ميللياردتار ەلىندەگى بريلليانت
گازەتىمىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرى - قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ كينوسۇيەر قاۋىمىن مويىنداتقان اكتريسا ءارى رەجيسسەر، قىتاي مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى جانار ساعات قىزى.
حالىقارالىق دارەجەدە تانىلعان تالانت يەسى، اكتريسا، رەجيسسەر، تەلەجۇرگىزۋشى جانار ساعات قىزى ۇرىمجىدە (قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى) دۇنيەگە كەلىپتى. ول ءبىر جاسقا تولعاندا اتا- اناسى قىزمەت بابىمەن ەل استاناسى - بەيجىڭگە قونىس اۋدارادى. اتا- اناسىنىڭ ەكەۋى دە - ادەبيەتشى، پەداگوگ.
1960 -جىلى بەيجىڭدە مەملەكەتتىك قازاق راديوسى ءوزىنىڭ جۇمىسىن باستاعان- دى. وسىلايشا، قىتايدا تۇراتىن از ۇلتتار ىشىنەن بەس ۇلتتىڭ تىلىندە (قازاق، ۇيعىر، تيبەت، موڭعول جانە كورەي) راديو باعدارلامالار اشىلدى. سول كەزدە جاناردىڭ اتا- اناسى قازاق راديوسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى بولادى. اكەسى ساعات جايپاق ۇلى قازاق راديوسىنىڭ تۇڭعىش ديرەكتورى اتانادى.
«ءبىر قىزىعى مەنىڭ ءتىلىم قازاقشا ەمەس، موڭعول تىلىندە شىعىپتى. كۇتۋشىم - موڭعول بولدى دا، موڭعولشا ءتىل سىندىرىپپىن. ول كىسىدەن كەيىنگى كۇتۋشىم ۇيعىر بولىپ، بەيجىڭگە كەلگەندە ۇيعىرشا عانا ءبىلىپپىن. بەيجىڭدە قىتاي بالاباقشاعا باردىم. ءسويتىپ، موڭعول ءتىلىم دە، ۇيعىر ءتىلىم دە ۇمىت بولىپ، قىتايشا سويلەپ كەتىپپىن. الايدا، انا ءتىلىمدى ساقتاۋعا دالانىڭ دارا قاسيەتىنەن باسقا ەڭ ماڭىزدىسى انامنىڭ مەنى وتباسىندا قازاقشا سويلەتىپ وسىرگەندىگىندە. 1-سىنىپقا بارعان كەزىمنەن باستاپ، انام ۇيدە قازاقشا سويلەۋگە تالاپ قوياتىن. ونى ۇيرەتۋدىڭ دە تالاي امالدارىن قولداندى. سونىڭ ءبىرى - كونە داستانداردى اۋەندەتىپ وقۋ ەدى. حالىق ماقالدارىن ۇيرەتىپ، اباي ولەڭدەرىن جاتتاتاتىن. انامنىڭ ۇيرەتكەن «جاقسىنى جاقسى دەسە ساقتانادى، جاماندى جاقسى دەسە ماقتانادى» دەيتىن ماقالى دا ءالى كۇنگە مەنىڭ سوزدىك قورىمنان تۇسكەن ەمەس»، - دەپ بالالىق شاققا ساياحات جاساعان جاناردىڭ قازاق ءتىلىن جاقسى مەڭگەرىپ، ويىن ەشقانداي ىركىلىسسىز جەتكىزە الاتىنىن ىستىق ىقىلاسپەن ايتۋعا مىندەتتىمىز. ويتكەنى، توپتى جارىپ شىققان شەتەلدەگى قانداستارىمىزدىڭ باسىم بولىگىنىڭ قازاق تىلىنە شورقاق، ءتىپتى كەيبىرىنىڭ انا ءتىلىن بىلمەيتىنىن كوز كورىپ، قۇلاق ەستىپ ءجۇر.
بۇرناعى جىلدارى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى جانار ساعات قىزىن «ميلليارد ىشىندەگى بريلليانت» اتاپتى. راسىندا دا، اسپان استى ەلىندەگى 110 ميلليوننان استام 55 از ۇلتتىڭ (قازاق، مانجۋر، دۇنگەن، ۇيعىر، تاڭعۇت، موڭعول، ت. ب. ) ىشىندە قىتاي كينوسىندا وزىندىك قولتاڭباسى بار جانار عانا ەكەنىن زور ماقتانىشپەن ايتامىز.
