رەسەيگە سالىنعان سانكسيالار قازاقستانداعى تۇرعىن ءۇي نارىعىنا قالاي اسەر ەتتى

بۇعان نەگىزگى سەبەپ رەتىندە قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ باسىم بولىگى شەت ەلدەردەن، اسىرەسە رەسەيدەن كەلەتىنىن ايتادى. قازىر گەوساياسي جاعداي، رەسەيگە تولاسسىز سالىنىپ جاتقان باتىس ەلدەرىنىڭ سانكسيالارى سالدارىنان دا قۇرىلىس ماتەريالدارى قىمباتتاعانى بايقالىپ وتىر. ماسەلەن، سوڭعى ەكى ايدا تەك 12 ميلليمەترلىك رەسەيلىك ارماتۋرانىڭ تونناسى 100 مىڭ تەڭگەگە، لينولەۋمنىڭ تەكشە مەترى 100 تەڭگەگە، قاسبەتتىك پانەلدەردىڭ شارشى مەترى 200 تەڭگەگە قىمباتتاعان. ال بۇل ءوز كەزەگىندە تۇرعىن ءۇيدىڭ قىمباتتاۋىنا سەبەپ بولىپ وتىر. دەمەك رەسەيگە سالىنعان سانكسيالاردىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىنا، سونىڭ ىشىندە تۇرعىن ءۇي سالاسىنا اجەپتەۋىر اۋىرتپالىق اكەلەتىنىن كورىپ وتىرمىز.
وسىعان وراي جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنداعى قازىرگى ماسەلەلەر، سانكسيا سالدارىن جەڭىلدەتۋ، تۇرعىن ءۇي باعاسىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن قانداي شارالار قاجەت ەكەنى جونىندە ەكونوميستەردىڭ، مۇلىك نارىعىنداعى ساراپشىلاردىڭ پىكىرىن بىلگەن ەدىك. سانكسيالاردىڭ وتاندىق تۇرعىن ءۇي نارىعىنا اسەرى رەسمي دەرەككوزدەر بويىنشا، ەلىمىزدەگى قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ % 54- ى - وتاندىق ونىمدەر. ال قالعان % 46- ى شەتتەن يمپورتتالادى. مەملەكەتتىڭ ازاماتتاردى قۇرىلىس زاتتارىمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىگى بولماي وتىر. سوندىقتان دا % 60- دان استام قۇرىلىس ماتەريالدارى سىرتتان كەلەدى. بۇل - نارىقتىق ەكونوميكاعا كوشكەن ءار مەملەكەتتىڭ باسىنان وتەتىن قالىپتى قۇبىلىس. ءبىراق جالپى قازاقستاندىق نارىق الاڭىندا وتاندىق ونىمدەردىڭ ازدىعى باعانىڭ تۇراقسىزدىعىنا اكەلىپ، وزگە ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا تاۋەلدى ەتىپ قويادى. وسىعان بايلانىستى ەكونوميست ماقسات سەرالى ءبىزدىڭ قۇرىلىس نارىعىندا قولدانىلاتىن تاۋارلاردىڭ باسىم بولىگى يمپورتتىق تاۋارلار ەكەنىن راستاپ وتىر.
ونىڭ سوزىنشە، قۇرىلىس نارىعىندا ءوزىمىزدى تولىققاندى قامتاماسىز ەتە الماعاندىقتان، شەتەلدىك تاۋارلارعا تاۋەلدى ەكەنبىز.
«سونىڭ ىشىندە رەسەيدەن كەلەتىن ونىمدەر قازىرگى تاڭدا 2-2,5 ەسەگە ءوسىپ كەتكەن جاعدايلارى دا بار. ماسەلەن، ارماتۋرا، تەمىر، اعاش، كافەل ونىمدەرى، لينولەۋم، پلينتۋس سەكىلدى قۇرىلىس ماتەريالدارى رەسەيدەن كەلەدى. ال رەسەيگە سالىنعان سانكسيالار سالدارىنان ولاردىڭ باعاسى شارىقتاپ تۇر. سوندىقتان ونىڭ تۇپكى باعاسى قۇرىلىس نارىعىنداعى شارشى مەترگە كەلىپ قوسىلادى. تۇرعىن ءۇي باعاسى سول سەبەپتى دە وسەدى»، - دەدى ساراپشى.
