وتىراردىڭ قاراحاندىق بيلەۋشىلەرى

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - قازاقتىڭ ورتاعاسىرلىق تاريحىندا ءالى كۇنگە شەشىمى تابىلماعان ماسەلەلەر بارشىلىق. سولاردىڭ ءبىرى - قازاق جەرىنىڭ وڭتۇستىگىندە ءومىر سۇرگەن قاراحاندىقتار مەملەكەتىنىڭ تاريحىنا قاتىستى ناقتى عىلىمي تۇجىرىمنىڭ قالىپتاسپاۋى دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس.

ءالى كۇنگە قاراحاندىقتار مەملەكەتىنىڭ تاريح ساحناسىنا قاشان شىققاندىعى تۋرالى ناقتى عىلىمي پىكىر تولىق قالىپتاسقان جوق. زەرتتەۋشىلەردىڭ دەنى قاراحاندىقتار مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن سالعان سايرام حانى بىلگە كۇل قادىر حان دەپ ەسەپتەيدى.

قىتايلىق زەرتتەۋشى گىڭ شىميننىڭ «قاراحاندىقتار تاريحىنا قىسقاشا شولۋ» اتتى ماقالاسىندا قارلۇقتاردىڭ ۇلكەن وردا مەن كىشى وردا بولىپ ەكىگە بولىنگەنىن، ۇلكەن وردا قۇز وردادا ارسلان قارا قاعان دەپ اتانعانىن، كىشى بولىگى الدىمەن تارازدا، كەيىننەن قاشعارعا كوشكەنىن، بيلەۋشىسى بۇعرا قارا قاعان دەپ اتانعانىن جانە بۇل ءبولىنۋ قاعاناتتىڭ ەكى تايپاسىنىڭ توتەمىنە بايلانىستى بولعانىن جازادى. شىگىل تايپاسىنىڭ توتەمى - ارسلان؛ ياعما تايپاسىنىڭ توتەمى - بۋرا دەپ اتالعان دەيدى. ءبىراق ول دا قاراحاندىقتار اۋلەتىنىڭ باسىن بىلگە كۇل قادىر حاننان باستايدى.

ال بۇل مەملەكەتتىڭ نەلىكتەن قاراحان مەملەكەتى دەپ اتالعانىنا ءالى كۇنگە جاۋاپ جوق. بۇل سۇراقتارعا جاۋاپتى قىتاي دەرەكتەرىنەن دە، پارسى دەرەكتەرىنەن دە، اراب دەرەكتەرىنەن دە تابۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى، شەتتەن كەلگەن كەزبە تاريحشىلاردىڭ ەشقاشان تۇركىنىڭ ىشكى رۋحاني، مادەني بولمىسىن تاني المايتىن ەدى. ولار كوزدەرىمەن نەنى كورسە، سونى جازادى. وكىنىشكە وراي، قازىرگى قازاق تاريحى وسى شەتجەرلىك كەزبە تاريحشىلار مەن گەوگرافتاردىڭ مالىمەتتەرىنىڭ دەرەكتەرى نەگىزىندە جازىلىپ كەلەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە تاريحىمىزدىڭ كوپتەگەن بەتتەرىنىڭ ءالى كۇنگە اشىلماي قالۋىنا سەبەپ بولىپ وتىر.

قازاق تاريح عىلىمىنداعى بۇل ءتۇيىنى تابىلماعان ماسەلەنى شەشۋدىڭ ءبىر عانا جولى بار. مۇمكىندىگىنشە قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى تاريحي جادىنا قاتىستى جەرگىلىكتى دەرەك كوزدەرىن كەڭىنەن پايدالانۋ. سونداي ءداستۇرلى دەرەككوزدەرىنىڭ ءبىرى - قازاق اراسىنداعى قوجا اۋلەتتەرىنىڭ شەجىرەسى «ناساب- ناما» نۇسقالارى. «ناساب- ناما» نۇسقالارىندا ءبىز جوعارىدا ءسوز ەتكەن قاراحاندىقتارعا قاتىستى ماسەلەلەر تولىق شەشىمىن تاپقان دەپ ايتۋعا بولادى. ول تۋرالى ءبىز كەزىندە «ناساب- ناما» نۇسقالارىنا قاتىستى جۇرگىزگەن زەرتتەۋ ەڭبەگىمىزدە بايانداعان بولاتىنبىز. «ناساب- نامانىڭ» كەيىنگى جىلدارى تابىلعان نۇسقالارىندا قاراحاندىق بيلەۋشىلەرگە قاتىستى جاڭا دەرەكتەردىڭ بەتى اشىلىپ وتىر. سولاردىڭ ءبىرى وزبەكستان رەسپۋبليكاسى انديجان ۋالاياتىندا قورعانشا قىستاعىندا تۇراتىن اكبار- حان تورە ءسۇيارحانوۆ قولجازباسى. بۇل قولجازبادا وتىراردا بيلىك قۇرعان قاراحاندىقتار تۋرالى ناقتى مالىمەتتەر بار جانە ولار تەك «ناساب- ناماداعى» دەرەكپەن شەكتەلمەي وزگە دە دەرەكتەرمەن دە قۋاتتالىپ وتىر. ەندىگى كەزەكتە سول دەرەكتەردى كەلتىرىپ، ونداعى مالىمەتتەردى تالداپ كورەلىك.

