استانانىڭ ءسىز بايقاماعان تاڭعالارلىق كەلبەتى - فوتو
Fading.TSE پلاتفورماسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى تەمىرتاس ىسقاقوۆ Tengrinews.kz تىلشىلەرىنە اقمولانىڭ رەۆوليۋتسياعا دەيىنگى عيماراتتارى مەن قالا تسەلينوگراد بولعان كەزەڭدەگى تاڭعاجايىپ موزايكالاردى كورسەتتى.
تاريحي سەرۋەن XIX عاسىردىڭ اياعىنان باستالادى. رەسپۋبليكا مەن اباي داڭعىلدارى قيىلىسىنا جول تارتامىز. بالكىم، ەسكى كىرپىش قورشاۋعا نازار اۋدارعان بولارسىز، وندا جەرگىلىكتى ماڭىزى بار تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرى تىزىمىنە ەنگىزىلگەنى تۋرالى بەلگى بار.
«بۇل ايماقتا 100 -جىل بۇرىن تاتارلار ءومىر سۇرگەن. بۇل جەردى ءتىپتى حالىق اراسىندا «تاتار قونىسى« دەپ اتاعان. ول جاسىل مەشىتتى قورشاپ تۇر، ونى تاتارلار مەشىتى دەپ تە اتايدى. سودان كەيىن وندا پيونەرلەر ءۇيى بولدى. عيمارات بۇزىلعان كەزدە، ونىڭ ورنىنا تۇرعىن ءۇي سالىندى»، - دەيدى تەمىرتاس.
ايتا كەتەرلىگى، بۇل عيمارات ءبىر كەزدەرى مەشىتتىڭ توبەسى سياقتى جاسىل تۇسكە بويالعان. بۇل كەزدەيسوقتىق پا، الدە تۇرعىندار ءبىر كەزدەرى وسىندا تۇرعان ءدىني نىسانعا قۇرمەت كورسەتۋدى ۇيعاردى ما، بەلگىسىز.
جولدىڭ ارعى بەتىندە تاعى ءبىر قورشاۋ بار، ونىڭ تاريحىن بىلەتىندەر از. جارتىسى قيراعان، قالعانى قازىر كولىكجايدىڭ ءبىر قابىرعاسى.
«بۇل كوپەس ۆالي كوشەگۋلوۆتىڭ قورشاۋىنىڭ قالدىعى. مۇندا بىرنەشە نىسان بولعان. ءۇي بۇزىلدى، ءبىراق ءتۇتىن شىعاراتىن قويما ءبىراز ۋاقىت تۇردى، سودان كەيىن «زاريا« كينوتەاترى ورنالاستى. 50-جىلدارى قالادا تۇرعاندار، بۇل كينوتەاتردى ءبىلۋى كەرەك. رەسپۋبليكا داڭعىلى سالىنىپ جاتقاندا ول بۇزىلدى. تەك قورشاۋدىڭ وسى بولىگى عانا قالدى»، - دەدى تەمىرتاس.
ۆالي كوشەگۋلوۆتىڭ ءۇي-جايى، سۋرەت: Fading.TSE پلاتفورماسى مۇراعاتىنان
وتىرار كوشەسىندە اعاش ۇيدەن سالىنعان ەكى ءبىر قاباتتى ءۇيدى كورۋگە بولادى.
«بۇل عيماراتتاردا بىرىككەن مۇراجايلار ديرەكتسياسى ورنالاسقان. باستاپقىدا بۇل كوك مەشىت جانىنداعى ەكى مەدرەسە بولعان - بىرەۋى ۇلدارعا، ەكىنشىسى قىزدارعا ارنالعان. ولار XIX عاسىردا سالىنعان»، - دەپ ءتۇسىندىردى زەرتتەۋشى.
«بۇل جەردە ءبىر قىزىق جايت بار: نەگە ەكەنى بەلگىسىز، عيماراتتاردىڭ ءبىرى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ەسكەرتكىش، ەكىنشىسى - جەرگىلىكتى. نەگە بۇلاي ەكەنى تۇسىنىكسىز. ستۋدەنت كەزىمدە بۇل عيماراتتاردىڭ ولشەمدەرىن العانبىز. ول كەزدە قورقىنىشتى جاعدايدا بولعان ەدى. قازىر ولار قالپىنا كەلتىرىلدى، وتە ادەمى كورىنەدى»، - دەپ قوستى ول.
تەمىرتاس بىرنەشە جىلدان بەرى قالانىڭ وتكەنىن زەرتتەپ، مۇراعات دەرەكتەرىن جيناپ كەلەدى. ەلوردا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنا ۇنەمى ەكسكۋرسيا وتكىزەدى.
وسى كوشەلەردىڭ ءبارىن تەمىرتاس ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت ءجۇرىپ وتكەن. ءبىراق ول ءار جولى جاڭا نارسەگە كۋا بولاتىنىن ايتادى.
