مۇحتار ماعاۋيننىڭ ومىرلىك ۇستانىمدارى
نازارلارىڭىزعا جازۋشىنىڭ ءار جىلداردا ب ا ق- قا بەرگەن سۇحباتتارىنان ۇزىندىلەردى ۇسىنامىز.
* مەن... كىممىن؟ ەشكىم بىلمەيدى. ءوز ۇعىمىم دا بۇلدىر. انىق اقيقاتى: تەگىم - كىسى، ءدىنىم - يسلام، ءناسىلىم - تۇرىك، ۇلتىم - قازاق، ۇرانىم - الاش، ەسىمىم - مۇحتار، سويىم - ماعاۋين، تۋعان جىلىم - ميلادي 1940.
* مەن جازباسام، قازاق ادەبيەتى تۇرالاپ قالادى، مەن كۇرەسپەسەم، ەجەلگى مۇرا ءبىرجولا ۇمىتىلادى، اتانىڭ ارۋاعىن ارقالاپ جۇرگەن - جالعىز ءوزىم، الاشتىڭ مۇراتىن كەلەر ۇرپاققا جەتكىزەتىن - مەن، مەن عانا، مەن بولماسام، ۇلىسىمنىڭ ىرىسى ورتايادى، ۇرپاعىمنىڭ كوكىرەك- كوزى اشىلمايدى...
1957- -جىل. مەن ورتا مەكتەپتى مەدالمەن، ۇزدىك بىتىرگەن وقۋشى رەتىندە، قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە ەمتيحانسىز تۇسكەم.
* ەس بىلگەن شاعىمدا، ۇلكەن اكەم ماعاۋيا مەنى الدىنا مىنگىزىپ الىپ، بۇرىنعى وتكەن اقىلمان، ايبارلى اتالارىمنىڭ باسىنا اپارىپ، ماعان باتا، تىلەك سۇراپ، ارۋاققا يمان، دۇعا جاساپ، ءۇندى داۋسىمەن، كومەكەيدەن، بار ماقامىنا كەلتىرە قۇران وقىعان كەزدەرىندە، ىلكىدە نەمەسە جاڭا عانا وسى اتام تۋرالى ايتىلعان اڭگىمەنىڭ اسەرى - اۋەزدى، سىرلى، قۇدىرەتتى ءسوز - قۇداي سوزىمەن استاسىپ، اعىل- تەگىل جىلايتىن ەدىم.
مەن شوۋمەن ەمەسپىن. كەيبىر اعايىندار سەكىلدى (اتتارىن اتاماي- اق قويايىن) ءار باسقان قادامىمدى ەلگە كورسەتىپ ايعايلاتىپ جۇرەتىن ادام ەمەسپىن. جازۋشىنىڭ ەڭ باستى ناسيحاتى - ونىڭ كوركەم شىعارماسى. مەن قانشا اتاققا قول جەتكىزسەم دە، ەشقانداي اتاققۇمار بولعام جوق.
* قاسيەتتى قۇران ءسوزى - بارلىق باستاۋدىڭ تۇنىعى. الايدا، كالام شاريفتىڭ بۇگىنگى ءتارجىمالارىنىڭ بارلىعى دا جاۋتىك، مۇلدە جارامسىز. موينىما الىپ، بار قاسيەتىن ساقتاي وتىرىپ، تىم قۇرىسا جيىرما- وتىز سۇرە اۋدارسام دەيمىن.
شىركىن، قىمىز- اي، دەيمىن مەن. قىمىز دەگەن نە، شۇباتتى ايتساڭشى، دەيدى ءابىش. شۇبات دەگەن - تۇيەنىڭ اشىتىلعان ءسۇتى، ءبىزدىڭ اۋىلدا سيرەك تە بولسا ۇشىراساتىن، تۇيە- قىمىز دەيدى، ءداپ وسىعان جۋىق، سۇيقىلتىم سىيىر- قىمىز دەگەن دە بار، امالسىزدان شىققان، ناعىز قىمىزدىڭ ءجونى بولەك قوي، دەيمىن مەن.