قولجازبا ماتىنىندە وتىراردا حان بولعان بيلەۋشىلەر اۋلەتىنىڭ تاريحى بىلايشا باياندالادى: «شاھ ابد ال- مانناننىڭ ۇلى شاھ ابد ار- راحمان جيىرما جاسىندا تاريح 380-دە حاجىعا باردى. حاجىدان كەلەردە ابۋ باكىر سىددىق اۋلەتىنەن تاراعان يمام احمەد باكىردىڭ قىزىن نەكەگە كىرگىزىپ، ودان ساكينا اتتى ءبىر قىزى، ەكى ۇلى بولىپ، تاريح 340-تا سايرامعا كەلىپ، ون جىل اتالارىنىڭ قىزمەتىندە بولدى. اتالارىنىڭ امىرىمەن ءۇش جىل سايرامدا پاتشالىق قىلدى. ودان سوڭ يسحاق بابتىڭ ۇرپاعى ماحمۋد شايحتىڭ ۇلى ءىلياس شايحتى كەلتىرىپ، وعان ساكينە ءبيبىنى نەكە قىلىپ، بەرىپ، ءوز ورنىنا وتىرعىزىپ، ءوزى وتىرارعا كەلىپ، 30 جىل بوي كاپىرلەرمەن عازات قىلىپ، قىلىش ارسلان حان اتاندى.

ۇلكەن ۇلى شاھ قاسىمدى ءوز ورنىنا قويىپ، 85 جاسىندا تاريح 383-تە دۇنيەدەن وزدى. زيارات ورنى وتىراردىڭ قىبلا جاعىندا، وتىرار باب دەپ اتايدى.... ولاردىڭ ۇلى شاھ قاسىم، لاقابى سانجار حان 40 جىل پاتشالىق قىلىپ، ۇلى شاھ ابد اللاحتى ءوز ورنىنا قويىپ، سەكسەن جاسىندا، تاريح 423-تە دۇنيەدەن وزدى. وتىرار قورعانىنىڭ تۇبىندە، سول جانىندا زيارات ورنى بولدى.... شاھ ابد اللاح، لاقابى ارسلان حان وتىراردا 50 جىل پاتشالىق قىلىپ، ءوز ورنىنا ۇلى شاھ مۇحاممادتى قويدى. جەتپىس جاسىندا، تاريحقا 473 جىل بولعاندا دۇنيەدەن ءوتتى. زياراتى قالاش قورعانىنىڭ ىشىندە، عايىب اتا دەيدى. شاھ مۇحامماد، لاقابى تاتيكا حان 57 جىل وتىراردا پاتشالىق قىلدى. ونىڭ ءۇش ۇل ءبىر قىزى بار ەدى. اتى فاتيما بانۋ. ونى مۇحامماد دانىشماند زارنۋقيعا بەردى. ۇلكەن ۇلىنىڭ اتى ابد ال- حالىق، كىشى ۇلىنىڭ اتى ابد ار- راحيم ەدى. شاھ ابد ال- حالىقتى ءوز ورنىنا قويىپ، كىشى ۇلى شاھ ابد ار- راحيمعا بارشا اتالارىنان قالعان ميراس مۇلىكتەردەن الىپ، وتىراردان «حان ارىعى» مەن ءجۇز قوستىق جەر، يقان كەنتىنەن «سۋقۋ تاش» ارىعى، باسى قىزىل سەڭگىردەن.... ۇلى داريعا دەيىنگى نەشە ون ەكى ارىق پەن مىڭ قوستىق جەرلەردى بەردى....

