اناحرونيزم دەگەن نە؟
وندا مەملەكەت باسشىسى مادەنيەت پەن ەلدىڭ ساياسي-الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىنە توقتالىپ، ءار سالاعا قاتىستى وي-تۇجىرىمدارىن ءبولىستى.
ءسوز اراسىندا قازاق ءتىلىنىڭ تاريحي ساباقتاستىعى جايىندا ءسوز قوزعاپ، ونى كوتەرۋدىڭ، زاماناۋي تىلگە اينالدىرۋدىڭ جولدارى جايىندا بايانداعان.
ماسەلەن، مەملەكەتتىك ءتىلدى كوتەرۋ جايىندا «بىرىنشىدەن، قازاق تىلىندە سويلەۋ ماقتانىش بولۋى ءۇشىن قوعامدا وعان دەگەن قاجەتتىكتى ارتتىرعان ءجون. مەملەكەتتىك قىزمەتكە، ونىڭ ىشىندە، حالىقپەن تىعىز جۇمىس ىستەيتىن لاۋازىمعا تاعايىنداۋ كەزىندە كاسىبي بىلىگىنە قوسا، قازاق ءتىلىن جاقسى بىلەتىن ازاماتتارعا باسىمدىق بەرۋ كەرەك. پارلامەنتتە نەمەسە باسپا ءسوز ءماسليحاتتارىندا مەملەكەتتىك تىلدە سويلەپ، پىكىر الماسا المايتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەر ۇعىمى، ەڭ الدىمەن، قازاق ازاماتتارىنىڭ اراسىندا - اناحرونيزمگە اينالۋعا ءتيىس» دەپ پىكىر بىلدىرگەن.
مۇنداعى اناحرونيزم ۇعىمى كوپشىلىككە تۇسىنىكسىز بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى عىلىمدا عانا قولدانىلاتىن تەرمينولوگيانىڭ ماعىناسى ءار جەردە ءارتۇرلى.
جالپى، اناحرونيزم - ونەر مەن مادەنيەتتە، ادەبيەتتە قولدانىلاتىن ۇعىم. قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ سوزدىگىندە اناحرونيزمگە «بەلگىلى ءبىر داۋىردە بولعان وقيعالاردى قاتەلەسىپ نەمەسە شارتتى تۇردە باسقا ءبىر داۋىرگە تەلۋ» دەگەن انىقتاما بەرىلگەن.
گرەكتىڭ اnachonismos سوزىنەن شىققان (ana - كەرى، ارتقا، قاراما-قارسى، chronos - ۋاقىت).
ادەبيەت تەرميندەرىنىڭ سوزدىگىندە: «اناحرونيزم - ادەبي شىعارمادا وتكەن ءداۋىردى بەينەلەگەندە ودان كەيىنگى ۋاقىتتا بولعان وقيعانى، كەيىن پايدا بولعان زاتتاردى نەمەسە ادەبي شىعارمادا كەيىنگى كەزدەرگە ءتان سيپات- بەلگىلەردى بايقاماي نە ادەيى ءبىر ماقساتپەن كەلتىرۋ» دەپ انىقتاما بەرىلگەن. اناحرونيزم ورتا عاسىرلار مەن قايتا ورلەۋ داۋىرىنە، كلاسسيتسيزمگە ءتان دۇنيەلەردە (ونەر مەن مادەنيەت) ءجيى كەزدەسەدى.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، اناحرونيزم دەگەنىمىز - وتكەن ءداۋىردىڭ بەلگىلەرىن جاڭا زاماندا قولدانۋ. ال اۋىسپالى ماعىنادا ارتتا قالۋشىلىق، ەسكىنىڭ قالدىعى، جاڭا زامان دۇنيەتانىمىنا ساي كەلمەيتىن، وتكەن زاماننىڭ كوزقاراسىمەن جۇرەتىن، كونەرگەن كوزقاراس سىندى ماعىنالاردا قولدانىلاتىن.
ال جوعارى كەلتىرىلگەن ۇزىندەدە پرەزيدەنت قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن، سويلەسە المايتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە «ارتتا قالعان، دۇنيەتانىمى ەسكى» دەگەن تۇسىنىكپەن قاراۋ كەرەگىن مەڭزەپ وتىر.
ياعني، قازاق ءتىلى زاماناۋي، مودا تىلگە اينالۋى ءتيىس تە، ال ونى بىلمەيتىندەر زاماننان قالعان، ەسكىشىل دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسۋى قاجەت دەگەندى ۇسىنعان.
Massaget.kz
