جاھاندانۋ جارىققا جول اشا ما؟

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - جاھاندانۋ -  بۇل بۇكىل الەمدەگى ەكونوميكالار مەن قوعامداردىڭ ينتەگراتسياسى بولىپ تابىلادى.

ول ادامزات تاريحىنداعى وزگەشە قۇبىلىس، تاۋارلاردىڭ، اقپاراتتاردىڭ، ءبىلىمنىڭ جانە مادەني قۇندىلىقتاردىڭ الماسۋى ناتيجەسىندە جۇزەگە اسادى. الايدا سوڭعى ونجىلدىقتا بۇل جاھاندىق ينتەگراتسيانىڭ قارقىنى تەحنولوگيالار، كوممۋنيكاتسيالار، عىلىم، كولىك جانە ونەركاسىپ سالالارىندا بۇرىن-سوڭدى بولماعان جاڭالىقتار الىپ كەلۋدە. وعان قوسا جاھاندانۋ ادامزاتتىڭ دامۋىن جەدەلدەتەدى، ءبىراقتا بۇل پروتسەسس قيىندىقتار الىپ كەلۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءدال قازىرگى ۋاقىتتا جاھاندانۋ كوپتەگەن پىكىرتالاستارعا سەبەپشى بولىپ وتىر. ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا، ەلدەردەگى يمپورتتىق تاريفتەر سياقتى شەكتەۋلەردى بوساتىپ، ءوز ەكونوميكالارىن ينۆەستيسيالاۋعا جول اشۋدا.

بۇل كوزقاراسقا جاھاندانۋ سىنشىلارى الەمدىك ساۋدا جۇيەسى دامىعان ەلدەرگە دامۋ كورسەتكىشى تومەن ەلدەر زيان كەلتىرەدى دەپ تۇسىندىرەدى. ولاردىڭ ايتۋى بويىنشا ەشقاشاندا بارلىق ەل دامۋى بىردەي دەڭگەيدە بولا المايدى. ويتكەنى كوپتەگەن ەرەكشەلىكتەر بۇعان جول بەرمەيتىن كورىنەدى. جاھاندانۋدىڭ جاقتاۋشىلارى ۆەتنام، ءۇندىستان، قىتاي جانە ۋگاندا سەكىلدى اشىق ەسىك ساياساتىن ۇستاناتىن ەلدەر بولىپ تابىلادى.

بارلىق ەلدەردىڭ جاھاندانۋدان پايدا الۋ ءۇشىن حالىقارالىق قوعامداستىق دامىعان ەلدەردىڭ مۇددەلەرىنە ساي كەلەتىن جانە ادىلەتتى جۇيەنى قۇرا وتىرىپ، حالىقارالىق ساۋداداعى تەڭگەرىمسىزدىكتى جويۋ ءۇشىن كوپتەگەن ءىس- ارەكەتتەر اتقارۋدا. جاھاندانۋ دامىعان كوپ مەملەكەتتەرگە اسا پايدالى بولماسا دا، قازاقستان سەكىلدى دامۋشى مەملەكەتتەر ءۇشىن بەرەر ساۋابى مول.

وسىعان بايلانىستى مىسالعا، ءۇندىستان ەلى جاھااندانۋعا جول اشقالى، ياعني سوڭعى 20 جىلدا وندا كەدەيلىك دەڭگەيى ەكى ەسە ازايدى. سول سەكىلدى ۆەتنامدا تۇراتىن ەڭ كەدەي دەگەن وتباسىلاردىڭ %98 ى وزدەرىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايلارىنىڭ ءبىرشاما جاقسارعانىن ايتادى.

جاھاندانۋ باسقا ەلدەرگە كومەكتەسە الدى. دەگەنمەن كەيبىر قاتەلىكتەرگە بايلانىستى جاھاندانۋدىڭ جارىعىن جاعا الماعاندارىمىز دا بار.

جالپى ساراپشىلار پىكىرىنشە، ەلدەردەگى ينفراقۇرىلىمنىڭ دامىماۋى، ءالسىز ينستيتۋتتار جانە ۇكىمەتتىڭ ىشىندەگى سىبايلاس جەمقورلىقتار اسەرىنەن بولىپ جاتىر. ال باسقا جاعىنان الىپ قاواساق، ولار قولايسىز گەوگرافيالىق جاعداي مەن كليماتتىق جاعدايلارعا بايلانىستى دا جاھاندىق ءوسۋ ۇدەرىسىنە قوسىلا الماعان بولار.

سوڭعى بىرنەشە جىلدا جاھاندانۋ پروتسەسىنە ا ق ش قارسى شىعىپ وتىر.

دەگەنمەن، "Pugh Research Center" جۇرگىزگەن سوڭعى زەرتتەۋلەرگە سايكەس، كوپتەگەن دامۋشى ەلدەردە جاھاندانۋ پروتسەسى ينتەگراتسيانىڭ ءار ءتۇرلى اسپەكتىلەرىنە، اسىرەسە ساۋدا جانە تىكەلەي ينۆەستيتسيالارعا تىكەلەي قولداۋ ءبىلدىرىپ وتقاندىعى بايقالادى. ءتىپتى افريكانىڭ وڭتۇستىك بولىگىندە تۇرىپ جاتقان حالىقتىڭ %75 ى ءارتۇرلى كورپوراتسيالاردا قىزمەت اتقارۋدا. باسىم كوپ بولىگى ءۇي شارۋاشىلىعىنا بايلانىستى جۇمىستارمەن شۇعىلدانادى. ءسوز سوڭىندا جاھاندانۋ ارقىلى جارىعىمىزدى قوسۋعا نەمەسە سوندىرۋگە بولادى. ەلىمىزگە بەرىلىپ تۇرعان مۇمكىندىكتى دۇرىس پايدالانۋ قاجەت.