جاناردىڭ وسى ءبىر قيىن دا كۇردەلى ونەر جولىن تاڭداۋىنا «تيان شان» كينوستۋدياسى تۇسىرگەن ءۇش ايماق توڭكەرىسىنە بايلانىستى «جەتىم قىزدىڭ ماحابباتى» اتتى تاريحي كينو سەبەپ بولىپتى. ويتكەنى، اتالعان فيلمدە قانداسىمىز باستى ءرول عاينيدىڭ بەينەسىن سومدايدى. ال، ول كەزدە جانار بەيجىڭ مەكتەبىندە 10- سىنىپتىڭ وقۋشىسى ەدى.
«ول دا عايني سياقتى قازاق قىزى. ونىڭ ەسىڭنەن كەتپەيتىن ادەمى اتى بار، ول - جانار. ءبىراق، وسى اسەم ەسىمنەن دە ارتىق، كوكەيىڭدە ماڭگى وشپەي قالاتىنى ونىڭ قاپ- قارا قوس جانارى. وسى قارا كوزدى تابۋ ءۇشىن ايگىلى رەجيسسەر گۋاڭ چۋنلان قانشاما تەنتىرەدى دەسەڭىزشى» ، - دەپ ەستەلىگىندە قىتاي ءتىلشىسى داي جۇڭكاي جازعانداي، عاينيعا لايىق قارا كوز قىزدى تابۋ ءۇشىن رەجيسسەر قاناس كولىنەن مۇزتاۋعا دەيىنگى ءبىراز ءوڭىردى شارلاپ شىقسا كەرەك.
«مەنىڭ اكتەرلىك قىزمەتىم وسىمەن ءتامامدالدى. سول جىلى وقۋدى بىتىرگەن مەنىڭ الدىمدا ەكى تاڭداۋ تۇرعان. ءبىرى - مەملەكەتتىك تەاتر ينستيتۋتىنا وقۋعا ءتۇسۋ، ەكىنشىسى - اتا- انا جولىمەنەن ادەبيەت سالاسىن تاڭداۋ. ءبىراق، فيلمگە ءتۇسۋىم مەنىڭ تەاتر ينستيتۋتىنا وقۋعا بارۋىما سەپتىگىن تيگىزدى» ، - دەگەن قانداسىمىز 1987 -جىلى بەيجىڭ تەاتر ينستيتۋتىنىڭ اكتەرلىك فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. سول تۇستا قىتاي ۇكىمەتى وقۋ وزاتتارىن كەڭەس وداعىنا ءبىلىم الۋعا جىبەرەتىن ەدى. بەيجىڭ تەاتر ينستيتۋتىندا وقىپ جۇرگەندە وزاتتار قاتارىنان كورىنگەن قازاق قىزى رەسەيگە جولداما الادى. وسىلايشا، باعى جانعان جانار 1988 -جىلى ماسكەۋگە بارىپ، ورىس ءتىلى كۋرسىن وقيدى. 1989 -جىلى بۇكىلوداقتىق مەملەكەتتىك كينەماتوگرافيا ينستيتۋتىنىڭ (ۆگيك) ءبىرىنشى كۋرسىنا رەجيسسەر ماماندىعى بويىنشا قابىلدانادى. اتالعان ينستيتۋتتى ءبىتىرىپ، قولىنا ديپلومىن العان قانداسىمىز بەيجىڭگە قايتا ورالادى. ءبىر جىلدان كەيىن بەيجىڭ ونى قايتادان اسپيرانتۋراعا اتتاندىرادى. جاناردىڭ «اپتانىڭ سەگىزىنشى كۇنى» اتتى ديپلومدىق جۇمىسى ماسكەۋدە وتكەن قىسقامەتراجدى فيلمدەردىڭ «اۋليە اننا» حالىقارالىق كينوفەستيۆالىندە جۇلدەلى ورىنعا يە بولادى.
