قوقيقازدى كورۋ ءۇشىن استانالىقتار تالدىكولگە اعىلىپ جاتىر

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - نۇر- سۇلتان قالاسىنىڭ شەت جاعىنداعى كىشى تالدىكولگە ءبىر توپ قوقيقاز ۇشىپ كەلدى. وسىعان بايلانىستى اتالعان مەكەن از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ەلوردا تۇرعىندارى مەن قالا قوناقتارىنىڭ تۋريستىك جانە دەمالىس ورنىنا اينالىپ ۇلگەردى.

قازاقپارات ءتىلشىسى كولگە كەلگەن جابايى قۇستاردىڭ تىرشىلىگىن ءوز كوزىمەن كورىپ قايتتى.

«قوقيقازدار ءبىزدىڭ ەلگە افريكا، تۇرىكمەنستان، اۋعانستان ەلدەرىنەن ۇشىپ كەلەدى. ءساۋىر ايىندا كەلىپ، كۇن سۋىتقانشا (قىركۇيەك، قازان ايلارىنا دەيىن) بولادى. قوقيقازداردىڭ ەلورداعا جاقىن جەردەگى نەگىزگى مەكەنى قورعالجىن قورىعى، ولاردا سوندا مەكەندەپ، كوبەيەدى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزگە جىل سايىن 100 مىڭعا جۋىق قوقيقاز ۇشىپ كەلەدى ەكەن. ونىڭ ىشىندە اقمولا، قوستاناي، جامبىل جانە ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اۋماعىن مەكەندەيدى. تالدىكولگە كەلسەك، مامانداردىڭ مالىمدەۋىنشە، مۇندا كىشى جانە ۇلكەن 100-دەن استام قۇس مەكەندەيدى. ونىڭ قاتارىندا قوقيقاز، اققۋ، قاز، ۇيرەك، شاعالا، ءبىرقازان جانە تاعى باسقا قۇستار بار. تالدىكولگە كەلگەن بۇل قوقيقازدىڭ بيىلعى بالاپاندارى. ولار جىلى جاققا ۇشپاس بۇرىن وسىنداي كول مەن كولشىكتەرگە توقتاپ، ءال جيناپ، ودان ءارى ۇشادى»، - دەدى ەكو- بەلسەندى ساكەن دىلداحمەت.

ونىڭ ايتۋىنشا، قوقيعاز قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلگەن جانە الەمدە ونىڭ 10-نان استام ءتۇرى بار. قازىرگى ۋاقىتتا تالدىكولدە 10-نان استام قوقيعاز كەلىپ، مەكەندەپ جاتىر. جانە اتالعان كولدە قوقيعازدان باسقا دا قۇستار بار. سونىمەن قاتار، تابيعات جاناشىرى تالدىكول ماڭىنداعى قۇرىلىسقا قاتىستى الاڭداتۋشىلىق تانىتتى.

«سوڭعى جىلدارى تالدىكولدىڭ ماڭىندا قۇرىلىس جۇمىستارى قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. وكىنىشكە قاراي، بۇل تۇمسا تابيعات پەن ونىڭ مەكەندەۋشىلەردىڭ تىنىشتىعىن بۇزادى. سوندىقتان دا قۇرىلىس باستاماس بۇرىن قورشاعان ورتانىڭ ەرتەڭى مەن حالىقتىڭ پىكىرىن ەسكەرگەن ءجون. 2000 -جىلداردىڭ باسىندا قالانىڭ ىشىنە كيىك، ەلىك كەلگەن جايتتار دا بولعان. ال قازىر بارلىق جەردە قۇرىلىس. ءوز باسىم تالدىكولدىڭ جويىلۋىنا قارسىمىن، كولدى ساقتاپ قالۋ كەرەك»، - دەيدى ول.

ۇشىپ كەلگەنىنە 1-2 كۇن بولعان قوقيقازداردى تاماشالاۋشى استانالىقتاردىڭ سانى كۇن ساناپ ارتىپ جاتىر. قازىردىڭ وزىندە تالدىكول جاعاسىندا 20 شاقتى ادام قۇستاردىڭ تىرشىلىگىن تاماشالاپ وتىر.

«كەشەدەن بەرى الەۋمەتتىك جەلىدە استاناعا قوقيقاز كەلدى دەپ شۋلاپ جاتىر. جەلىدەن فوتو، ۆيدەوسىن كورىپ مەن دە تاماشالاۋعا كەلدىم. كەرەمەت كورىنىس. جابايى قۇستاردىڭ قالانىڭ ىشىنە كەلگەنى تاڭعالدىرادى. مۇنداي تابيعاتتى ساقتاپ، قورعاۋ كەرەك. كەيدە ءبىز وزىمىزدە بار بايلىقتى باعالاي بەرمەيمىز»، - دەدى ەلوردا تۇرعىنى (اتى- ءجونىن كورسەتپەۋدى ءوتىندى).

راسىندا دا كەشەلى بەرى تالدىكولگە كەلگەن ءبىر توپ قوقيقازدى تاماشالاپ، ونىڭ سۋرەتى مەن ۆيدەوسىن جەلىگە جاريالاۋشىلاردىڭ سانى ارتقانى بايقالادى. ەسكە سالا كەتسەك، جۋىردا ەلوردا اكىمدىگى كوپشىلىكتى مازالاپ، جۇرتشىلىقتى تولعاندىرعان كىشى تالدىكول تاعدىرىنا قاتىستى رەسمي تۇسىنىكتەمە بەردى.

«اڭگىمەنى تالدىكول كولى مەن سۋلى- باتپاقتى كىشى تالدىكولمەن شاتاستىرماۋ كەرەكتىگىنەن باستاعىم كەلىپ تۇر. ەلوردانىڭ باس جوسپارىنا سايكەس، قالانىڭ شىعىسىندا ورنالاسقان تالدىكول كولىنىڭ بويىندا كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي سالۋ جوسپارلانىپ وتىر. ارينە، تۇرعىن ۇيدەن بولەك، مەكتەپ، بالاباقشا، ەمحانا جانە باسقا دا الەۋمەتتىك نىساندار تۇرعىزىلماق. وسى تۇستا ايتارىم، كولدىڭ وزىنە تيىسپەيمىز، كەرىسىنشە ونىڭ ماڭىنا ءۇي سالىپ، ينفراقۇرىلىمدى دامىتامىز. سول سياقتى باتپاقتى لاس سۋدى تازارتۋدى كولدى جويۋ دەپ تۇسىنەتىن سەكىلدى. بىزدە كولدى جويۋ ماقساتى جوق، كەرىسىنشە ونىڭ لاس باتپاقتان تازارتىپ، ساقتاپ قالماقپىز. سەبەبى ەكولوگيالىق كورسەتكىشتەر بويىنشا ونىڭ سۋلى- باتپاعى لاس ءارى زيان»، - دەگەن ەدى نۇر- سۇلتان قالاسى ساۋلەت، قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ باسشىسى نۇرلان ۇرانحايەۆ ەلوردا اكىمدىگىندە وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا.

اۆتور: ءالي يبرايەۆ