مۇستافا وزتۇرىكتىڭ ماقانشىعا ساپارى
داڭقتى سپورتشى، بەلگىلى تاەكۆوندوشى، الاششىل ازامات مۇستافا وزتۇرىكتىڭ ءوزىنىڭ اتا-بابالارىنىڭ سۇيەگى جاتقان ماقانشى، جاربۇلاق (قازىرگى قابانباي اۋىلدىق وكرۋگى) اۋىلدارىنا قۇران باعىشتاۋعا كەلگەن ساپارى ەلدە ينفلياتسيا، ەكونوميكالىق قۇلدىراۋ باستالعان، جۇرتتىڭ نان تاۋىپ جەۋى قيىنشىلىققا اينالعان شاق بولاتىن. الايدا، حالىقتىڭ مۇستافاعا دەگەن شىن ىقىلاسى مەن ادال ماحابباتىنا بۇلاردىڭ ءبارى دە كەدەرگى بولا المادى.
اردا تۋعان ازاماتتى ءۇرجار اۋەجايىنان جەرلەستەرى القىزىل گۇل شوقتارىمەن، رياسىز شىن پەيىلدەرىمەن تايلى- تۇياعى قالماي قارسى الىپ، اياعىن جەرگە تيگىزبەي 30 شاقىرىمداي جەردەگى ماقانشى اۋدانىنا الىپ كەتتى. سول ءبىر ارقا- جارقا ىستىق ساعىنىشتى كەزدەسۋدىڭ باسى- قاسىندا بولعان ءۇرجار اۋىلىنىڭ اكىمى سايلاۋعازى شارىقبايەۆ بىلاي دەپ ەسكە الادى:
- 1994 -جىلى الماتىدان جەرلەس دوسىم، سىنىپتاسىم، بەلگىلى كاسىپكەر بەرىكبولات بەيسەكەنوۆ تەلەفون شالىپ: «ساكە، جاقىن ارادا ماقانشىعا داڭقتى سپورتشىمىز، تاەكۆوندوشى مۇستافا وزتۇرىكتى الىپ بارامىن. جالعىز ەمەس، جانىندا ەكى- ءۇش جولداسى بولادى. ول كىسىنىڭ ارعى تەگى وسى ماقانشى وڭىرىنەن ەكەنىن بىلەسىڭ. اتا- بابالارىنىڭ باسىنا قۇران وقىپ، ەل- جۇرتپەن كەزدەسپەك. ارينە، ول كىسى اسىعىس ەمەس. كەلە سالا ءبىر قونىپ، قايتىپ كەتپەيتىنى بەلگىلى. ەكى- ءۇش كۇن اتامەكەنىمەن قاۋىشىپ، ەل- جۇرتتى ارالايدى. سوعان دايىندال، قاراجات جاعىنان تارتىنبا، ءوزىم تولەيمىن»، دەپ بىرنەشە تاپسىرما بەردى. ول كەزدە مەنىڭ دە ماقانشى اۋداندىق مۇناي بازاسىنىڭ ديرەكتورى كەزىم، اۋداندىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتىمىن. قۋانىشتى حاباردى ەستىسىمەن، بىردەن ازىرلىكتى باستاپ كەتتىك. ماقانشى اۋىلىنىڭ ورتالىعىنداعى قوناق ۇيدەن بولمەلەر دايىندادىق. بىردەن وسىنداعى تاعى ءبىر دوسىمىز، بەلگىلى كاسىپكەر سەرىكقالي ىشپەكبايەۆپەن حابارلاستىم. مۇستافا دەگەندە كىم ايانسىن، ول جىگىت تە بارىن ايانبادى.
