پسيحولوگپەن سۇحبات: بالاعا قول كوتەرگەن پەداگوگتىڭ ءوزى قوعامنىڭ قۇربانى
مازانى قاشىرعانى ءۇشىن، تارتىپكە باعىنباعانى ءۇشىن قورعانسىز بالاعا قول كوتەرۋ قانشالىقتى دۇرىس؟ بالانى زابىرلەگەن زالىمنىڭ ءوزى زومبىلىقتىڭ قۇربانى ما؟ بۇل زۇلىمدىقتى تۇبەگەيلى جويۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ وسى جانە وزگە دە سۇراقتارعا جاۋاپتى قازاقپارات ءتىلشىسى بەلگىلى پسيحولوگ زۋبايدا كەنەنبايەۆامەن بىرگە ىزدەپ كورگەن ەدى.
- زۋبايدا حانىم، سىرتتاعى بالانىڭ كىمنەن قىسىم كورىپ جۇرگەنىن قالاي انىقتاۋعا بولادى؟ بالادان بۇل تۋرالى تىكەلەي سۇراۋعا بولا ما؟
- بالاعا ەش ۋاقىتتا تىكە سۇراق قويۋعا بولمايدى. بىرىنشىدەن، بالا شوشىپ قالۋى مۇمكىن. ەكىنشىدەن، سۇراق قويعان ادامعا (اتا، اپا، اكە شەشە،) ۇناۋ ءۇشىن قيالىنان قۇراستىرىپ ايتۋى عاجاپ ەمەس. كىشكەنتاي بالالار ۇيشىك، بالاباقشا ويىندارىن وينايدى. ونىڭ ويىن بارىسىنداعى ارەكەتىنەن بالاباقشادا نە بولىپ جاتقانىن، تاربيەشى مەن كۇتۋشىنىڭ قىلىعىن جازباي تانۋعا بولادى. الايدا، بالانىڭ ۇستىنەن ءتونىپ، تابانداپ وتىرىپ جاۋاپ الماي، سىرتىنان باقىلاپ قانا ءتۇسىنۋ كەرەك.
- بۇدان بولەك، باسقا قانداي جاعدايلارعا نازار اۋدارۋ كەرەك؟
- بالاباقشاعا ۇيرەنىپ قالدى-اۋ دەگەن ۋاقىتتا بالا ءارتۇرلى مىنەز تانىتا باستاۋى مۇمكىن. اياق استى بارعىسى كەلمەي، جىلاپ قالىپ جاتادى. ءبىراق بۇعان ءبىرجاقتى قاراۋعا بولمايدى. كەيدە بالا اكە-شەشەسىن ساعىنعاننان، قاسىندا بولعىسى كەلگەننەن سويتەدى. ەكىنشى جاعىنان، بالاباقشادا تاربيەشى نەمەسە كۇتۋشى قىسىم كورسەتكەننەن سولاي ىستەۋى مۇمكىن. مۇندا ءوزى قاتارلى بالالاردىڭ دا اسەرى بولۋى ىقتيمال. اۋىسىممەن جۇمىس ىستەيتىن تاربيەشىلەردىڭ ءبىرىن جاقىن تارتىپ، ەكىنشىسىنەن قايمىعاتىن جاعدايلار بولادى.
- بالانىڭ ورتاعا بەيىمدەلۋ قابىلەتى قاي جاستان باستالادى؟
- بالدىرعاندى بالاباقشاعا 2 دەن اسقاندا نەمەسە 3 جاسىندا بەرگەن جاقسى. ءار بالانىڭ دامۋى ءارتۇرلى بولعاندىقتان، ناقتى ۋاقىتى ايتىلمايدى. 3 جاستا بالادا قوعامعا بەيىمدەلۋ باستالادى. وعان ورتا كەرەك، بۇل جاس ءوز قاتارىمەن قۇلىن تايداي تەبىسىپ وسەتىن شاعى. پسيحيكاسى جەتىلىپ، ءۇي بالاسىنان اجەپتاۋىر ايىرماشىلىعى بايقالىپ تۇرادى.
- ءبىراق امالسىزدان ەرتەرەك بەرەتىندەر بار عوي؟
- قانداي جاعداي بولعاننىڭ وزىندە بالانى اسىقپاي، الدىن الا بالاباقشاعا بەيىمدەۋ كەرەك. بالا مىندەتتى تۇردە اداپتاتسيادان ءوتۋى ءتيىس. باستاپقىدا ەكى ءۇش ساعاتقا قالدىرىپ كەتۋگە بولادى. بالا «مەنى انام تاستاپ كەتتى» دەگەن ويدا قالماۋى كەرەك. ايتپەسە ەندى قايتىپ ورتاعا سىڭىسە المايدى. كوزىن الا بەرە اناسىن جوعالتىپ الارداي ۇنەمى بويىن ۇرەي بيلەپ تۇرادى.
- بالانى كۇشپەن تارتىپكە شاقىراتىن تاربيەشىلەر مەن مۇعالىمدەر تۋرالى نە ايتا الاسىز؟
- بالاعا قول تۇرماق، داۋىس كوتەرۋگە ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق. ءتىپتى اكە-شەشەنىڭ دە. بۇل ادامعا زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋ، مورالدىق زيان كەلتىرۋ بولىپ تابىلادى. بەيسانادا پسيحولوگيالىق ماسەلەلەر قالىپتاسقاننان كەيىن ونى جوندەۋ قيىن. ونىڭ سالدارى قازىر بىلىنبەسە دە، ۋاقىت وتكەن سوڭ الدىنان شىعادى. بالاعا ءتۇسىندىرۋ كەرەك. ەگەر ول ايتقاندى ىستەمەسە، رەنجىگەن كەيىپ تانىتىپ، قاتاڭ تۇردە ايتقانىڭىزدىڭ ءوزى جەتىپ جاتىر.