قىتايعا قايتا ورالعان جانار ساعات قىزى بۇگىندە تاۋەلسىز رەجيسسەر قىزمەتىن اتقارادى. جاناردىڭ رەجيسسۋرالىعىمەن ونداعان فيلم كورەرمەنگە جول تارتتى. قىتايدا جىلىنا 30-40 تەلەسەريال تۇسىرىلسە، سونىڭ ىشىندە جاناردىڭ قولىنان شىققان ەرەن تۋىندىلار رەتىندە 20 سەريالى «قۇرىش قالاي شىنىقتى؟ « مەن 23 سەريالى «ماۋ - قىتاي بيلەۋشىسى» اتتى ەكى تەلەسەريال ەرەكشە اتالادى. بۇنىڭ العاشقىسى تۋرالى قىتايدىڭ كورنەكتى قالامگەرى ءچۇن حۋا ەرەكشە ىقىلاس بىلدىرسە، ەكىنشى فيلمى ارقىلى قىتاي مەم- لەكەتتىك سىيلىعىنا قول جەتكىزدى.
حالىق اراسىندا ۇلكەن سۇرانىسقا يە بولعان ونداعان تۋىندىلاردى جارىققا شىعارعان جانار ساعات قىزى ادەبيەتتەن دە قۇرالاقان ەمەس.
«مەن مۇقاعاليدى جاقسى كورەمىن. ول مەنىڭ بويتۇمارىم سەكىلدى ۇنەمى جانىمدا جۇرەدى. سودان شابىتتانىپ، قۋات الامىن. ءبىر فيلمدى ءتۇسىرۋ بارىسىندا ماعان ول كىسىنىڭ تاۋ تۋرالى ولەڭدەرى قاتتى اسەر ەتتى. شىعارمانىڭ شەشىمىنە جاقسى ورايلاستىرا الدىم» ، - دەپ اعىنان جارىلعان قانداسىمىز قازاق اقىن- جازۋشىلارىن جاقسى بىلمەسە دە، اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ شىعارمالارىمەن تۇگەلدەي تانىس ەكەنىن جەتكىزدى.
جانار قازاق كينوسىمەن ەتەنە تانىس ەمەستىگىن ايتادى. دەگەنمەن، اتاعى جەر جارعان «كوشپەندىلەر» فيلمىن كورىپتى. ءبىراق، ەل ماقتاعان «كوشپەندىلەر» ونىڭ كوڭىلىنەن شىقپاعان ەكەن.
«جانار تۇسىرگەن قازاق كينوسىن قاشان كورەمىز؟ « دەيتىن قازاقستانداعى اعايىننىڭ ارمان تىلەگى تۋرالى جاناردىڭ ءوزى بىلاي دەيدى: «قازاق كينوسىن ءتۇسىرۋ تالايدان بەرى ويىمدا ءجۇر. بۇل، ارينە، وڭاي جۇمىس ەمەس. وعان ەڭ الدىمەن جاقسى سەناري، ۇلت مۇددەسىنە كۇيىنەتىن، تاربيە كورگەن، شىڭدالعان ءارتىس بولۋى ءتيىس. قىرۋار قارجى دا قاجەت. بۇل شارتتار تولىق ازىرلەنبەسە ءبارى بوس ءسوز بولادى. ۇلتتىق كينو ءتۇسىرۋ حالىق قالاۋلىلارىنىڭ، ۇلت زيالىلارىنىڭ، ەلدىك ساناسى جوعارى ازاماتتاردىڭ اتسالىسۋىمەن ورىندالاتىن شارۋا» .
راسىندا دا، جانار بولاشاقتا قازاق كينوگەرلەرىمەن بىرلەسىپ فيلم ءتۇسىرۋدى دە ماقسات ەتىپ ءجۇر. ازىرگە، قازاق كينوگەرلەرىنەن مۇنداي ۇسىنىس تۇسە قويعان جوق. ەگەر، ونداي ۇسىنىس بولىپ جاتسا جاناردىڭ قۋانا قابىل الارى داۋسىز. ەندەشە، وتاندىق رەجيسسەرلەردىڭ قۇلاعىنا «التىن سىرعا» ...
ماديار ءازيز ۇلى، «Qazaq» گازەتى
