بالانى جاۋاپكەرشىلىككە قالاي ۇيرەتۋگە بولادى؟
ول ءۇشىن بالانىڭ عانا ەمەس، اتا- انانىڭ دا ەرىنبەي ەڭبەك ەتۋى، ياعني دۇرىس تاربيەلەپ، جاۋاپكەرشىلىككە ۇيرەتۋى كەرەك.
بالاعا بوگەت جاساماڭىز
كىشكەنتاي بالا ويىنشىقتارىن شاشىپ جىبەرسە، ولاردى بىردەن جيناۋعا كىرىسپەڭىز. بۇل مۇمكىندىكتى بالانىڭ وزىنە بەرىڭىز. تاماق جەپ وتىرعاندا بەت- اۋزىنا ەزىلگەن كارتوپتى جاعىپ تاستادى ما؟ ۇرىسپاڭىز. قولىنا سۇلگى بەرىپ، بەتىن وزىنە سۇرتكىزىڭىز. كىشكەنتاي بالالار كوپ نارسەنى ءوز بەتىمەن جاساي الادى. الايدا، اكە- شەشەسىنىڭ شەتتەن تىس قامقورلىعى بالاعا جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرمەيدى. سوندىقتان، بالانىڭ ورنانى ارەكەت ەتپەي، وعان بوگەت جاساماي، ءوز شاماسى كەلمەي جاتسا عانا كومەكتەسىڭىز.
بالانىڭ ينيتسياتيۆاسىن قولداڭىز
ءۇي جيناپ جۇرگەندە بالاڭىز تالاي رەت سىزدەن شۇبەرەك نە شاڭسورعىش سۇراعان بولار؟ سول كەزدە ءسىز نە دەپ جاۋاپ بەردىڭىز، ەسىڭىزدە مە؟ ستاتيستيكاعا سەنەتىن بولسا، اتا- انالاردىڭ باسىم بولەگى «بولمەدەن شىق»، «ماعان بوگەت جاساما»، «بار، ويناي تۇر» دەگەندەي سىلتاۋلارمەن، بالانىڭ كومەگىنەن باس تارتادى. قازىر ول بولىمسىز نارسە بولىپ كورىنگەنمەن، بولاشاقتا بالانىڭ ەرىنشەك بولۋىنا اكەلەدى. كىشكەنتاي قىزىڭىز ىدىس جۋۋعا قۇشتارلىق بىلدىرسە، وعان جىلى سۋ قوسىپ كەسە، قاسىق سياقتى ۇساق ىدىستاردى جۋۋعا مۇمكىندىك بەرىڭىز. شالا جۋسا دا، ارتىنشا ءوزىنىڭ تازارتىپ الاسىز. ەڭ باستىسى، اس بولمەدەن قۋىپ، ينيتسياتيۆاسىن باسىپ تاستاماڭىز.
بالانىڭ كۇن ءتارتىبىن ويلاستىرىڭىز
ەرەسەك ادامعا الدىن الا ويلاستىرىلعان كۇن تارتىبىنە ساي ءومىر ءسۇرۋ قىزىقسىز. ءبىراق، بالالارعا كۇن ءتارتىبىنىڭ بولعانى دۇرىس. كۇن ءتارتىبى بولماعان جاعدايدا، بالا ەرىكسىز ساندالىپ جۇرەدى. بۇل اتا- اناعا دا كەدەرگى بولادى. سەبەبى بالانى قايتا- قايتا قاداعالاپ، ءبىر نارسەنى بىرنەشە رەت ەسكە سالىپ وتىرۋ كەرەك. كۇن ءتارتىبىن قاعازعا جازىپ، كورىنەتىن جەرگە ءىلىپ قويىڭىز.
ءۇي شارۋسىن بالاڭىزعا تاپسىرىڭىز
ارينە، بارلىق ءۇي شارۋاسىن ەمەس. تەك بالا ورىنداي الاتىن، وزىنە قاۋىپسىز ارەكەتتەردى. مىسالى، گۇلگە سۋ قۇيۋ، اس ىشەردىڭ الدىندا قاسىقتاردى ازىرلەۋ، ءوز بولمەسىن جيناۋ. بالا وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەردى ورىنداعان سايىن ماقتاۋدى ۇمىتپاڭىز.
اقشا جۇمساۋدى ۇيرەتىڭىز
مەكتەپ جاسىنداعى بالانىڭ كۇندەلىكتى وزىنە تيەسىلى اقشاسى بولعانى ءجون. سول اقشانى ساقتايتىن ساندىقشاسى بولعانى دا دۇرىس. بالاعا ەكى نارسەنى ۇيرەتىڭىز:
اقشانى بىردەن ۇناعان نارسەگە جۇمساۋ؛
اقشانى جيناپ، ارتىنشا جۇمساۋ؛
بالا وسى ەكى ءتاسىلدىڭ ايىرماشىلىعىن ءوزى سەزىنۋ كەرەك. ول ءۇشىن اندا- ساندا بالادان وسى ايدا جوسپارلانىپ وتىرعان شىعىس سوماسى مەن قالدىقتىڭ قانداي بولاتىنىن سۇراستىرىپ قويىڭىز.
ۋادەڭىزدە تۇرىڭىز
ەرەسەك ادامداردىڭ ءوز سوزىندە تۇرماۋى، بالانى جاۋاپكەرشىلىككە ۇيرەتۋگە كەدەرگى بولادى. مىسالى، بالاڭىز ەرتەگى وقىپ بەرۋدى سۇراسا، ءسىز ودان ءبىرىنشى بولمەنى جيناۋدى تالاپ ەتىڭىز. بولمەسىن جيناسا، ەرتەگى دە تىڭدايدى. بالا كەز- كەلگەن سەبەپپەن وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى ورىنداماسا (قىرسىعىپ، ۇمىتىپ قالىپ، ت. ب. ) ، ءسىز دە ۋادەدەن تايماڭىز. بالانى اياپ، ۋادەڭىزدە تۇرماساڭىز، ول بىرىنشىدەن، بالاعا جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشۋدى، ەكىنشىدەن، بەرگەن ۋادەنى بۇزۋدى ۇيرەتەدى.
ماقتاڭىز
«جىلى- جىلى سويلەسە، جىلان دا ىنىنەن شىعادى» دەپ بەكەر ايتىلماعان. ماقتاۋ سوزدەر بالا ءۇشىن ۇلكەن ستيمۋل. ءوز بەتىمەن ويىنشىعىن جيناپ قويسا، كەشكە ايتقىزباي ءتىسىن شايىپ كەلسە - بۇنىڭ بارلىعىن قالىپتى نارسە دەپ قابىلداماي، ماقتاپ قويىڭىز. ءبىراق، شالا ىستەلگەن ارەكەت ءۇشىن ماقتاۋدان اۋلاق بولعان ءجون. بۇل بالا تاربيەسىنە كەرى اسەر ەتەدى. ونداي بالالار بولاشاقتا باستاعان ءىسىن اياقتامايتىن بولادى.