جالپى بالا تاربيەسىنە ۇيدەگى اكە-شەشە دە جاۋاپتى. پەداگوگتار اتا-انامەن بايلانىس جاساي وتىرىپ، اۋەلى تاربيەنى قولعا الۋى كەرەك. ەكىنشىدەن، قانداي بۇزىق بالا بولماسىن، قانداي دا ءبىر دۇنيەمەن ونىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتسا - باسىلادى. ماسەلەن، بالاڭىزدى ءۇي جيناۋعا ۇيرەتكەلى ءجۇرسىز. بالاعا تاپسىرما بەرىپ قويىپ، قاراپ وتىرساڭىز، ول ءسىزدى تىڭدامايدى. ال ەگەر بىرگە جيناسىپ، «ساعان كومەكتەسەيىن» دەسە بالا الىپ كەتەدى. ەڭ دۇرىسى - كۇش كورسەتپەي-اق جىگەرلەندىرۋ.
- بالاباقشاداعى بۇگىنگى كۇنگى جۇيەگە كوڭىلىڭىز تولا ما؟
- مەنىڭشە، ونداعى بالالار سانى از بولۋى كەرەك. ءبىر تاربيەشىنىڭ فيزيكالىق كۇشى 15-18 بالانى قاداعالاۋعا جەتەدى. ودان كوبىنە ءارى كەتسە 3-4 كۇن شىدار، ودان كەيىن ەموتسياسىن ۇستاي الماي قالۋى مۇمكىن. سونداي-اق تاربيەشى ءوز ءىسىن سۇيگەنى دۇرىس.
قازىر مەملەكەت پەداگوگيكا، مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ماماندىقتارىنا ءبىلىم گرانتىن اياماي بولۋدە. كەيبىرى مۇنداي مۇمكىندىكتى جىبەرگىسى كەلمەگەندىكتەن، ايتەۋىر تەگىن وقۋدى ءبىتىرىپ شىعۋ ءۇشىن بارادى. سوڭىندا جۇمىسىنا اڭسارى اۋمايتىن، نيەتى بۇزىق مامانداردى دايىنداپ شىعارامىز.
پەداگوگيكالىق قىزمەتكە سابىرلى، پسيحيكالىق دەنى ساۋ ادامدى الۋ كەرەك. ادامعا مۇنداي انىقتامانى تەك پسيحولوگ ماماندار بەرە الادى.
- سوڭعى جاڭالىقتاردان حاباردار شىعارسىز. جانتۇرشىگەرلىك وقيعالاردىڭ ءبىرى پاۆلودار، ەكىنشىسى قاراعاندى بالاباقشاسىندا بولدى. وسىعان قاتىستى ويىڭىزدى ايتساڭىز.
- بالاباقشادا، مەكتەپتە جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ دەنى ايەلدەر. وكىنىشكە قاراي، ايەلدى تومەن ساناتتاعى ادام قاتارىنا جاتقىزاتىن وتباسىلار بار. ايەل كۇيەۋىنەن سوققى جەپ، ەنەسىنەن ۇرىس ەستىسە دە ۇندەمەۋى كەرەك. ۇدايى قۇرباندىق رولىندە جۇرەدى. جۇيكەلەرى توزعان ونداي ايەلدەر ءوشىن كىمنەن الادى؟ ارينە، بالادان. بۇل - دۇرىس ەمەس. ءبىراق ول مۇنى تۇسىنبەي، بەيسانالى تۇردە ىستەيدى. ءوز-ءوزىن توقتاتا الماي، ءتوزىمىنىڭ تىزگىنىن بوساتىپ جىبەرەدى.
قاراعاندىداعى وقيعاعا كەلسەك، بالا ءۇشىن ەڭ قورقىنىشتى، ەڭ جەك كورەتىن ءىس - ۇيىقتاۋ.
-ەگەر قاسىندا بولىپ، 2-3 مينۋت باۋىرىنا باسىپ، الديلەسە - ۇيىقتاپ قالادى. باسقا نە ايتۋعا بولادى؟
- ال پاۆلودارلىق تاربيەشى- انانىڭ ىسىنەن الگىندە ايتقان قۇرباندىقتىڭ مىنەز-قۇلقى بايقالادى. ونىڭ وتباسىندا گارمونيا بار دەپ ايتا المايمىن. جانە سول بالاباقشانىڭ باسشىلارىنا مەنىڭ سۇراعىم بار «نەگە بالا ءوز اناسىنىڭ توبىندا بولۋى كەرەك؟». قاسىندا جۇرگەننەن كەيىن شەشەسى بالاسىنا كوپ الاڭدايدى. باسقا بالالاردان ءوز بالاسىن ءبىر ساتى جوعارى سانايدى. تيىسىنشە، قالعاندارىندا «نەگە مەنىڭ انام جانىمدا جوق، نەگە ول اناسىمەن بىرگە؟» دەگەن وي تۋىندايدى، كومپلەكس پايدا بولادى.
تاعى ءبىر ماسەلە، تاربيەشىنىڭ ۇلىندا شەكتەن شىعۋشىلىق قالىپتاسقان. سەبەبى توقتاۋ جوق، بارىنە رۇقسات...
- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!