* ءابىش مەن سياقتى ەمەس، جازۋدا ەشقانداي كۇي تالعامايدى. توسەگى تۇيىق، تورگى بۇرىشتا تۇراتىن. الدىندا شاعىن تەكشە. ءابىش، ۇستىندە قولتىعى سالبىراعان كەڭ مايكا، توسەگىنىڭ ءبىر جاق شەتىنە وتىرىپ، وسى تەكشە ۇستىندە قاعازىنا ۇڭىلەدى. كەيدە ماڭدايىن سۇيەپ، ويلانا بوگەلىپ، كوبىنە توقتاۋسىز جازىپ جاتادى. كىرگەن، شىققان، ارلى- بەرلى جۇرگەن بالالارمەن ءتىل قاتىسا بەرەدى، ءتىپتى، بولمەنىڭ ەكىنشى قاپتالىندا ءوتىپ جاتقان داۋ- كەڭەسكە ءۇن قوسىپ قوياتىنى بار.
* مەن سوۆەت زامانىندا دا جاعىمسىز سانالدىم، ءارقيلى كەدەرگى، بوگەسىندەر ءوز الدىنا، ەجەلگى مۇراعا ارنالعان تۇتاس بىر جيناقتار باسپادان وتپەي قالعانى، وتكەن سوڭ دا ويىلىپ، كەسىلىپ، زورلىققا ۇشىراعانى، ءتىپتى، ايگىلى ءبىر كىتاپتىڭ شىعا سالىسىمەن كامپەسكەگە ۇشىراپ، تۋراۋعا تۇسكەنى بار. ۇلتشىل دەگەن ايىپ تاعىلدى (قازىر «رۋشىل» دەيدى). مۇنىڭ ءبارى ەشتەڭە ەمەس، باسىڭ امان بولعان سوڭ. قازىر دە ونداي قاتەر جوق سياقتى. ءبىراق مەن ەندىگى، «تاۋەلسىز» اتالاتىن ەلدە بۇرىنعىشا بۇقپانتايلاپ جۇرگىم كەلمەگەن.
* ادەبيەتتە ءارتۇرلى داۋ- داماي بولادى. ۇلكەن جازۋشىلار دا سىنالىپ جاتادى. اۋەزوۆ تە كەزىندە سىنعا ۇشىراعان. باسقالار دا سىنعا ۇشىراعان. ماعجان اتىلىپ كەتكەن دەگەن سياقتى. ءبىراق، ماعان قارسى ۇلكەن ناۋقان ءجۇردى.
* مەنىڭ ۇكىمەتكە دە، باسقاعا دا ەشقانداي وكپەم جوق. ءبىراق، ايتاتىنىمىزدى ايتىپ، جازاتىنىمىزدى جازىپ جاتىرمىز. ەندى ول جاققا بارعاندا ۇلكەن جۇمىستار باستاۋعا تۋرا كەلدى.
* پراگاعا تۇسكەننەن كەيىن اراعا جەتى كۇن ساپ جازۋعا وتىردىم. الدىمەن ءبىر اڭگىمە جازدىم. ودان كەيىن كولەمى ۇلكەن بولماسا دا، سالماعى اۋىر «جارماق» دەيتىن رومان جازدىم. 19 كۇندە جازىپ شىقتىم. وتە تەز جازىلدى. ناقتىراق ايتسام 18 كۇندە جازدىم، 19- كۇنى كوشىرىپ بولدىم. «جارماق» پراگادا باسىلىپ، وسىندا جەتتى.
* مەن قازاق ءتىلى تۋرالى ەش قام جەمەيمىن. ۇيىڭدە بالاڭمەن قازاقشا سويلەسپە دەپ وتىرعان دا ەشكىم جوق. ءتىل ماسەلەسى - حالىقتىڭ ءوز قولىنداعى ماسەلە. قازاققا نە كەرەك؟ تۇرمىس كەرەك، حالىقتىڭ ءال- اۋقاتى جاقسارۋ كەرەك. مورالدىق جاعىنان، باسقا دا قىرلارىنان حالىقتىڭ جاعدايى وڭالۋ كەرەك. ەڭ باستىسى، قازاق كوبەيۋ كەرەك. كوبەيۋ ءۇشىن اتا- اناعا، تۋعان بالاعا كوپ كومەك بەرىلۋ كەرەك. سىرتتا جۇرگەن 5 ميلليون قازاق بار، ولاردى دا وتانىنا قايتارۋ كەرەك. سوسىن ءتىل ماسەلەسى دە، باسقاسى دا ءوز رەتىمەن شەشىلەدى.
* ارقادا قىس جايلى بولسا، ارقار اۋىپ نەسى بار» دەيتىن ءسوز بار. مەنى ەشكىم جەلكەلەپ شىعارىپ سالعان جوق، ءوزىم كەتتىم. ويتكەنى، تىنىش جۇمىس جاساۋ كەرەك.