ابد ال- حالىق حاننىڭ ءتورت ۇلى بار ەدى. ۇلكەن ۇلىنىڭ اتى - ابد ار- راحمان، جانە ءبىرىنىڭ اتى ياعالاق ارىسلان ەدى، جانە ءبىرىنىڭ اتى حاسان حان جانە ءبىرىنىڭ اتى مۇحامماد شايح.... حاسان حانعا پاتشالىق ءتيدى.... تاريحقا 640 -جىل بولعاندا 60 جاسىندا دۇنيەدەن وزدى. زياراتى اتالارىنىڭ اياعىندا ەدى. حاسان حاننىڭ ۇلكەن ۇلىنىڭ اتى بىلگە حان وتىراردا حان ەدى. ۇرگەنىش سۇلتانى مۇحاممەد سۇلتان كەلىپ، بىلگە حاندى تۇتىپ، نيسا- ي ەلىنە اكەتىپ، سول جەردە ءولتىردى. قايىر حاندى حان قويدى. قايىر حاننىڭ ءناسىلى قاڭلى ەدى. مۇنشا اتتارى اتالعان حاندار مەن بەكتەر، مىرزالار، بارشاسى امير ال- مۋمينين الي يبن ابۋ تاليب ناسىلىنەن ەدى. انالارى حۋسەين مەن [ابۋ باكىر] سىددىق، ومار [يبن حاتتاب حاليفالار] اۋلەتىنەن ەدى. قارا حان تەكتى [حان اۋلەتى وكىلدەرى] امير ال- مۋمينين الي يبن ابۋ تاليب رازي اللاحۋ تاالا انحۋ ناسىلىنەن ەدى. ولاردان حاندىق كەسىلدى. ودان كەيىنگىلەردىڭ بارلىعى حارام ەتۋشى اۋان زالىم مەن ەكىجۇزدىلەر بولدى.

وسى كەلتىرىلگەن دەرەكتەرگە مىنا ءبىر دەرەكتى دە قوسسا بولادى. «شايح تايييب 562/1166/67 -جىلى ساتۋك اتا حاناقاسىنا كەلىپ، ەكى مارتە قىرىققا وتىرعاننان سوڭ، تاڭ نامازىن اياقتاعان سوڭ: - ءبىزدىڭ تۋىسىمىزدىڭ ۇلى احمەت قوجا ەرتەڭ ەرتە ول دۇنيەگە اتتانادى، - دەدى. ول 1300 كىسىمەن كەشكە ياسىعا كەلدى. احمەت قوجامەن كەزدەسىپ، ونىڭ الدىنا وتىردى. احمەت قوجا- اتا ايتتى:

- ءبىزدىڭ سوفى مۇحاممەت دانىشماند (مەنى جۋاردا) دەنەمدى (باسىمدى) ۇستاسىن. ابد ال- حالىق حان ءامىر- زادە تايييب سۋ قۇيسىن.

ودان كەيىن ول جينالعاندارمەن قوشتاسىپ تۇرىپ، حالىققا بىلاي دەدى:

- اللادان دۇعادا تىلەي تۇرىپ بىلمەي قالماڭدار جانە جىلاۋشى بولماڭدار. ءولىم (اللانىڭ امىرىمەن) تاعدىردا جازۋلى!

ءسويتىپ، ول اللاعا اماناتىن تاسىردى.

وتىراردى بيلەگەن قاراحاندىق بيلەۋشىلەر تاريحى مەن ولاردىڭ قوجا احمەت ياساۋي بابامىز اراسىنداعى بايلانىس «ناساب- ناما» نۇسقالارىندا وسىلاي باياندالادى. وسى قولجازبادا ايتىلعان بىرنەشە حاننىڭ تاريحتا بولعاندىعى وزگە دەرەك كوزدەرىندە دە كەزدەسەدى جانە ولاردى جوققا شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. مىسالى، ابد ال- حالىق حان، حاسان حان اتتارى وتىراردا سوعىلعان تەڭگەلەردە بار. ول ب. د. كوچنيەۆتىڭ وسى تەڭگەلەرگە قاتىستى جۇرگىزگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىندا بۇل حانداردىڭ وتىرار تاريحىندا بولعاندىعى تولىعىمەن دالەلدەندى. ول تەڭگەلەردىڭ وتىرار قالاسىندا ەكى كەزەڭدە 1199-1201 ج. جانە 609/1206-1207 -جىلدارى سوعىلعانىن، تەڭگەنىڭ ءبىر بەتىندە شارشى سىزىقتىڭ ىشىندە «لا يلاحا يللا اللاح مۇحامماد راسۋل اللاح. ان- ناسير اد- دين»، ەكىنشى بەتىندە «حاقان ال- حاقان اديل شامس اد- دۋنيا ۋا- د دين ۋا قۋتلۋع بيلگا» دەپ، تەڭگەنى اينالدىرا سىزىلعان ەكى سىزىقتىڭ اراسىنا «حاسان بين ابد ال- حالىق... امير ال- مۋمينين. حالادا اللاحۋ مۋلكۋحۋ ...» - دەپ جازىلعان.