ماماننىڭ پايىمىنشا، رەسەيگە سالىنىپ جاتقان سانكسيالاردىڭ سالدارىنان ولاردىڭ ەكونوميكالىق جاعدايى قالاي داميتىنى، قاي باعىتتا جۇرەتىنى ءالى بەلگىسىز.
«ولار ىشكى نارىقتى ساقتاپ، ءوزىن تولىققاندى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ەكسپورتتىڭ كولەمىن ازايتادى. سول سەبەپتى بىزگە كەلەتىن تاۋارلاردىڭ دا كولەمى كۇرت تومەندەيدى. بۇل ىشكى نارىقتا دەفيتسيت تۋدىرادى دا، سايكەسىنشە باعانىڭ وسۋىنە اكەلىپ سوعادى»، - دەيدى ەكونوميست.
جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعى بويىنشا ساراپشى، BaSpana Group جىلجىمايتىن مۇلىك اگەنتتىگىنىڭ جەتەكشىسى بوتاگوز ماقىشيەۆا ەلدەگى قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ قازىرگى كەزدە اسا ءبىر اۋىرتپالىق كورىپ وتىرماعانىن جەتكىزدى.
ونىڭ سوزىنشە، ارماتۋرا سەكىلدى قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ قىمباتتاۋى تەك مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن تۇرعىن ءۇي سالاتىن كومپانيالارعا عانا قاتىسى بار.
«ويتكەنى مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن ءۇي سالاتىن كومپانيالار تەندەردى ۇتقان كەزدە باعا باسقا بولدى، ال قازىر نىسانداردى تاپسىراتىن كەزدە قۇرىلىس ماتەريالدارىندا باعا ايىرماشىلىعى بولعاندىقتان، قيىندىق كورىپ وتىرعانى راس. ال جەكە كوممەرتسيالىق كومپانيالارعا (استانا بويىنشا) كەلەر بولساق، ولاردى جوقشىلىق كورىپ وتىر دەي المايمىن. ماسەلەن، ءبىر بولمەلى پاتەردىڭ شارشى مەترىنىڭ وزىندىك باعاسى 100-150 مىڭ بولسا، ولار ونى 450-500 مىڭنان ساتادى. قاراپ تۇرساڭىز، قۇرىلىستان ءۇش ەسە كوپ تابىس تاۋىپ وتىر. ءۇيدىڭ باستاپقى باعاسى باسقا دا، پايدالانۋعا بەرىلەتىن كەزدەگى باعاسى بولەك. رەسەيگە سالىنعان سانكسيالاردىڭ سالدارىنان قۇرىلىس كومپانيالارى تۇرعىن ءۇي باعاسىن كوتەرۋگە ءماجبۇر دەگەنى مەنىڭشە، الىپ- قاشپا اڭگىمە عانا»، - دەدى اگەنتتىك جەتەكشىسى.
«وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەرگە مەملەكەتتىڭ قولداۋى قاجەت» وسى تۇستا قازاقستان ۇكىمەتى دە قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ يمپورتىن ازايتۋعا مۇددەلى ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. 2025 -جىلعا قاراي ەلدەگى يمپورت كولەمىن %27- عا دەيىن ازايتۋ كوزدەلىپ وتىر. قازاقستاندىقتاردىڭ قۇرىلىس ماتەريالدارىنان تاپشىلىق كورمەۋى ءۇشىن قارجى ساراپشىلارى دا ءوز ۇسىنىستارىن جەتكىزدى. ماسەلەن، ەكونوميست ماقسات سەرالى قۇرىلىس ماتەريالدارى نارىعىندا قيىندىق تۋىنداماس ءۇشىن وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قولداپ، جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر مەن سۋبسيديالار بەرۋدى قولعا الۋ قاجەت ەكەنىن ايتادى.