بۇل عيمارات تا XIX عاسىردىڭ عيماراتى، ءبىراق ول ەسكەرتكىشتەر تىزىمىندە كەزدەسپەيدى. ول بايقوڭىر اۋدانى اكىمدىگى اۋماعىندا ورنالاسقان.
«بۇل كوپەس حۇسايىن بەگىشەۆتىڭ ساۋدا قويماسى بولاتىن. ول كەزدە شەستاكوۆتىڭ مەحانيكالىق ديىرمەنى بولعان. قازىر بۇل عيمارات قوسالقى قۇرىلىس رەتىندە پايدالانىلادى»، - دەيدى تەمىرتاس.
ءبىز رەۆوليۋتسياعا دەيىنگى قالادان «سەلينوگراد» كەزەڭىنە وتەمىز.
قاراوتكەل زيراتىنىڭ جانىنداعى پانەلدى ۇيلەردىڭ بىرىندە ەرەكشە دەتال بار. مۇنداعى بالكوندار گاز پليتالارىنىڭ قاقپاقتارىمەن قاپتالعان.
«قالادا گاز جابدىقتارىن شىعاراتىن زاۋىت بولدى. وندا پەشتەر جاسالدى. ولاردا گاز باللوندارىنا ارنالعان بولىكتەر بولدى، كەيىن ولاردى كوپقاباتتى ۇيلەردە پايدالانۋعا تىيىم سالىندى. ساتۋعا بولمايتىن جاڭا پەشتەر كەرەكسىز بولىپ قالدى. ولاردى پايدالانۋ ءۇشىن ەرەكشە شەشىم تابىلدى. بۇنى ونەركاسىپتىك ديزاين دەۋگە بولادى»، - دەپ ءتۇسىندىردى زەرتتەۋشى.
بۇل عيماراتتار ماڭىندا بۇرىنعى «مەحكولوننا-56» كاسىپورنىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان «پالميرا» ءدامحاناسى بار. ول بۇرىن كورپوراتيۆتىك اسحانا بولعان. ونداعى ۇلكەن موزايكا كسرو كەزىنەن بەرى ساقتالعان.
«بۇل سۋرەتشىلەر ۆاسيلي توۆتين مەن ميحايل انتونيۋكتىڭ جۇمىسى. وندا قازاقستاننىڭ كوپۇلتتىلىعى، داستارحان، سالاۋاتتى ۇلت بەينەلەنگەن. كوردىڭىز بە، ولار مۇندا ەجەلگى گرەك سپورتشىلارى سياقتى بەينەلەنگەن. ەلەكتر جەلىلەرىن «مەحكولوننا-56« كاسىپورنىنا سىلتەمە رەتىندە دە قاراستىرۋعا بولادى. بۇل كاسىپورىن كەزىندە تسەلينوگراد، تورعاي، قوستاناي، قاراعاندى، جەزقازعان وبلىستارىنىڭ كوپتەگەن شارۋاشىلىعىن ءبىرتۇتاس مەملەكەتتىك ەنەرگەتيكالىق جۇيەگە قوستى. جالپى، قازاقستاندى ەلەكترلەندىرۋمەن، بولاشاق استانانىڭ ەنەرگەتيكالىق سالاسىن دامىتۋمەن اينالىستى»، - دەدى ول.
تەمىرتاستىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي شىعارمالاردا سول كەزدەگى سۋرەتشىلەر قيالىنا ەرىك بەرىپ، قاتاڭ سەنزۋراسىز سيۋجەتتى جەتكىزە العان. موزايكا كومپانيانىڭ تاپسىرىسى بويىنشا سالىنعاندىقتان، ول عيمارات ىشىندە ورنالاسقان.
سىرتتا، عيماراتتىڭ قابىرعاسىندا دا موزايكا بار. وكىنىشكە قاراي، ول بىرتىندەپ شاشىلىپ جاتىر.
«جۇمىستى سول سۋرەتشىلەر جاساعان. ەلەكتر جەلىلەرى مەن سىمداردى الىپ بارا جاتقان جۇمىسشىلار بەينەلەنگەن. كەيىن 90-جىلدارى بۇل سىمداردى ۇرلاپ كەتكەن، ال 60-جىلدارى وسىنداي جۇمىسشىلار ورناتقان»، - دەپ كۇلەدى تەمىرتاس.
«موزايكا جاسالاتىن ماتەريالدى سمالت دەپ اتايدى. بۇل كوركەم شىنى، ول قۇيىلىپ، ۇساق فراگمەنتتەرگە بولىنەدى. كەڭەس داۋىرىندە بۇل ماتەريالدى جاساۋمەن اينالىساتىن ارنايى زاۋىتتار بولدى. قازىر ءىس جۇزىندە جوق. مۇنداي كاسىپورىندار بۇرىنعى ك س ر و اۋماعىندا قالدى. قازىر مۇنداي جۇمىس وتە قىمباتقا تۇسەدى»، - دەپ تۇسىندىرەدى تەمىرتاس.
ال مىناۋ كوپشىلىككە بەلگىلى «راحات» مونشاسى.