تاەكۆوندو شەبەرىن تاي سويىپ كۇتكەن ەدى
سونىمەن، مارتەبەلى مەيمانداردى ماقانشى اۋدانىنىڭ اكىمى جەكەن جامانتايەۆ، ءماسليحات حاتشىسى مادەن مازەمبيەۆ، اۋدانداعى بەلدى سپورتشىلار، اۋزىنىڭ دۋاسى بار اقساقالدار قارسى الدى. بەرىكبولات اۋدان ورتالىعىندا ورنالاسقان مەيمانحاناداعى اپا- جەزدەسىنە قوناقتاردىڭ اس- سۋىن دايىنداتتىرىپ، جىگىتتەردى ورنالاستىردىق. كەشىندە قوناقاسى قىرىق شاقتى ادامعا سەرىكقالي عالىمجان ۇلىنىڭ ۇيىندە بەرىلدى. مۇستافا وزتۇرىك كەلدى دەگەن حاباردى ەستىپ، كورگىسى كەلەتىن، ونىمەن سۇحباتتاسقىسى نيەتتى اۋىلداستار سانىندا ەسەپ جوق. سونىمەن، سول كۇنى ءبارى دە ارقا- جارقا اڭگىمەلەسىپ، ارا- اراسىندا اۋدان ونەرپازدارىنىڭ كونسەرتتىك نومىرلەرىن تاماشالاپ، تاڭعى ساعات 5 كە دەيىن وتىردىق. سوندا ءبىر بايقاعانىم، قوناعىمىز ەلدىك ماسەلەنى كوبىرەك قاۋزاعاندى سۇيەدى ەكەن.
جالپى، كەڭەستىڭ سولاقاي ساياساتىنىڭ كەسىرىنەن بولعان اشارشىلىق زاماندا وسى وڭىردەن قىتاي ەلىنە كەتكەن مۇستافا وزتۇرىكتىڭ اتالارى ول جاقتان دا سايا تابا الماي، تۇركياعا قونىس اۋدارۋدى ءجون دەپ تابادى. ولار گيمالاي تاۋىن اسىپ، ءۇندىستان، پاكىستاندى كوكتەي ءوتىپ، كەيىن تۇركياعا كەلىپ قونىستانادى. ارينە، كوپ قيىنشىلىقتاردى باستان وتكەرەدى. كەيىن ءوز الدارىنا كاسىپ اشىپ جۇرگىزەدى. بۇگىنگى كۇنى بارلىعى دا بايقۋاتتى تۇرادى ەكەن. مۇستافا 1954 -جىلى تۇركيانىڭ كايسەرە قالاسىنىڭ مۇساحودجالى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلەدى. تۇركياداعى مەكتەپتى ءتامامداعان ول تايۆان حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنە جۋرناليستيكا ماماندىعى بويىنشا وقۋعا تۇسەدى. ول وسى وقۋدا ءجۇرىپ، بوس ۋاقىتىندا شىعىس جەكپە- جەگىنىڭ ءبىرى سانالاتىن تاەكۆوندونىڭ قىر-سىرىن مەڭگەرگەن. بەلگىلى كينواكتەر، شىعىس جەكپە- جەگىنىڭ ءبىرتۋارى سانالاتىن بريۋس ليمەن ءبىر زالدا جاتتىعادى. ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەن تۇستا، التىنشى دان قارا بەلبەۋىنىڭ يەسى اتانادى. جالپى، مۇستافا وزتۇرىك باۋىرىمىز مۇنداي دارەجەگە جەتكەن تۇڭعىش قازاق. كەرەك دەسەڭىز، بۇل اتاقتى العان العاشقى مۇسىلمان بالاسى. تۇركيانىڭ ىستامبۇل قالاسىندا، كەيىن گەرمانيانىڭ ميۋنحەن قالاسىندا تاەكۆوندو مەكتەپتەرىن اشادى. الەمگە ايگىلى شاكىرتتەر تاربيەلەيدى. قازاق بالاسىنىڭ جات جەردە ءجۇرىپ، وسىنداي بيىك بەلەستەردى باعىندىرعانىنا قالاي سۇيسىنبەيسىڭ!؟ قازىر مۇستافا وزتۇرىك اشقان تاەكۆوندو فەدەراتسياسى ەلىمىزدە دە جۇمىس ىستەپ كەلەدى. بۇل جەردەن دە الەمگە ايگىلى سپورتشىلار كوپتەپ شىعۋدا.