«بىزدە ەڭ اۋەلى يمپورتتىق تاۋارلاردى اۋىستىرۋ مەحانيزمى جۇزەگە اسىرىلۋى كەرەك. پرەزيدەنت تە بۇل تۋرالى جولداۋدا ايتىپ ءوتتى. سوندىقتان قازىر بىزگە ىشكى نارىقتاعى ءوندىرىستى دامىتۋ ماڭىزدى. بۇعان قازىرگى جاعدايلار ءبىر جاعىنان وتە قولايلى بولىپ تۇر. ويتكەنى قۇرىلىس ماتەريالدارىنا سۇرانىس تىم جوعارى. سوندىقتان وتاندىق وندىرۋشىلەرگە مۇمكىندىك بەرىلىپ وتىر. وتاندىق وندىرۋشىلەر مەملەكەتتىڭ قولداۋىنسىز ەشقاشان كوتەرىلە المايتىنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. مەملەكەت شەتەلدەن ينۆەستيتسيا تارتۋ، جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر پورتفەلىن كەڭەيتۋ، اۋدان مەن اۋىلداردا ماتەريال شىعاراتىن زاۋىتتاردى ىسكە قوسۋ شارالارىن قولعا الۋى كەرەك. سوندا ءبىز ىشكى نارىقتى قامتاماسىز ەتە الۋىمىز ابدەن مۇمكىن. بۇل بولاشاقتا دا باعانىڭ تۇراقتانۋىنا اكەلەدى. ەگەر ءبىز قۇرىلىسقا قاجەتتى تاۋاردىڭ ءبارىن ىشتەن الساق، بۇل تۇرعىن ءۇي نارىعىنداعى باعانى ۇستاپ تۇرۋعا تاپتىرماس مۇمكىندىك بولار ەدى»، - دەدى م. سەرالى.
BaSpana Group جىلجىمايتىن مۇلىك اگەنتتىگىنىڭ جەتەكشىسى بوتاگوز ماقىشيەۆا دا رەسەي سەكىلدى نارىقتاعى ورنى ەداۋىر مەملەكەتتە بولىپ جاتقان جاعدايدى قازاقستاننىڭ ءتيىمدى پايدالانۋ كەرەگىن اتاپ ايتادى.
«ويتكەنى كوپتەگەن ءىرى كومپانيالار رەسەي نارىعىنان كەتىپ جاتىر. مىنە، سولارعا ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدان ورىن بولسەك، الپاۋىت كومپانيالاردىڭ بىزگە كوشىپ كەلۋگە مۇمكىندىگى بولار ەدى. وسى ءساتتى ءتيىمدى پايدالانساق، بارلىق قۇرىلىس ماتەريالىن، وعان قوسا قوعامنىڭ قولايلى ءومىر سۇرۋىنە قاجەتتى نىسانداردى سالۋعا، كوپتەگەن تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى شەشۋگە زور مۇمكىندىك تۋىندايتىن ەدى»، - دەدى ول.
دەگەنمەن جىلجىمايتىن مۇلىك اگەنتتىگى جەتەكشىسىنىڭ پىكىرىنشە، قۇرىلىس كومپانيالارى ماتەريال قىمباتتاعانىن پايدالانىپ، تۇرعىن ءۇي باعاسىن وسىرمەي، كەرىسىنشە ماسەلەنى شەشۋگە اتسالىسۋى كەرەك.