«بۇرىن مونشالار وتە تانىمال بولعان. ءار اۋداننىڭ ءوز مونشاسى بولدى، ءتىپتى بىرنەشەۋدەن. بۇل 70-80-جىلدارداعى تيپتىك عيمارات. نەگىزگى بەلگى جاڭارتىلعانىمەن، كەڭەستىك ستيلدە جاسالعان. قازىر مۇنداي شريفتتى قالادان تابۋ ەكىتالاي. كەڭەستىك كەزەڭنىڭ گرافيكالىق ديزاينى وتە كەرەمەت بولعانىمەن، ونى باعالامايتىنىمىز وكىنىشتى»، - دەيدى زەرتتەۋشى.
«قازپوشتا» ورنالاسقان عيماراتتا بۇرىن سەلينوگرادتىڭ باس پوشتاسى بولعان. عيمارات 1966 -جىلى سالىنعان.
«ىشىندە قازاق قىزى، ەۋروپالىق، افروامەريكالىق جانە كوگەرشىندەر بەينەلەنگەن موزايكا بولدى. بۇل الەم پوشتاسىن بەينەلەيدى. بۇل موزايكا قازىر قاپتالعان. ول ساقتالدى ما، الدە ءبۇلىندى مە، بىلمەيمىن. وكىنىشكە قاراي، قازىر مۇنى تەكسەرۋ مۇمكىن ەمەس»، - دەدى تەمىرتاس ىسقاقوۆ.
بۇرىن عيمارات سۇرەتتەگىدەي بولعان.
سۋرەت: Fading.TSE پلاتفورماسى مۇراعاتىنان
«تۋريست» قوناقۇيىندەگى مەيرامحانا كىرەبەرىسىندەگى ۆيتراجدارعا نازار اۋداردىڭىز با؟ بۇل «سەليننوە پولە» دەپ اتالاتىن كومپوزيتسيا.
ۆيتراج ىشكى جاعىنان دا (سىرتىندا جارىق بولعان كەزدە) دە، سىرتىندا دا (كەشكە جانە تۇندە، ىشتە جارىق جانىپ، سىرتى قاراڭعى بولعان كەزدە) جۇمىس ىستەيدى. مۇنداي ۆيتراجداردى جاساۋ وتە قيىن بولادى. سۋرەتشى نوبايىن سالىپ، بولشەكتەردى سىزىپ، سودان كەيىن ءاربىر فراگمەنت زاۋىتتا قولمەن قۇيىلدى. بۇل فراگمەنتتەردىڭ ورنەكتەرى مەن تەكستۋرالارى ءارتۇرلى، سوندىقتان قانىقتىلىق بار جانە جارىق ءارتۇرلى سىنىپ، شاشىرايدى«، - دەپ تۇسىندىرەدى تەمىرتاس.
ەندى «وركەن« بيزنەس ورتالىعىنا اۋىسامىز. عيماراتقا كىرەبەرىستىڭ ەكى جاعىندا ەكى بەدەرلى موزايكا بار. بۇل قازاقستانداعى جەرگىلىكتى ماڭىزى بار ەسكەرتكىشتەر تىزىمىنە ەنگەن جالعىز موزايكا. عيماراتتىڭ ءوزى بۇل تىزىمگە ەنبەگەن.
«وڭ جاقتاعى «كوسموس» دەپ اتالادى. عيماراتتىڭ ءوزى جاڭادان قاپتالعان، ءبىراق موزايكا ساقتالعان»، - دەيدى تەمىرتاس.
«بۇل موزايكا «پەچات» دەپ اتالادى. ءبىر قىزىعى، وندا كەڭەستىك گازەتتەردىڭ اتتارى كورسەتىلگەن، ءبىراق قازىر ولار بويالعان. مەن موزايكا اۆتورلارىنىڭ ءبىرىنىڭ ۇلىمەن سويلەستىم، ول وڭ جاقتا بەينەلەنگەن قىزداردىڭ ءبىرى توميريس پاتشايىم ەكەنىن ايتادى»، - دەپ ءبولىستى زەرتتەۋشى.
عيمارات جوندەۋگە دەيىن وسىنداي بولعان.
سۋرەت: Fading.TSE پلاتفورماسى مۇراعاتىنان
تەمىرتاستىڭ Fading.TSE پلاتفورماسى سوروس- قازاقستان قورىنىڭ قولداۋىمەن تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ قوعامدىق مونيتورينگىمەن اينالىسادى.
زەرتتەۋشى قازاقستاننىڭ استاناسىندا وسى نىسانداردى ساقتاۋ وتە ماڭىزدى دەپ سانايدى، ويتكەنى بۇل جۇمىستاردىڭ تاريحي، كوركەمدىك جانە تەحنولوگيالىق قۇندىلىقتارى بار. ولار بىزگە بەلگىلى ءبىر ۋاقىت ارالىعىندا قولدانىلعان ماتەريالدار مەن تەحنولوگيالار تۋرالى باياندايدى.
ءماتىن: يۆان سۋحورۋكوۆ. سۋرەت: تۇرار قازانعاپوۆ
