مۇناراسى جوق مەشىت: الەمدەگى ەڭ عاجاپ مەشىتتەردىڭ ءبىرى
ەگەر جەرگىلىكتى مۇسۇلمانداردىڭ مەشىتتى نەلىكتەن ۇناتپاي وتىرعانىن بىلگىڭىز كەلسە، Stan.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ ماقالاسىن وقىپ شىعۋعا كەڭەس بەرەمىز.
مۇناراسى دا، توبەسى دە جوق تەگەران قالاسىندا ورنالاسقان ۆالي- ە- اسر مەشىتى كەيبىر يراندىق كەرتارتپا ادامداردىڭ اشۋىن كەلتىردى. سونداي- اق مەشىتتىڭ قالا تەاترىنىڭ جانىندا ورنالاسۋى ولارعا ۇنامادى.
مەشىتتىڭ ديزاينىن رەزا دەنيشمير پەن كەترين سپيريدونوۆا ەسىمدى يراندىق ارحيتەكتورلار جاساعان. ولارعا مەشىتتىڭ ديزاينىن جاساۋ 2008 -جىلى بۇيىرىلعان. مەشىت 1979 -جىلعى ريەۆوليۋتسياعا دەيىن سالىنعان تەگەراننىڭ قالالىق تەاترىنىڭ جانىندا ورنالاسقان. تەاتردى وزگە عيماراتتاردان ەرەكشەلەندىرىپ تۇراتىن، ارحيتەكتۋراسى ادام نازارىن وعان اۋدارتقىزباي قويمايدى.
Guardian newspaper باسىلىمىنىڭ ايتۋى بويىنشا، عيمارات سالىنىپ بىتۋگە جاقىنداعاندا ارحيتەكتورلار كەيبىر يراندىقتاردىڭ قاتاڭ سىڭىنا ۇشىرادى. تۇرعىندار سالىنعان عيماراتتى مەشىت رەتىندە مويىندامادى. سەبەبى ونىڭ باسقا مەشىتتەردىكىندەي توبەسىن جاۋىپ تۇراتىن مۇناراسى جوق.
سىنشىلاردىڭ ءوزى مەشىت ون جىل بويعى قۇرىلىس جۇمىستارى اياقتالعان سوڭ، وسى جازدا رەسمي تۇردە اشىلۋى ءتيىس دەپ بولجاعان. ءبىراق جەرگىلىكتى ادامدار اراسىندا مەشىتكە قاتىستى كەلىسپەۋشىلىكتەر تۋعان سوڭ، عيماراتتى قارجىلاندىرۋ قىسقارتىلدى. مەشىتتىڭ ديزاينى سوڭىنا دەيىن جاسالمادى:
ءبىز مادەنيەتتىلىكتىڭ ۇعىمى سانالاتىن مەشىت پەن قالا تەاترىن بايلانىستىرعىمىز كەلدى. اينالاسىنداعى مەكەمەلەرمەن ۇيلەسىمدىكتە بولاتىن مادەني جوبا جاساعىمىز كەلدى. مەشىت ءوز ۋاقىتىنىڭ تالاپتارىنا جاۋاپ بەرۋگە مىندەتتى.
«ەڭ العاشقى مەشىتتىڭ مۇناراسى، توبەسى جوق بولعان. ول دۇنيەلەر ۆالي- ە- اسر مەشىتىندە دە جوق. مەشىت قۇلشىلىق ەتۋگە ارنالعان جەر. قۇراندا ونىڭ قانداي بولۋ كەرەكتىگى جايىندا ارنايى تالاپتار جازىلماعان. مەشىتتىڭ ماڭىزدىلىعى سىرتىندا ەمەس، ىشىندە» - دەيدى ريزا دانەشمير مەن كەترين سپيريدونوۆا باسىلىمعا بەرگەن سۇحباتىندا.
ۆالي- ە- اسر مەشىتىنىڭ اۋماعى 25 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايدى. ول سەگىز قاباتتان تۇرادى (4 تومەنگى جانە 4 جوعارعى) . مەشىت تەگەران قالاسىنداعى تاريحي، مادەني قۇندىلىعى بار مەكەمەلەرمەن ۇيلەسىم تاۋىپ تۇر.
ارحيتەكتورلار جوبانىڭ بايانداماسىندا مەشىتتىڭ ديزاينىن جاساۋ ارقىلى قوعامنىڭ كوزقاراسىن بەينەلەگىلەرى كەلگەنىن ايتتى:
«عيماراتتتىڭ ديزاينى قورشاعان ورتانىڭ شەكتەۋلەرى مەن الەۋەتتەرىن، قوعامنىڭ، مەشىتكە كەلىپ كەتۋشىلەردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ جاسالدى»، - دەيدى ولار.
«ديزايننىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى - قالا تەاترىنىڭ جانە دانەشچۋ ساياباعىنا جاقىن جەردە ورنالاسۋىندا. جوبا كوركەم بولادى دەپ جوسپارلانعان. ءبىراق وسى ەكى جايت وعان ويداعىدان دا ادەمىرەك كورىنۋىگە، قالا قاجەتتىلىكتەرىن باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى مەشىتتىڭ ديزاينىنىڭ ماعىناسى مەن وزىندىك ەرەكشەلىگىنىڭ اراسىندا بايلانىس جوق»، - دەدى ارحيتەكتورلار.
Mashregh News دەپ اتالاتىن جەرگىلىكتى باسىلىمنىڭ سوزىنە سەنسەك، گازەتتە عيمارات جايىندا «مەشىت قالا تەاترىنىڭ قۇربانىنا اينالادى» دەپ جازىلعان. سونىمەن قاتار، تەاترعا قۇرمەت بەلگىسى رەتىندە توبەسىن دە قويمادى دەپ ايتقان. گازەتتە مەشىتتىڭ ديزاينى ءمان- ماعىنادان قالعان دەپ ايتىلدى.
مەشىتتىڭ ديزاينىن 14 جىل بۇرىن ءارتۇرلى ارحيتەكتورلار ۇسىنعان. ول كەزدە ماحمۇد احمەدينيدجاد تەگەران قالاسىنىڭ اكىمى سانالاتىن. ال تەاتردىڭ باسشىلارى مەشىتتىڭ بيىكتىگى 52 مەترگە جەتىپ، تەاتردىڭ بيىكتىگىنەن اسىپ تۇسكەندە، عيماراتتىڭ ءارى قاراي بوي كوتەرۋىنە قارسىلىق ءبىلدىردى. ولار مەشىت بيىك بولعان سوڭ، تەاتر ونىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ قالادى دەپ قورىقتى.
تەگەران قالاسىنىڭ اكىمى اۋىسقان سوڭ، ديزايندى قالىپتاستىرۋ تاپسىرماسى Fluid Motion دەپ اتالاتىن تانىمال ارحيتەكتورلاردىڭ ۇيىمىنا بەرىلگەن. كەترين سپيريدونوۆا وسى ۇيىمنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى. Fluid Motion تەگەران قالاسىندا ديناميكالىق، دامۋشى، زاماناۋي ارحيتەكتورلار ۇيىمى رەتىندە تانىمال. 2014 -جىلى اشىلعان ۇيىم ءار جۇمىسىندا پەرسيالىق ءداستۇرلى ارحيتەكتۋرانىڭ ەلەمەنتتەرىن زاماناۋي ديزاينمەن ۇيلەستىرۋگە تىرىسادى.
مەشىت ديزاينىن جاساعان ارحيتەكتورلاردىڭ ايتۋى بويىنشا، ولاردىڭ وسى جوباداعى ەڭ ۇلكەن دەرەككوزدەرى قۇران بولعان:
«ءبىز بۇل مەشىتتى قاراپايىم ەتىپ سالۋعا ۇمتىلدىق. كەرىسىنشە ونىڭ تەك ۇلكەن بيىكتىگىمەن عانا ماقتانۋىن قالامادىق. ۆالي- ە- اسر مەشىتى ستۋدەنتتەردىڭ ساياباعىنا جانە قالا تەاترىنا جاقىن جەردە ورنالاسقان. ءبىز جاس بۋىن مەن مەشىتتىڭ ارا- قاتىناسىن بەرىكتىرە تۇسكىمىز كەلدى»، - دەيدى ارحيتەكتورلار.
كەيبىر ب ا ق قۇرالدارى ۆالي- ە- اسر مەشىتى يسلام مادەنيەتىنە وزگەرىستەر الىپ كەلىپ، ونىڭ مادەني ورتالىعىنا اينالۋى مۇمكىن دەپ جازدى.
تۇركيا ءبىرىنشى بولىپ وتتمان سەكىلدى كلاسسيكالىق ۇلگىدەگى مەشىتتەردى سالۋدى توقتاتتى. ءبىراق يرانداعى جاڭا مەشىتتىڭ تۇرپاتتاماسىنا جاقىنىراق قارايتىن بولساڭىز، ونىڭ ارحيتەكتور ەمرە ارولاتتىڭ ستامبۋلدا سالعان سانكالار مەشىتىمەن ۇقساستىعىن بايقايسىز. ەكى مەشىتتىڭ دە مۇناراسى، ياعني توبەسى جوق.
پريتسكەر سىيلىعىن جەڭىپ العان گلەنن مەركاتت ەسىمدى تانىمال اۆستراليالىق ارحيتەكتور مەلبۋرن قالاسىندا مەشىتتىڭ سالىپ ءبىتتى. بۇل ارحيتەكتوردىڭ ءبىرىنشى مەشىتى. سونىمەن قاتار، گلەنن مەركاتتىڭ دا جوباسىندا مۇنارا جوق.
Stan.kz