«قۇرىلىس سالاسىنىڭ 60-70 پايىزى يمپورتتىق تاۋارلارعا تاۋەلدى ەكەنى بارىنە بەلگىلى. ەلدە وندىرىلەتىن وتاندىق ءونىم از. سوندىقتان ول باعانى قالىپتاستىرۋعا دا اسەر ەتەدى. جالپى بۇعان دەيىن دە ۇيلەر وسىلاي سالىنىپ كەلدى، ءبىراق باعا مۇنداي قارقىنمەن وسكەن جوق. جىل سايىن وسى جاعداي قايتالانادى. مۇنداي الەمدىك ەكونوميكالىق سىلكىنىستەر بولماي تۇرعاندا قۇرىلىس كومپانيالارى جاقسى تابىس تاپتى. قازىر دە تاۋىپ وتىر، ءبىراق كولەمى ازداۋ. وسىعان بايلانىستى كەرىسىنشە تۇرعىن ءۇي كومپانيالارى باعانى وسىرۋگە اسىقپاي، ەكونوميكانى قالىپتاستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى رەتىندە پروبلەمانى شەشۋدى قولعا الۋعا ءتيىس»، - دەدى ب. ماقىشيەۆا.
تۇرعىن ءۇي باعاسى تۇراقتالا ما؟
ەكونوميست ماقسات سەرالىنىڭ ايتۋىنشا، جالپى تۇرعىن ءۇي نارىعىنداعى باعا ەشقاشان تومەندەمەگەن.
«ءبىز ىشكى نارىقتى قامتاماسىز ەتپەيىنشە، باعا ءوسۋىن توقتاتپايدى. جىل سايىن تۇرعىن ءۇي 12، 14، % 18- عا قىمباتتاپ جاتىر. جاڭادان سالىنعان نەمەسە قايتالاما نارىقتاعى ۇيلەر بولسىن، ءبارىنىڭ دە باعاسى ءوسىپ جاتىر. باعا ءتىپتى باسپانا كاتەگورياسىنا دا قاراپ جاتقان جوق. ەليتالىق ساناتتاعى ۇيلەردىڭ دە قىمباتتاعانى بايقالىپ وتىر. ارينە، ولار ءبىراز قىمباتتايتىنى ءسوزسىز. ويتكەنى وندا ەۋروپا مەملەكەتتەرىنەن شيكىزات، قۇرىلىس ماتەريالدارى قولدانىلادى. ماسەلەن، يتاليادان اكەلىنگەن كافەل، فرانسۋز لاميناتى سەكىلدى ماتەريالدار اۆتوماتتى تۇردە قىمباتتايدى. ەكونوم كلاسستاعى ۇيلەر دە قىمباتتايدى، سەبەبى ءبىز ىشكى نارىقتى ءالى تولىققاندى قامتاماسىز ەتىپ تۇرعان جوقپىز. سوندىقتان باعا وسىلايشا وسە بەرەدى»، - دەدى قارجى مامانى.
ال تاعى دا جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعى بويىنشا ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، مەملەكەت تاراپىنان تۇرعىن ءۇي باعاسى رەتتەلمەگەندىكتەن، باعا ءالى دە شارىقتاي بەرەتىن كورىنەدى. سونىمەن قاتار تۇرعىن ءۇي جارناماسىمەن اينالىساتىن ينتەرنەت جەلىلەر دە شەتەلدىك. باعانىڭ وسۋىنە بۇل دا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى ەكەن.
«قازىر بىزدە تۇرعىن ءۇيدى جارنامالاۋمەن نەگىزىنەن رەسەيلىك سايتتار اينالىسادى. ەلىمىزدە وسى سالاداعى سايتتارعا جارناما كوپ بەرىلەدى، ءبىراق ونىڭ جۇمىسى قالاي رەتتەلىپ وتىرعانى بىزگە بەيمالىم. باعانىڭ وڭدى- سولدى اۋىتقۋى وسى اگرەگاتورلارعا دا بايلانىستى. وسى ۋاقىتقا دەيىن تۇرعىن ۇيگە جارناما جاسايتىن سايت نەگە جاسالماي وتىر؟ وتاندىق تاۋارلاردى ءوز سايتتارىمىز ارقىلى جارنامالاۋعا كوشىپ، شەتەلدىك اگەنتتىكتەرگە تاۋەلدى بولماۋىمىز كەرەك»، - دەدى مامان.