وسى تەڭگەلەردەگى كىسى اتتارى «ناساب- ناماداعى» كىسى اتتارىن تولىعىمەن قايتالاپ تۇرعانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. دەمەك، «ناساب- ناما» نۇسقالارىنداعى دەرەكتىڭ نەگىزىندە تاريحي شىندىق جاتقانىن دالەلدەيدى. ال، حورەزمشاح مۇحاممەد سۇلتاننىڭ وتىراردى جاۋلاپ الۋى، وتىراردىڭ سوڭعى قاراحاندىق بيلەۋشىسى بىلگە حاندى ولتىرگەنى، «ناساب- ناما» نۇسقالارىنىڭ بارلىعىندا دەرلىك بار. ءبىز وسى ماقالادا زەرتتەۋ جۇمىسىمىزدىڭ باستى نىساناسى ەتىپ وتىرعان قولجازبادا حاسان حاننىڭ بىلگە حان اتتى ۇلى بولعاندىعىن، ول حاسان حاننىڭ ورنىنا تاققا وتىرعاندىعىن، ۇرگەنىش سۇلتانى مۇحاممەد سۇلتاننىڭ بىلگە حاندى تۇتىپ، نيساعا اكەتكەنىن، بىلگە حاندى سول جاقتا ولتىرگەنىن جازادى.

«ناساب- ناماداعى» وسى دەرەكتى ناساۆي جازبالارىنداعى دەرەكتەر دە ناقتىلاي تۇسەدى. «ول وتىراردىڭ حانى تادج اد- دين بىلگە حان سامارحاند بيلەۋشىسى ۋسماننىڭ نەمەرە تۋىسقانى ەدى. ونى حورەزمشاح مۇحاممەد نيساعا جىبەردى. سول جەردە ءولتىردى،» - دەيدى. حورەزمشاح مۇحاممەدتىڭ تەك ءبىر وتىرار حانى بىلگە حاندى ەمەس، بارلىق قاراحاندىق بيلەۋشىلەردى تۇگەلىمەن ءولتىرىپ، تۇركى مەملەكەتتىگىن تولىعىمەن جويدى. ول تۋرالى اراب تاريحشىسى ياقۇت ال- حاماۋيدىڭ «مۋدجام ال- بۋلدان» اتتى ەڭبەگىندە حورەزمشاح مۇحاممەدتىڭ قاراحاندىقتار مەملەكەتىن تولىعىمەن جويعانى باياندالادى.

حورەزمشاح مۇحاممەدتىڭ سىر بويىنا جاساعان جورىعى قاراحاندىق بيلەۋشىلەردى ولتىرۋمەن شەكتەلىپ قالماي، بۇل جەرلەردى تولىعىمەن توناۋعا بەرەدى. ول تۋرالى ياقۇت ال- حاماۋي حورەزمشاح مۇحاممەد جورىعىنان كەيىنگى تۇركىستاننىڭ جاعدايىن بىلاي سۋرەتتەيدى:

«ول ماۋارانناحردى الدى. ول جەردەگى حانيدتەردى (قاراحاندىقتاردى) جويدى. ول جەرلەردى قورعايتىن ەشكىم قالماعان كەزدە، ونىڭ دا ول جەرلەردى قورعاۋعا مۇمكىندىگى بولمادى. ول شەتكى ايماقتارداعى قورعانداردى ءوز اسكەرىنىڭ توناۋىنا بەردى. حالقى كوشۋگە ءماجبۇر بولدى.... ول جەرلەردە قاراۋسىز قالعان باقتار، قيراعان سارايلار مەن ۇيلەر كورگەندەردى ەرىكسىز جىلاۋعا ءماجبۇر ەتتى. سۋ جۇرەتىن ومان ارىقتار بۇزىلىپ، سۋلار ىسىراپ بولىپ، اعىپ جاتتى.

