جاھاندىق جىلىنۋ قاۋپىن العاش كىمدەر بىلگەن؟
جاھاندىق جىلىنۋ كەسىرىنەن جەر بەتىندەگى تەڭىز دەڭگەيىنەن تومەن مەكەندەر جوق بولىپ كەتەدى دەپ عالىمداردىڭ دابىل قاققانىنا كوپ بولعان جوق.
سونىڭ دالەلى رەتىندە گاۆاي ارحيپەلاگىنا كىرەتىن «ۆالاكا» ارالى جەر بەتىنەن جوق بولىپ، سۋ استىنا كەتتى. ال بيىل جەر بەتىندەگى ىستىق رەكوردتىق دارەجەگە جەتتى. عالىمدار مۇزدىڭ ەرۋى جىلدان جىلعا جىلدامداپ بارا جاتقاندىعىن ايتىپ تا، دابىل قاعۋدا. ب ۇ ۇ- نىڭ مۇزداردىڭ ەرۋى بويىنشا جاساعان ەسەبىنە سايكەس، 2005 -جىلدان بەرى تەڭىز دەڭگەيى XX عاسىرعا قاراعاندا 2,5 ەسە تەز كوتەرىلىپ كەلەدى. كليمات بويىنشا ب ۇ ۇ ساراپشىلار توبى ەگەر كومىرقىشقىل گازى وسى دەڭگەيدە (CO2) شىعارىلاتىن بولسا، مۇزدىڭ ەرۋى 2100 -جىلعا قاراي ءتورت ەسە ارتاتىنىن ەسكەرتتى. سونىڭ ايعاعى رەتىندە بيىل انتاركتيدادان الەمدەگى ەڭ الىپ مۇز ءبولىنىپ شىقتى. ال، ىرگەمىزدەگى ءسىبىر ورمانىنداعى 3 ميلليون گەكتار جەر دە تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋىنەن جانىپ كەتتى. مۇحيتتىڭ ارعى بەتىندەگى كاليفورنيا ورماندارىنىڭ ورتەنۋى دە وسى اۋا رايىنىڭ ىستىق بولۋىنان. جالپى جاھاندىق جىلىنۋ سالدارىنان ورىن الىپ جاتقان تابيعي اپاتتار از ەمەس. ءبىراق بۇل بۇگىن نەمەسە كەشە پايدا بولعان ماسەلە مە؟
ادامزات كليماتتىڭ وزگەرۋى تۋرالى وتككەن عاسىردىڭ 90-جىلدارىنان باستاپ ايتا باستاعان. ءبىراق جاقىندا بۇل پروبلەما ⅩⅩعاسىردىڭ باسىندا دا وزەكتى ماسەلە بولعانى بەلگىلى بولدى. 60- جىلدارداعى امەريكالىق جۋرنالدارداعى ماقالالارعا سۇيەنسەك، قورشاعان ورتانى لاستايتىن كەيبىر كومپانيالار بۇل پروبلەمانى بۇرىننان ءبىلىپ كەلگەن، ءبىراق تابيعاتتى قورعاۋ ءۇشىن ەشتەڭە جاساماي ءوز قىزمەتتەرىن جالعاستىرا بەرگەن. مۇنداي مالىمەتتى HuffPost باسىلىمى Climate Files مالىمەتتەر بازاسىندا جاريالانعان ەسكى جۋرنالداردىڭ ۇزىندىلەرىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ مالىمدەگەن. ەسكى بيزنەس جۋرنال نومىرلەرىن نوكسۆيللدەگى تەننەسسي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ينجەنەرى كريس چەرري تاپقان.
1965 -جىلعى تامىزداعى كونگرەسس- جۋرنالىندا اۋانىڭ لاستانۋى تۋرالى ماقالا جاريالانعان. ونىڭ اۆتورى - اۋانىڭ تازالىعىن تەكسەرەتىن Bituminous Coal Research كومپانياسىنىڭ جەتەكشىسى دجەيمس گارۆي. عالامدىق جىلىنۋ قاشان بەلگىلى بولدى؟ ءوز ماقالاسىندا دجەيمس گارۆي پارنيكتىك ەففەكت تۋدىرۋى مۇمكىن كومىرتەگى ديوكسيدى شىعارىندىلارى ماسەلەسىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ كوتەرگەن. ول كومىر سياقتى جاناتىن وتىن ءبىزدىڭ پلانەتامىزدىڭ اتموسفەراسىنداعى كومىرقىشقىل گازىنىڭ مولشەرىن ەداۋىر ارتتىراتىندىعى تۋرالى دالەلدەر بار ەكەنىن ايتقان. ەگەر اۋاعا كوپ مولشەردە كومىرقىشقىل گازى شىعارىلا بەرسە، جەردىڭ كليماتى ۇلكەن وزگەرىستەرگە ۇشىرايتىنىن ەسكەرتكەن. «پلانەتا تەمپەراتۋراسىنىڭ جوعارىلاۋى پوليارلىق مۇز قاباتتارىنىڭ ەرۋىنە سەبەپ بولۋى مۇمكىن، بۇل ءوز كەزەگىندە كوپتەگەن جاعالاۋداعى قالالاردى، سونىڭ ىشىندە نيۋ- يورك پەن لوندوندى سۋ باسۋىنا اكەلەدى»، - دەپ جازعان اۆتور.
Time باسىلىمى اقشا قورىنىڭ پروفەسسورلارى جاقىندا كيتتەردىڭ كومىرقىشقىل گازىن ءسىڭىرۋ قابىلەتىنىڭ بار ەكەنىن انىقتاعانىن ايتادى. ولاردىڭ ەسەپتەۋلەرىنە سايكەس، ۇلكەن كيت تۇرلەرىنىڭ ءارقايسىسى شامامەن 100 جىل ءومىر ءسۇرۋ كەزەڭىندە شامامەن 30 توننا كومىرقىشقىل گازىن سىڭىرەدى. سونىمەن بىرگە ءبىر اعاش ءبىر جىلدا 22 كەلى كومىرقىشقىل گازىن بەيتاراپتايدى، ياعني ءبىر عاسىردا 2,2 توننادان اسپايدى. وسى كورسەتكىشتەردى سالىستىرا وتىرىپ، كيتتەردىڭ عالامدىق جىلىنۋعا قارسى كۇرەستە وسىمدىكتەردەن گورى ەداۋىر ماڭىزدى ءرول اتقاراتىندىعى بەلگىلى بولعانىن «جاھاندىق جىلىنۋدان اعاشتار ەمەس، كيتتەر قۇتقارادى» اتتى قىزىقتى ماقالامىزدا ايتىپ وتكەن بولاتىنبىز.
Massaget.kz
