ەستىنى سۇيسىندىرەر ەسكى سۋرەت - عيبرات

 استانا. قازاقپارات - ەلگە بارعان كەزىم ەدى. جولدا جيدەبايعا توقتادىق. وندا ءبىزدى جازۋشى كامەن ءورازاليننىڭ ۇلى، كومپوزيتور ءارى اقىن، اباي اۋداندىق مادەنيەت ءبولىمىنىڭ باسشىسى ەلدار ورازالين قارسى الىپ، بىردەن اباي- شاكارىم كەسەنەسىنە قاراي بەت الدىق.

قاسىمىزدا ءبىر توپ ادام. قاستەرلى تۋعان جەر.. . بىرەۋلەرگە بالكىم قىزىقسىز كورىنگەنىمەن ماعان ىستىق. ءار تاسىنا، ءار شوبىنە ۇڭىلە قارايمىن. سونىمەن جيدەبايداعى اباي، شاكارىم كەسەنەسىنە قاراي بۇرىلىپ كەلەمىز. قاسىمىزداعى جازۋشىلار -  ورىس ۇلتىنىڭ وكىلدەرى. اتاپ ايتقاندا، جازۋشى كامەن ورازالينمەن كوزى تىرىسىندە قاتتى سىيلاس بولعان، ءدال قازىرگى ۋاقىتتا ءوزىنىڭ جاڭا كىتابى «زۆەزدنايا ستەپ جيدەبايا» اتتى شىعارماسىنىڭ تۇساۋكەسەرىن اباي ەلىندە جاساۋدى ءجون كورىپ، بىزبەن بىرگە ساپارلاس بولىپ كەلە جاتقان وسكەمەندىك جازۋشى، ورنيتولوگ بوريس شەرباكوۆ پەن وسى كىتاپتىڭ رەداكتورى گەنناديي پۋسسەپ جانە قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرى الديار اۋباكىروۆ.

-  ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنداعى ماڭىزدى تاراۋلاردىڭ ءبىرى -  «تۋعان جەر» جوباسى. ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن شىعىس قازاقستان وبلىسىندا، اباي اۋدانىندا دا قاۋىرت جۇمىستار قولعا الىنىپ جاتىر. وسىعان وراي سالت- داستۇرلەرىمىزدى، ءتىلىمىزدى، مۋزىكامىزدى، ادەبيەتىمىزدى كەلەر ۇرپاققا جەتكىزۋ ءۇشىن ەلباسىمىز ايتقانداي، ابايدىڭ دانالىعى، مۇحاڭنىڭ عۇلامالىعى، جامبىلدىڭ جىرلارى مەن قۇرمانعازىنىڭ كۇيلەرى، عاسىرلار قويناۋىنان جەتكەن بابالار ءۇنى، بارلىعى دا ۇلتتىق رۋحىمىز بويىمىزدا ماڭگى قالۋعا ءتيىس، -  دەيدى ەلدار ورازالين. سونىمەن ورىسىمىز بار، قازاعىمىز بار، بارلىعىمىزدىڭ اڭگىمەمىز جاراسىپ، اباي- شاكارىم كەسەنەسى باسىنا دا جەتتىك. الديار اۋباكىروۆ اعامىز ۇلىلاردىڭ ءارۋاعىنا قۇران باعىشتادى. اباي، شاكارىم، مۇحتار جايلى ەستەلىكتەر ايتىلدى. بۇل كەسەنەنىڭ قۇرىلىسى قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جارلىعى نەگىزىندە 1993 -جىلى باستالىپ، 1995 -جىلى يۋنەسكو كولەمىندە ابايدىڭ 150 -جىلدىعىن تويلاعان كەزدەرى سالىنعانى بارشاعا ايان. كەنەت وسى اباي، شاكارىم كەسەنەسىنىڭ كىرەبەرىسىندەگى ءبىر بۇرىشتا ءجاي عانا ەلەۋسىز تۇردە ءىلىنىپ تۇرعان سۋرەتكە كوزىم ءتۇسىپ كەتتى. كوپشىلىك كەسەنەنىڭ ءمارمار تاسىن، ءىشىنىڭ امفيتەاترىن، تاعىسىن تاعى عاجايىپتارىن ايتىپ، تامسانا اڭگىمەلەۋ ۇستىندە. مەن فوتوسۋرەتتەن كوز الماي جاقىنداي كەلە شۇقشيا قارادىم. مەنىمەن بىرگە كولىك جۇرگىزۋشىمىز دە كەلىپ قارادى دا، تاڭدانا باس شايقادى. دەرەۋ قولىنداعى قالتا تەلەفونىنا سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الدى. «كەرەمەت تاريحي فوتوسۋرەت قوي!» دەپ تامسانا باس شايقادى ول. ءبىز ەرەكشە قىزىعىپ تۇرعان بۇل نە سۋرەت دەسەڭىزشى؟