وسى جاعدايدى يبن ال- اسير باسقاشا باياندايدى. ول گۋرحاننان مەملەكەت بيلىگىن تولىق تارتىپ العان كۇشلىكتىڭ تەگەۋرىنىنەن شوشىنعان حورەزمشاح مۇحاممەد سىرداريانىڭ شىعىسىنداعى قالالاردىڭ حالقىن تۇگەلىمەن باتىسقا ايداپ اكەتكەندىگىن جازادى. بۇل دەرەكتەر وتىراردىڭ حانى دەپ جۇرگەن قايىر حان، شىندىعىندا، وتىراردىڭ ءوز حانى بولماعانىن كورسەتەدى. ول وتىرارعا حورەزمشاح مۇحاممەد قويعان بيلەۋشى عانا جانە وتىرار حالقىنىڭ ونى جەك كورۋگە، ءتىپتى وعان قارسى كۇرەسۋگە تولىق قۇقى بولدى. ءوز بيلەۋشىسىن ءولتىرىپ، ونىڭ ورنىنا حورەزمشاح مۇحاممەد تاققا وتىرعىزعان باسقا ادامدى وتىرارلىقتاردىڭ دۇرىس كورمەگەنى، بيلەۋشىم دەپ مويىنداماعانى انىق. بۇل وتىراردى شىڭعىس حان اسكەرى قورشاعان كەزەڭدە انىق بايقالادى. قالانىڭ جەرگىلىكتى بيلەۋشىلەرى بادر اد- دين مەن سافي اكرانىڭ شىڭعىس حان جاعىنا ءوتۋى قالا حالقىنىڭ قايىر حاندى بيلەۋشىمىز دەپ مويىنداماعانىن كورسەتەدى. دەمەك، بۇل دەرەكتەر قازىرگى وتىرار ويرانىنا قاتىستى قالىپتاسقان پىكىردىڭ تاريحي شىندىققا كەراعار ەكەندىگىن دالەلدەيدى.

ەندىگى كەزەكتە وتىراردىڭ قاراحاندىق بيلەۋشىلەردىڭ شىققان تەگىنە قاتىستى «ناساب- نامادا» جازىلعان دەرەك تە تاريحي شىندىققا جاقىن ەكەندىگىن بايقاتادى. بۇل بيلەۋشى اۋلەت وكىلدەرىنىڭ قاراحاندىق اتالۋىنىڭ ءوزى بۇلاردىڭ شىققان تەگىنىڭ وسال ەمەستىگىن كورسەتىپ تۇر. ويتكەنى، «قارا» ءسوزى كونە تۇركى تىلىندە تەك ءتۇستى ەمەس، «كيەلى» دەگەن ۇعىمدى دا بەرەدى. مىسالى، قاراتاۋ، قاراشىق اتاۋلارى دا وسى كيەلىلىككە قاتىستى شىققانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس.

مىسالى، قازاق جىراۋلارىنىڭ «قاسيەتتى قاراتاۋ، اسا الماعان سەنەن جاۋ» - دەپ جىرلاۋىنىڭ استارىندا دا كيەلىلىك جاتقانىن كورۋگە بولادى. قاراشىق- شاۆعار- قاراتاۋ سوزدەرىنىڭ ءبىر ماعىنا بەرەتىنىن ەسكەرسەك، وندا «قاراحاندىق» ءسوزىنىڭ استارىندا وسى كيەلىلىك ۇعىمى جاتىر دەپ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. بۇل «ناساب- نامادا» انىق ايتىلعان. قاراحاندىق بيلەۋشىلەر ازىرەت ءالى- الي يبن ابۋ تاليب اۋلەتىنەن ەكەندىگى كورسەتىلگەن. مۇحاممەد پايعامباردىڭ ءناسىلى ازىرەت ءالى اۋلەتى ارقىلى تارايتىنىن ەسكەرسەك، وندا ءوز شەجىرەلەرىن ازىرەت الىدەن باستايتىن بيلەۋشىلەر اۋلەتىنىڭ كيەلى اۋلەت اتانعانىن تۇسىنۋگە بولادى.