تۇرعىن ءۇي باعاسىنىڭ ارتۋىنا اسەر ەتەتىن فاكتورلار مامانداردىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، ەلىمىزدە تۇرعىن ءۇي باعاسىنىڭ كوتەرىلۋىنە ءبىرقاتار فاكتور اسەر ەتىپ وتىر. ماسەلەن، ماقسات سەرالىنىڭ سوزىنشە، ىشكى نارىقتاعى تۇرعىن ۇيگە سۇرانىستىڭ جوعارى بولۋى دا باعانىڭ وسۋىنە اكەلۋدە.
«بىزدە ۇيگە دەگەن سۇرانىس وتە جوعارى، ال بەرىلىپ جاتقان شارشى مەترلەردىڭ سانى شەكتەۋلى. قازىر سۇرانىس نارىقتاعى ۇسىنىستىڭ كولەمىنەن ون ەسەگە كوپ. سوندىقتان سۇرانىس كوپ جەردە باعا ەشقاشان تومەندەمەيدى. سول ءۇشىن قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ باسىم بولىگى كوپ شارشى مەتر سوعۋى كەرەك، قولدانىسقا بەرىلەتىن ۇيلەردىڭ دە سانى كوپ بولۋى كەرەك. مىسالى، الماتىنىڭ ءوزىن الىپ قاراساق، مۇندا قۇرىلىس نارىعى باسەڭدەپ، ءتىپتى توقتاپ تۇر. مۇنداعى جەر تاپشىلىعى، وعان رۇقسات بەرۋ، راسىمدەۋ سەكىلدى ماسەلەلەردىڭ وڭاي شەشىلۋى نەعايبىل. سوعان بايلانىستى قۇرىلىس نارىعىنداعى دەفيتسيت ورىن الادى. ءبىراق اتالمىش پروتسەسس ءالى دە داميدى، ول ءۇشىن ۇلكەن كومپانيالار، جاڭا ويىنشىلار كەرەك»، - دەدى ول.
بۇدان بولەك بوتاگوز ماقىشيەۆانىڭ ايتۋىنشا، ءبىرىنشى نارىقتا مەملەكەت تاراپىنان باقىلاۋدىڭ جوقتىعى دا باعانىڭ وسۋىنە اكەلىپ وتىر.
«سوڭعى ەكى جىلدا جاڭا ۇيلەردىڭ باعاسى قاتتى ءوسىپ جاتىر. ەلدەگى تۇرعىن ءۇي باعاسىن تۇراقتاندىرعىمىز كەلسە، ءبىرىنشى نارىقتى باقىلاۋعا الۋ كەرەك. مەيلى، ول مەملەكەتتىك نە كوممەرتسيالىق قۇرىلىس كومپانياسى سالعان باسپانا بولسىن. ولار تۇرعىن ءۇيدى جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنا شىعارماس بۇرىن، قويعان باعاسىن، نەلىكتەن ولاي باعالاعانىن دالەلدەۋ كەرەك. مەنىڭ بىلۋىمشە، قۇرىلىس كومپانيالارى ونداي ەسەپ بەرمەيدى. ولار باسەكەلەستىككە جانە سۇرانىسقا بايلانىستى ءوز باعاسىن بەلگىلەيدى. وسىنى رەتتەۋ كەرەك»، - دەپ باسا ايتىپ ءوتتى.