اكەسى كابەن بىرنەشە كىتاپ جازىپتى
...تاڭەرتەڭ مۇستافا وزتۇرىكتى قاۋمالاعان جۇرت ونى الىپ، اۋدان باسشىسىمەن بىرگە ون شاقتى ماشينامەن جاربۇلاق اۋىلىنا كەلەدى. اۋىلعا كىرگەن سوڭ مۇستافا مەشىتكە كىرىپ، اتا- بابالار ءارۋاعىنا باعىشتاپ قۇران وقىدى. وسى جەردە مۇستافا باۋىرىمىزدىڭ الكەنباي، تولەباي دەگەن اتالارى ءومىر سۇرگەن ەكەن. وزدەرى ەل باسقارعان، بي بولعان ازاماتتار كورىنەدى. «مەنىڭ اكەمنىڭ اتى - كابەن. جالپى جۇرت اكەمدى قاجى كابەن دەپ تانيتىن. ول كىسى ءبىرتالاي كىتاپ جازعان ادام. الايدا، ول كىتاپتارى باسپاعا شىقپاعان»، دەپ اعىنان جارىلدى ول جيىلعان جۇرت الدىندا.
جاربۇلاق اۋىلىندا مۇستافا ءوزىنىڭ اتالالاس اعايىندارىمەن كەزدەسىپ، كورىستى. ساعىنىپ قالعان ەل- جۇرت الىستان كەلگەن قانداس باۋىرىن جىبەرگىسى كەلمەيدى. قايدا بارساڭ دا ىستىق ىقىلاسىن ءبىلدىرىپ، القالاعان جۇرت.
- ايتپاقشى، ءبىر قىزىق جايدى ايتا كەتەيىن. قۇتي وزەنىنىڭ بويىنداعى ءبىر ەڭسەلى زيرات باسىنا توقتاپ، قۇران وقيتىن كەزدە اركىم تىزەسىنىڭ استىنا باساتىن كاردون قاعاز، شۇبەرەك ىزدەپ ابىر- سابىر بولىپ جاتقان شاقتا مۇستافا جانىنداعى ءۇش جولداسىمەن قارا جەرگە تىزە باسىپ وتىرا- وتىرا كەتكەنىن كورىپ، ءوز ىسىمىزگە قىمسىنىپ قالعان ەدىك. بىرىنەن كەيىن ءبىرى قۇران سۇرەلەرىن ادەمى ماقامدارىمەن زاۋىلداتا وقىعان كەزدە اتەيستىك قوعامنىڭ ءتول تۋىندىلارى - بىزدەر كوزدەرىمىزبەن جەر شۇقىپ قالعان ەدىك. مىنە، تۋعان جەرىنىڭ، قاسيەتتى توپىراقتىڭ قادىرىن بىلەتىن ازامات دەسەڭشى. قۇران وقىلىپ بىتكەن سوڭ وزدەرى جان قالتالارىنان ورامالدارىن الىپ، سول جەردىڭ توپىراعىنان شۇبەرەككە ءتۇيىپ الىستى.
مادەنيەت ۇيىندەگى ماعىنالى كەزدەسۋ
بۇدان كەيىن قۇرمەتتى قوناقتار ماقانشى اۋىلىنداعى مادەنيەت ۇيىندە جۇرتپەن كەزدەستى. جۇرت كوپ جيىلىپتى. ينە شانشار ورىن جوق.
- سول كۇنى ءبىر كەرەمەت كەزدەسۋ بولدى، - دەيدى سايلاۋعازى ورىنباي ۇلى، - ماقانشىداعى مۇنداي كەزدەسۋدى قۇراندى قازاقشاعا اۋدارعان حاليفا التايمەن، بەلگىلى جازۋشى قابدەش جۇمادىلمەن وتكەن جۇزدەسۋلەرمەن عانا سالىستىرۋعا بولار. اۋدان باسشىسى ج. جامانتايەۆ، كاسىپكەر ب. بەيسەكەنوۆ، تاعى بىرنەشە ازاماتتان كەيىن ءسوز مۇستافا وزتۇرىككە بەرىلدى. حالىقتىڭ وعان دەگەن ىقىلاسىندا شەك جوق. دۋ- دۋدان كەيىن مۇستافا قابدەن ۇلى قىرانداي كوزدەرى جارقىلداپ ورنىنان تۇرىپ سويلەدى. ءومىربايانىن، قيىنشىلىعى مول ءومىر جولىنان سىر شەرتە كەلىپ، ءوزىنىڭ اۋىلدا جۇرگەن كەزىندە بالالاردىڭ «مەن مۇستافا وزتۇرىك بولامىن»، دەگەنىن ەستىپ، «سەندەر مۇستافا وزتۇرىك بولماڭدار! عالىم، جازۋشى، اقىن، پەداگوگ بولىڭدار»، دەۋىنىڭ ءوزى ۇلكەن قاراپايىمدىلىق قوي. كەرەك دەسەڭىز، ۇلىلىق دەسە بولادى.
تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ساياساتىن قولداۋ كەرەكتىگىن، تاياۋ ارادا قازاقستاننىڭ الەم بويىنشا الدىڭعى ورىنداردان كورىنەتىندىگىن ايتتى. ەسىمدە قالعانى، زالدان ءبىر ادام: «قاراعىم، دۇنيە جۇزىندە ارالاماعان ەلىڭ نەكەن- ساياق كورىنەدى. الەمدەگى ەڭ باي مەملەكەت قاي ەل ەكەن؟» دەپ سۇراق قويدى. سول كەزدە ول قارشىعا كوزدەرى ءبىر جارق ەتىپ قومدانىپ الدى دا: «ءيا، مەن الەمنىڭ دامىپ كەتكەن مەملەكەتتەرىنىڭ بارىندە دە بولدىم. ارالاماعان، مەن ونەر كورسەتپەگەن ەل كەمدە كەم. ال ەندى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاڭا عانا العان، ءتاي- ءتاي باسقان جاس ەل. سوندىقتان، ءوزىمىزدىڭ پرەزيدەنتىمىزگە يلانىپ، سونىڭ سوڭىنان ەرۋگە شاقىرامىن. سوندا عانا وزىق ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلا الامىز. بۇعان مەن كامىل سەنەمىن. ويتكەنى ءبىزدىڭ جەرىمىز وتە باي، ەلىمىزدىڭ رۋحى بيىك. اگاراكي، بەت- بەتىمىزبەنمەن كەتىپ، اۋا جايىلساق، ەل بولۋدىڭ اۋىلى الىس، اعايىن»، دەگەن ەدى.
بۇگىندە تارباعاتايدىڭ كۇنگەيى - ماقانشى ءوڭىرى ءوز وعلاندارى مۇستافا باتىردى ساعىنىشپەن ەسكە الادى. راس، حاس باتىردى ەلى ۇمىتپايدى. قۇرمەت كورسەتىلىپ جاتىر. الماتى كوشەلەرىنىڭ بىرىنە مۇستافا وزتۇرىكتىڭ اتى بەرىلدى. مۇستافا وزتۇرىك جايلى «بارىپ قايت، بالام، اۋىلعا»، «الاشتىڭ ايبوز ۇلى» اتتى فيلمدەر ءتۇسىرىلدى.
...ەلىنىڭ ماڭدايىنا سىيماي كەتكەن قايران مۇستافا سول ءبىر 1995 -جىلدىڭ 11-ناۋرىز كۇنى الماتىداعى بالۋان شولاق اتىنداعى سپورت سارايىندا ءوتىپ جاتقان كيكبوكسينگ سايىسىن تاماشالاۋعا بارادى. جارىس اياقتالعاننان سوڭ ول ءوزىن جايسىز سەزىنىپ تۇرعانىن بايقايدى. دارىگەرلەر دەرەۋ مۇستافا وزتۇرىكتى الماتىداعى قازاقستان پرەزيدەنتى ءىس باسقارماسى مەديتسينالىق ورتالىعىنىڭ كلينيكالىق اۋرۋحاناسىنا جاتقىزادى. امال نە، ول ءوزىن كوتەرمەلەگەن ءدۇيىم حالقىن ارتىنا قالدىرىپ، 1995 -جىلدىڭ 15-ناۋرىزىندا بۇل فانيمەن ماڭگىگە قوشتاستى. ونىڭ سۇيەگى قارىنداسى فەرۋحاننىڭ جانە تۋىستارىنىڭ شەشىمىمەن ىستامبۇلداعى گۇنەشلى اۋدانىنداعى زيراتقا، اكەسىنىڭ جانىنا جەرلەندى.
بەرىكحان تايجىگىت، شىعىس قازاقستان وبلىسى
Egemen Qazaqstan