وسى ماقالا شەڭبەرىندە قاراحاندىق بيلەۋشىلەردىڭ زامانداسى بولعان قوجا احمەت ياساۋيگە قانشالىقتى قاتىسى بولدى دەگەن سۇراققا دا جاۋاپ بەرگەنىمىز ابزال. بۇل بىزگە سول كەزەڭدەگى قاراحان مەملەكەتىندەگى ءدىني، رۋحاني احۋالدىڭ قاي باعىتتا بولعانىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىز تالداپ وتىرعان «ناساب- ناما» نۇسقاسىندا بۇل ماسەلە دە ايقىن كورسەتىلگەنىن ايتۋىمىز كەرەك. مىسالى، وتىراردىڭ حانى ابد ال- حالىق حان وزىنە قوجا احمەت ياساۋيدى ۇستاز تۇتىپ، اركەزدە ول كىسىمەن ساناسقانى، قوجا احمەت ياساۋي قايتىس بولاردا باسىندا وتىرعانى ايتىلادى. ال، ونىڭ ۇلى حاسان يبن ابد ال- حالىق حان بولسا اتاسىنىڭ ورنىنا حان بولعانىن، قوجا احمەت ياساۋيدىڭ شاكىرتى مۇحاممەد دانىشماند زارنۋقيعا شاكىرت بولعانى، قاراشىق كەنتى، سۋري كەنتى، ورتاق ارعى، توعان ارىعى، سوزاق كەنتىنىڭ جەرلەرى مەن سۋلارى اتالارىمىزدان قالعان ادال مۇلكىمىز دەپ، ازىرەت سۇلتان ءياساۋيدىڭ مازارىندا وتىرعان اۋلەتتەرىنە اس جانە نان بولسىن دەپ ۋاقف قىلعاندىعى ايتىلادى.

بۇل دەرەكتەر قاراحاندىق بيلەۋشىلەردىڭ قوجا احمەت ياساۋي مەن ونىڭ ءىلىمىن ۇستانعان شاكىرتتەرىنە جان- جاقتى كومەك كورسەتكەنىن دالەلدەيدى. ونىڭ ەسەسىنە ياساۋي جولى وكىلدەرىنىڭ حورەزمشاح مۇحاممەدتىڭ جاۋلاۋشىلىق ساياساتىنا قارسى كۇرەسكەنىن، شىڭعىس حان شاپقىنشىلىعى كەزەڭىندە ولاردىڭ شىڭعىس حان جاعىندا بولعانىنان كورۋگە بولادى. مىسالى، مۇحاممەد دانىشماند زارنۋقيدىڭ شىڭعىس حانعا كەڭەسشى بولىپ، قىزمەت ەتۋى، شىڭعىس حان اسكەرى مەن زارنۋق قالاسىنىڭ حالقى اراسىندا ەلشى بولىپ، قالا حالقىن قارسىلاسپاي بەرۋگە كوندىرۋى سونىڭ ايعاعى. شىڭعىس حان ول قالاعا «قۇتلىق بالىق» دەپ ات قويادى. ال مۇنداي دەرەكتەردىڭ ءالى كۇنگە ءتول تاريحىمىزدان ورىن الماۋى تاريحىمىزدىڭ كوپتەگەن بەتىنىڭ اشىلماي قالۋىنا سەبەپ بولىپ وتىر. وعان مىسالدى ۇزاقتان ىزدەمەي- اق وسى وتىرار تاريحىنا قاتىستى دەرەكتەردەن- اق كورۋگە بولادى. ءبىزدىڭ پارسى، اراب دەرەككوزدەرىنە سۇيەنىپ جازىلعان تاريحىمىزدا وتىرار تاعدىرى قالاي جازىلعانىنىڭ ءوزى ءالى كۇنگە تاريحىمىزداعى اق پەن قارانى اجىراتا الماي كەلە جاتقانىمىزدى بىلدىرەدى.

قورىتا ايتقاندا، بۇل ماقالا شەڭبەرىندە ايتىلماق ويدىڭ باستى ماقساتى - قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى تاريحي جادىنىڭ قازاق تاريحىن جازۋعا پايدالانىلمايتىن بولسا، وندا قازاق حالقىنىڭ ءتول تاريحىن جازۋ مۇمكىن ەمەستىگىن كورسەتۋ بولدى.

زىكىريا جانداربەك

ۇلت پورتالى. 2016