تۇرعىن ءۇي باعاسىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن قانداي ناقتى شارالار قاجەت؟ جۋىردا قۇرىلىسشىلار وداعىنىڭ ءتوراعاسى تالعات ەرعاليەۆ قۇرىلىس زاتتارىنىڭ باعاسىنا بايلانىستى مامىرعا قاراي پاتەر باعاسى 5-6 پايىزعا ءوسۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى. وسى تۇستا تۇرعىن ءۇيدىن باعاسىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن ۇكىمەت قانداي ناقتى شارالاردى قولعا الۋى كەرەك ەكەنىن ەكونوميست ماقسات سەرالى بىلايشا تۇسىندىرەدى:
«تۇرعىن ءۇي نارىعىنداعى باعانى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن مەملەكەت قۇرىلىس كومپانيالارىمەن تىعىز جۇمىس ىستەۋى كەرەك. ولاردىڭ تاۋارىنىڭ وزىندىك قۇنىن، شارشى مەتردىڭ قۇنىن تولىققاندى قاداعالاۋ كەرەك. سونىمەن قوسا باعانى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىڭ ءوزى دە ءۇي سالۋدى قولعا الۋى كەرەك. ويتكەنى قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ كورىپ وتىرعان پايداسى وتە كوپ. ىشكى نارىقتاعى دەفيتسيتتى قولدانا وتىرىپ، باعانى شارىقتاتىپ وتىر. سوندىقتان مەملەكەتتىڭ ءوزى قۇرىلىس نارىعىنا كىرىپ، جاعدايدى قولعا العانى ءجون. سول كەزدە تازا، ادىلەتتى باعا بەلگىلەنە باستايدى»، - دەدى ساراپشى.
بۇدان بولەك، قارجىگەر ۋتيليزاتسيالىق الىمنان تۇسكەن 100 ميلليارد تەڭگەنىڭ جەڭىلدەتىلگەن اۆتونەسيە باعدارلاماسىنا جۇمسالۋىن دا ءسوز ەتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، ۋتيل الىمىنان تۇسكەن قارجىنى اۆتوكولىككە ەمەس، تۇرعىن ۇيگە سالعان ءجون ەكەن.
«بۇل قازىرگى تاڭداعى الەۋمەتتىك ماسەلەنى شەشە المايدى، سوندىقتان ول قاراجاتتى قايتادان كولىك الۋعا ەمەس، تۇرعىن ۇيگە سالۋ كەرەك ەدى. كولىك الاتىنداردىڭ ءۇيى بار، جاعدايى بار ازاماتتار، ولار اقشا جيناپ تا ۇلگەرە الادى. ال پاتەردىڭ كەزەگىندە تۇرعان قانشا ازامات، كوپ بالالى انالار، جاس وتباسىلار بار. و ك ج- ءنىڭ اقشاسىن سولارعا مۇمكىندىك رەتىندە تۇرعىن ءۇي نارىعىنا جۇمساۋ كەرەك ەدى. ناتيجەسىندە مىڭداعان ادام ءۇيلى بولىپ قالار ەدى. ال جەڭىلدەتىلگەن اۆتونەسيە تۇپتەپ كەلگەندە ەكى- ءۇش كومپانيانىڭ بايۋىنا عانا اكەلەدى»، - دەپ پىكىر ءبولىستى ول.
سونىمەن بىرگە جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعى بويىنشا ساراپشى بوتاگوز ماقىشيەۆا قازاقستانداعى جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىن قالىپقا كەلتىرۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان ارناۋلى ءبىر ورگان قالىپتاسۋى كەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«ول اگەنتتىك نە دەپارتامەنت بولۋى دا مۇمكىن. ماسەلەن، ا ق ش- تا تۇرعىن ءۇي دەپارتامەنتى دەگەن ورتالىق بار. بۇل ورگان تەك باعانىڭ قالىپتاسۋىن عانا رەتتەمەيدى، ريەلتوردىڭ دا قىزمەتىن قاداعالاپ، جۇيەلەيدى، ياعني جالپى تۇرعىن ۇيگە قاتىستى تۋىندايتىن بارلىق ماسەلەنى قاراستىرىپ، باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرادى. ال بىزدە كەز كەلگەن ادام جەكە كاسىپكەرلىك نەگىزىندە اگەنتتىك اشىپ، كاسىبىن دوڭگەلەتىپ ءجۇر. ونىڭ جۇمىسىن رەتتەپ وتىراتىن ورگان جوقتىڭ قاسى. مىسالى، تۇرعىن ءۇي سالاسىندا ا ق ش- تا ليتسەنزياسىز جۇمىس ىستەي المايدى، ال ليتسەنزيانى دەپارتامەنت بەرەدى. سونداي- اق ريەلتور وزدىگىنەن جۇمىس ىستەي المايدى، بەلگىلى ءبىر كەڭسەگە تىركەلۋى كەرەك. ولاردىڭ جۇمىسى وسىلايشا رەتتەلىپ قويعان»، - دەدى ول.
