قۇنانباي مەشىتىنىڭ ايشىعى قىتاي اسىپ كەتە جازدادى
عيبادات ءۇيىنىڭ العاشقى يمامى حاسان احۋن سەيفۋللين دەگەن كىسى بولىپتى. ءپىراداردى قارقارالى وكرۋگىنىڭ اعا سۇلتانى قۇنانباي وسكەنباي ۇلىنىڭ ءوزى تاعايىنداعان ەكەن.
ال ەندى، وسى مەشىت مۇناراسىنىڭ ۇشار باسىنداعى ايشىقتى وتكەن عاسىردىڭ 20-شى جىلدارىنىڭ اياعىنا تامان قىزىل وكىمەتتىڭ يماش دەگەن بەلسەندىسى اتىپ ءتۇسىرىپتى. مۇنى وسى وقيعاعا كۋا بولعان قاپاش جولدىبالا ۇلى دەگەن كىسى بالالارىنا ايتىپ كەتكەن ەكەن. قاپاش اقساقالدىڭ قىزى قادانبانۋ ەسىمدى كەيۋانا جەرگىلىكتى ولكەتانۋشى ەرلان مۇستافينگە بولعان جايتتى بىلايشا بايانداپ بەرگەن: «كەڭەس وكىمەتى كەزىندە دىنگە قارسى جاپپاي ناۋقان ۇيىمداستىرىلدى عوي. سودان ءبىر كۇنى قۇنانباي قاجى مەشىتىنىڭ ايىن قۇلاتۋ تۋرالى پارمەن ءتۇسىپتى. بىرنەشە ادام مىلتىقپەن اتقان ەكەن، ىشىندە بىرەۋىنىڭ عانا وعى دارىعان. سول كەزدە وسىنىڭ ءبارىن كورىپ تۇرعان جۇرت تىلسىم جايتتىڭ كۋاسى بولىپتى. الگى وعىن ايشىققا ءدال تيگىزگەن ادام تۇرعان ورنىندا بۇكتەتىلە قۇلاپ، سول مەزەتتە جان تاپسىرعان. ونى «اق بەيىت» قورىمىنا اپارىپ جەرلەپتى...».
ەندى، اتىپ تۇسىرىلگەن ايشىقتىڭ تاعدىرىنا كەلەيىك. جەرگە قۇلاپ تۇسكەن قۇندى زاتتى باسىن بايگەگە تىگىپ، ءسادۋاقاس ءشارىپقاجى ۇلى دەگەن قارقارالىنىڭ تۇرعىنى ۇيىنە الىپ كەتىپ، تىعىپ تاستاعان كورىنەدى.
مۇنى مارقۇم اقساقالدىڭ نەمەرەسى مۇرات ءسادۋاقاسوۆ راستاپ وتىر. ول ولكەتانۋشى ەرلان مۇستافينگە ايشىقتىڭ اتاسىنىڭ جاستىعىنىڭ استىندا جاتاتىنىن ايتقان.
ءسادۋاقاس ءشارىپقاجى ۇلى 1974 -جىلى ومىردەن وتكەننەن كەيىن، جادىگەر سول ۇيدە تۇرعان ءاسيا ەسىمدى كىسىنىڭ قولىندا قالعان. ودان كەيىن كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە اتاقتى عالىم اقجان ءماشانيدىڭ اتىنان كەلگەن ءبىر كىسى ايشىقتى سۇراتىپ العان ەكەن. ءسىرا، سول كەزدە قايتادان اشىلماق بولعان مەشىت مۇناراسىنا ورناتقىلارى كەلگەن بولۋ كەرەك. الايدا، بەلگىسىز ءبىر سەبەپتەرمەن ايشىق قۇتتى ورنىنا قويىلماي، سول بەتى ءىزىم-عايىم جوعالىپ كەتكەن...
تاياۋدا، ولكەتانۋشى ەرلان مۇستافين تۇرعىنداردىڭ ءبىرىنىڭ سارايىندا ءۇيىلىپ جاتقان تەمىر- تەرسەكتىڭ اراسىنان تات باسقان سول ايشىقتى تاۋىپ العانىن سۇيىنشىلەپ حابارلادى. ەندى بولماعاندا، جادىگەر مەتالل سىنىقتارىمەن بىرگە بۇگىن- ەرتەڭ قىتايعا جونەلتىلمەكشى ەكەن...
«قازىر ايشىق مەنىڭ قولىمدا. مۇنى مەن ءوزىمنىڭ ولكەتانۋشىلىق قىزمەتىمدەگى ورىندالعان ەڭ ماڭىزدى ميسسيامنىڭ ءبىرى دەپ سانايمىن»، دەيدى ماقتانىشپەن ەرلان مۇستافين.
اڭگىمە بارىسىندا ولكەتانۋشى وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارى ءتۇس كورگەنىن، وندا ءبىر قاريانىڭ قارسى جولىعىپ، تاياعىنىڭ ۇشىنداعى ايشىقپەن مۇنىڭ كوزىن سيپاعانداي يشارا جاساعانىن ايتادى. «ول كەزدە مەن ايشىقتىڭ تاعدىرىنان، ونىڭ تاريحىنان مۇلدە حابارسىز ەدىم. ەندى مىنە، سول ايشىق مەنىڭ قولىمدا تۇر. بۇل دا ءبىر جۇمباعىن ءبىز بىلمەيتىن تىلسىم دۇنيە شىعار دەپ ءوزىم ويلايمىن»، دەيدى ول.
ولكە تانۋشى ايشىقتىڭ ەندىگى تاعدىرىنىڭ قانداي بولماعى تۋرالى سۇراعانىمىزدا، قۇندى جادىگەردى مەشىتكە تاپسىرماق ويى بار ەكەنىن ايتتى.
ەندى، ايشىقتى تاۋىپ العان ەرلان مۇستافين تۋرالى ءبىر- ەكى اۋىز ءسوز. قارقارالىعا قاتىستى تاريحتىڭ بۇگە-شۇگەسىن بەس ساۋساعىنداي بىلەتىن بۇل ازامات قۇنانباي قاجى مەشىتىنىڭ العاشقى يمامى حاسان احۋنعا ارناپ ءۇش كىتاپ جازعان. سونىمەن بىرگە ول «قۇنانباي قاجى مەشىتى» دەپ اتالاتىن دەرەكتى كىتاپتىڭ اۆتورى. قازىرگى ۋاقىتتا قالامگەر تاريحشى «قۇنانباي قاجى مەشىتىنىڭ يمامدارى» دەپ اتالاتىن كىتاپ جازۋ ۇستىندە. بۇل ەڭبەكتە ول 1851 -جىلدان باستاپ 1930 -جىلعا دەيىنگى يمامداردىڭ تاعدىرىن قامتۋدى الدىنا ماقسات ەتىپ قويعان ەكەن. ايتا كەتكەن ءجون بولار: جازىلىپ جاتقان بۇل تۋىندى ولكەتانۋشىنىڭ قارقارالى تاريحىنا قاتىستى قالام تەربەگەن 13- كىتابى بولماقشى.
egemen.kz