 بۇل فوتوسۋرەتكە مۇحتار اۋەزوۆ ءبىر توپ سەرىكتەرىمەن بىرگە ابايدىڭ قۇلپىتاسى بار زيراتىنىڭ الدىندا ءتۇسىپتى. ايتپاقشى، مىنا اباي، جيدەباي كەسەنەسى 1995-1996 -جىلدارى وسى اباي زيراتىنىڭ ۇستىنە سالىنعان عوي. وسى كەسەنە تۇرعىزىلعانعا دەيىن بۇل جەردە اباي مەن ءىنىسى وسپاننىڭ كىشكەنە ءتورت قۇلاقتى بەيىتى بولسا كەرەك. باس كەزىندە بەيىت قورشالماي، قاراۋسىز قالىپ، جەرمەن- جەكسەن بولىپ بارا جاتادى. مۇنى بايقاعان مۇحتار اۋەزوۆ 1940 -جىلى ۇلى ويشىلدىڭ 95 -جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا ءوزى جيدەبايعا ارنايى كەلىپ، ابايدىڭ ءتورت قۇلاقتى ەسكى بەيىتىن جوندەتىپ، لاتىن، كيريلليتسا ارىپتەرىمەن جازىپ، سول زامانداعى جاڭاشا ۇلگىمەن باسىنا قۇلپىتاس قويعىزادى. قۇلپىتاسقا مۇحاڭ لاتىن قارپىمەن بىلاي دەپ جازعىزادى: «يبراھيم قۇنانبايەۆ اباي قازاقتىڭ ۇلى اقىنى، جاڭا دانىشپان ويشىلى 10 اۆگۋست، 1845 ج. , 23 يۋن 1904 ج,. » . استىنا وسى سوزدەردى ورىس تىلىندە كيريلليتسا ارىپتەرىمەن دە بەرگىزگەن. اباي، شاكارىم كەسەنەسى سالىنعان كەزدە زيرات باسىنداعى مۇحاڭنىڭ وسى ورناتقان قۇلپىتاسىن الدەبىر «ساۋلەتشىلەر» شىعارىپ تاستاتىپ، تەك قاراپايىم حالىقتىڭ، اۋىل اقساقال- ارداگەرلەرىنىڭ «بۇلارىڭىز دۇرىس ەمەس قوي، ۇلى جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ قويدىرعان اباي زيراتىنىڭ قۇلپىتاسىن نەگە شىعارىپ تاستايسىزدار، ىشكە كىرگىزىڭىزدەر» دەگەن وتىنىشىنەن كەيىن عانا ءزاۋلىم كەسەنەنىڭ كىرەبەرىسىنە كىرگىزسە كەرەك. ءبىراق ءارى قاراي وتسەڭىز، اباي مەن وسپاننىڭ باسىندا باسقا جاڭا قۇلپىتاستار تۇر. تەك كەسەنەگە كىرەبەرىستە عانا ءدال الدىڭىزدان وسى قۇلپىتاس شىعادى. ال ءبىر بۇرىشتا مۇحاڭنىڭ وسى قۇلپىتاسپەن تۇسكەن سۋرەتى تۇر. قۇلپىتاس 1940 -جىلى جاسالعانمەن، فوتوسۋرەت 1957 -جىلعى بولىپ شىقتى. جيدەبايدان كەش تۇسە قاراۋىلعا دا جەتىپ، ابايدىڭ ىرعىزبايدان ءبىر تۋىساتىن اتالاس تۋىسى، ەڭبەك ارداگەرى ماناتاي بالتاقاي ۇلىنىڭ ۇيىندە قوناقتا بولدىق. ماناتاي اعا سۋرەتتىڭ تاريحىن تالداي ايتىپ بەردى.

