتىق نامىسىن وياتۋعا تىرىسۋ ارەكەتتەرىنەن ونشا ناتيجە شىعا قويماسى انىق. ونىڭ ۇستىنە، جۇرتتىڭ ءبارى مەنىڭ جولداسىمنىڭ شەنەۋنىك قىزىنداي بىرنەشە ءتىلدى مەڭگەرۋگە قابىلەتتى پوليگلوت ەمەس جانە بالالارىنا قازاقشا ساباق ۇيرەتەتىن رەپەتيتور جالداۋعا مۇمكىندىكتەرى جوق قوي.

سوندىقتان وقۋ- اعارتۋ مينيسترلىگى وسى كەلەڭسىز قۇبىلىستىڭ سەبەپتەرىنە جان- جاقتى زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاق بالالارىنىڭ ءوز انا تىلىندە ءبىلىم الۋىنا قاجەتتى جاعداي جاساۋ ماسەلەسىن جان- جاقتى قاراستىرسا، يگى. ورىس ءتىلدى قازاق اتا- انالارىن كىنالاپ، كەۋدەلەرىنەن كەرى يتەرمەي، ولاردىڭ بالالارىن قازاقشا وقىتۋدا كەزدەسكەن قيىندىقتارىن بولدىرماۋعا كۇش سالۋ كەرەك. ايتپەسە، ورىس ءتىلدى قازاق اتا-انا - ورىس ءتىلدى قازاق بالا - ورىس ءتىلدى قازاق اتا-انا - ورىس ءتىلدى قازاق بالا تىزبەگى شەكسىز جالعاسا بەرۋى مۇمكىن.

بالكىم، بۇل تىزبەكتى ورىس ءتىلدى قازاق اتا-انا - قازاق ءتىلدى قازاق بالا - قازاق ءتىلدى قازاق اتا- انا - قازاق ءتىلدى قازاق بالا ەتىپ وزگەرتۋ ءۇشىن قوسىمشا ەداۋىر قاراجات تا قاجەت بولار. ءبىراق «ۇلتتىڭ ساقتالۋىنا دا، جوعالۋىنا دا سەبەپ بولاتىن نارسەنىڭ ەڭ قۋاتتىسى - ءتىل. ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى»، دەپ ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنوۆ ۇلاعات ەتىپ ايتقانداي، ەڭ اسىل ۇلتتىق قۇندىلىعىمىز - انا ءتىلىمىزدىڭ ءورىسىن كەڭەيتۋ، ءبىر قازاقتى «قازاق ءتىلدى قازاق» جانە «ورىس ءتىلدى قازاق» دەپ ەكىگە بولمەۋ ءۇشىن قارجى اياۋدىڭ ءجونى جوق.

تاعى ءبىر نازار اۋداراتىن ماسەلە - ءبىرقاتار وڭىردە، سونىڭ ىشىندە استانادا دا كەيىنگى جىلدارى ارالاس مەكتەپتەردىڭ كوبەيگەنى. بۇل - ورىس مەكتەپتەرىندە وقۋشىلار سانى ازايىپ، ال قازاق مەكتەپتەرىندە كەرىسىنشە بولىپ، ورىن جەتپەي، شاكىرتتەردى ەكى- ءۇش اۋىسىمدا وقىتۋعا تۋرا كەلگەندىكتەن تۋىنداعان ءۇردىس. ءبىلىم بولىمدەرى وقۋشىلارىنىڭ سانى ازايۋى سەبەپتى تالاي وقۋ كابينەتتەرى بوساپ قالعان ورىس مەكتەپتەرىن ارالاس مەكتەپتەرگە اينالدىرىپ جاتىر.

ءبىراق ولاردىڭ كوبىندە بۇرىنعىشا ورىس ءتىلى ۇستەمدىك قۇرىپ، مەملەكەتتىك ءتىلىمىز ونىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ، ءمۇساپىر كۇي كەشىپ تۇرعانىنا جەرگىلىكتى بيلىك ورگاندارىنداعى شەنەۋنىكتەر كوڭىل بولە بەرمەيدى. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، مۇنداي كەمشىلىك ارالاس مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ ۇلتى قانداي ەكەنىنە بايلانىستى كورىنەدى.

ورىس ءتىلدى باسشى مەكتەپتەگى ءىس- شارالاردى ەجەلدەن قالىپتاسقان ادەتىمەن كوبىنەسە ورىس تىلىندە وتكىزەدى. ال قازاق ءتىلدى ديرەكتورلاردىڭ كوبى ەكى ءتىلدى مۇمكىندىگىنشە تەڭ قولدانۋعا تىرىسادى. ونداي ءىس-شارالارعا قاتىسقان وقۋشىلار دا ەكى ءتىلدى بىردەي قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەنەدى. سوندىقتان دا ارالاس مەكتەپتەر مەن قازاق مەكتەپتەرىنىڭ ديرەكتورلارىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋى مىندەتتى شارت بولۋعا ءتيىس. بۇعان قوسا، ارالاس مەكتەپتەر باسشىلىعىن سول ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنداعى بارلىق ءىس-شارانى ەكى تىلدە وتكىزۋگە مىندەتتەۋ قاجەت.

مىندەتتەپ قانا قويماي، جۇيەلى تۇردە تەكسەرىس جۇرگىزىپ، ارالاس مەكتەپتەردە مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنىڭ ساقتالۋىنا باقىلاۋ ورناتۋ قاجەت. مىنە، وسىنداي تالاپتاردىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر ارقىلى زاڭداستىرىلۋىنا جانە ولاردىڭ ورىندالۋىن قاداعالاۋعا وقۋ- اعارتۋ مينيسترلىگى مۇرىندىق بولسا، قۇبا- قۇپ.

...جاقىندا پەتروپاۆل قالاسىنان مىناداي حابار جەتتى: حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق فيليالىنىڭ ءتوراعاسى جانات مۇحامەدجانوۆ وبلىس ورتالىعىندا بالالارى بيىل ءبىرىنشى سىنىپقا باراتىن قازاق اتا- انالارمەن ارنايى كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، ولاردى ءوز بۇلدىرشىندەرىن قازاق مەكتەپتەرىنە بەرۋگە ۇگىتتەپتى. سوندا ورىس ءتىلدى اتا- انالار بۇعان قارسى ەمەستىكتەرىن ايتىپ، تەك قازاقشا تۇسىنبەيتىن بالالارى ءۇشىن قوسىمشا ساباق ۇيىمداستىرۋدى وتىنگەن ەكەن.

كارىباي مۇسىرمان

egemen.kz