ساراپشى سوزىنشە، مەملەكەت جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنداعى باقىلاۋىن بۇگىن كۇشەيتپەسە، ەرتەڭ ونى جۇيەلى تۇردە قاداعالاۋ قيىندايدى.
«قازىر تۇرعىن ءۇي كووپەراتيۆتەرى دە كوبەيىپ كەتكەن. ولاردىڭ ارتىندا قارجى پيراميداسى جاسىرىنعان. ونىڭ جۇمىسىن دا رەتتەيتىن زاڭ كەرەك. قانشا ادام ول جەرگە اقشاسىن سالىپ، ەندى ونى قايتارا الماي سورلاپ ءجۇر. مەن جوعارىدا ايتقانداي مەملەكەتتىك ورگان قالىپتاسقاندا عانا، جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنداعى پروبلەمالاردى رەتكە كەلتىرە الامىز، - دەدى بوتاگوز ماقىشيەۆا.
جىلدىڭ قاي مەزگىلىندە ءۇي ساتىپ العان ءتيىمدى؟
ءۇيدى جىلدىڭ قاي مەزگىلىندە ساتىپ الۋ تيىمدىرەك ەكەنىن ءبىلۋ ازاماتتار ءۇشىن ماڭىزدى. وسىعان بايلانىستى جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعى بويىنشا ساراپشى بوتاگوز ماقىشيەۆا ءۇيدى جاڭا جىلدان كەيىن نە بولماسا كۇز ايلارىندا الۋعا كەڭەس بەرەدى.
«جىلجىمايتىن مۇلىك اگەنتتىكتەرىندە «ءولىارا كەزەڭ» دەگەن تۇسىنىك بار. بۇل كەزدە باعا ءبىرقالىپتى بولادى نەمەسە قاتتى وسپەيدى. بۇعان جاڭا جىلدان كەيىنگى كەزەڭ، ياعني قاڭتار، اقپان، ناۋرىز ايلارىن دا جاتقىزۋعا بولادى. ويتكەنى ەلدىڭ ءبارى جاڭا جىلعا دەيىن تەزىرەك ءۇي الۋعا قامدانىپ، جاڭا جىلدى جاڭا ۇيدە قارسى الۋعا تىرىسادى. سول ءۇشىن دە وسى ءۇش ايدا باعا ءبىرشاما تۇراقتانادى. وسىدان كەيىن مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ مەرزىمى باستالادى، ولار ىسكە قوسىلعان كەزدە تۇرعىن ۇيگە دەگەن سۇرانىس ارتىپ، سونىڭ سالدارىنان باعا ءوسىپ كەتەدى. ءسويتىپ كۇزگە قاراي، ياعني مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ مەرزىمى اياقتالاتىن قازان- قاراشا ايلارىندا دا تۇرعىن ءۇي باعاسى تۇراقتانادى. ءبىراق بۇل ارزاندايدى دەگەن ءسوز ەمەس. وسى ۋاقىت ارالىعىندا ءۇي العان تيىمدىرەك دەپ ايتار ەدىم»، - دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ول.
نازەركە سۇيىندىك