-  1957 -جىلى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ 60 جاسقا تولعان مەرەيتويى تۋعان جەرى سەمەي مەن اباي اۋدانىندا كەڭىنەن اتالىپ ءوتىلدى. ول ءبىر توپ جولداستارىمەن كەلىپ، جيدەبايداعى ابايدىڭ زيراتىنا تاعزىم ەتتى. زيرات باسىنداعى سوناۋ 1940 -جىلى ءوزى قويعىزعان ەسكى قۇلپىتاستى ورتالارىنا الىپ، فوتوسۋرەتكە ءتۇستى. ءيا، بايقاپ قاراساڭىزدار 17 جىل وتكەندە دە ابايدىڭ تۋعان، ولگەن جىلدارىنا بايلانىستى دەرەكتەرىن ول وزگەرتكەن جوق، -  دەدى اباي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، بالا كەزىنەن مۇحتار مەن جۇبايى ۆالەنتينانىڭ ۇيىندە وسكەن، جازۋشىنى كوزى كورگەن اقساقال ماناتاي بالتاقاي ۇلى كوزىنە جاس الىپ، وسىنىڭ ءبارى مۇحتاردىڭ ەنتسيكلوپەدياسىندا دا تۇر. سۋرەت بويىنشا، مۇحاڭنىڭ قاسىنداعىلارىنا توقتالسام، مۇندا ەسماعامبەت سمايىلوۆ، سول كەزدەگى جەنپي- ءدىڭ رەكتورى ءماستۋرا (ماسكەن) سارمۋرزينا، عالي ورمانوۆ، قاليبەك قۋانىشبايەۆ جانە مۇحتار اۋەزوۆتىڭ شاكىرتى، اسپيرانت مۇحتار جانعاليندەر دە بار. سۋرەتتە دە كورىنىپ تۇر. 1940 -جىلعى تاسقا مۇحتار اۋەزوۆ ونىڭ 10 - تامىزدا تۋعانىن كيريلليتسادا ءارى لاتىن نۇسقاسىندا جازعىزعان. مۇنى جازعىزباستان بۇرىن وسى دەرەكتى مەنىڭ اعام ءارحام كاكىتاي ۇلى ىسقاقوۆتان بىرنەشە رەت سۇراتقان ەدى. بايقاپ قاراساڭىزدار، مۇحاڭ «جاڭا دانىشپان ويشىلى» دەپ جازعىزادى. ياعني قۇلپىتاستاعى ابايدىڭ تۋعان، ولگەن جىلى، كۇندەرىن كورسەتەتىن دەرەكتەر جاڭا ءارى ناقتى ەكەندىگى بەلگىلى. ويتكەنى مۇحاڭ وتە ساۋاتتى، كلاسسيك جازۋشى عوي. ونىڭ دەڭگەيىندەگى جازۋشى قازاقتا ەندى تۋۋى ەكىتالاي.

 ابايدىڭ تۋعان كۇنىن ءبىز مۇحتار اۋەزوۆ، ءارحامداردىڭ، كامەن ءورازاليننىڭ كەزىنەن تامىزدىڭ 10- كۇنى اتاپ وتەتىنبىز. مەن الماتىدا وقىعاندا مۇحاڭنىڭ قوينىندا وسكەن، ونى قۇشاقتاپ، باۋىرىندا ۇيىقتاعان اداممىن. ال ەلدە بولسا، ءارحام كاكىتاي ۇلى اعامنىڭ باۋىرىندا ءوستىم. ءتىپتى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ الەم بويىنشا ابايدىڭ تۋعان كۇنىن 1995 -جىلى تامىزدىڭ 10- كۇنى دەپ، يۋنەسكو اياسىندا اتاپ ءوتتى. وسىنداي تاريحي ىزدەردى جويۋعا، پرەزيدەنتتىڭ جاساعان تاريحي شەشىمدەرىن، جارلىقتارىن وزگەرتۋگە بولمايدى. ابايدىڭ تۋىسى رەتىندە مەن ءۇشىن تامىزدىڭ 10 ى اتامنىڭ تۋعان كۇنى بولىپ قالا بەرەدى. بۇل سۋرەتتىڭ قىسقاشا تاريحى وسى.

ءارحام كاكىتاي ۇلى اباي تۋىستارىنىڭ ىشىندە اكەسى كاكىتايدان كەيىن اقىننىڭ ءومىربايانىن جازۋعا، مول مۇراسىن جيناقتاۋعا مۇحاڭا كومەكتەسكەن جان. ول 1885 -جىلى تۋىپ، 1962 -جىلى ومىردەن قايتقان. ابايدى تىكەلەي كوزى كورىپ، باۋىرىندا وسكەن. ءارحام اتامىز اقىننىڭ تۋعان كۇنىن «ابايدىڭ ءومىر جولى» جازباسىندا 1958 -جىلدارى بىلاي دەپ كورسەتەدى: «.. .قۇنانباي اۋىلى قاسقابۇلاققا كەلىپ قونعاننان كەيىن 1845 -جىلى ەسكىشە 10-اۋگۋست كۇنى قۇنانبايدىڭ ەكىنشى ايەلى ۇلجان تولعاتىپ، ءبىر ۇل دۇنيەگە كەلەدى» . بايقاپ قاراساڭىزدار، جازبادا قازاقتىڭ «تامىز» ايى «اۋگۋست- اۆگۋست» دەپ تۇر. ياعني بۇل كەڭەس وكىمەتى تۇسىندا جازىلعان، ويتكەنى ول ۋاقىتتا ءبارىمىز دە ايلاردىڭ اتىن ورىسشا اتايتىنبىز. ماناتاي بالتاقاي ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، ءارحام اعاسى كيريلليتسانى، لاتىندى ءبىراز بىلگەنمەن، كوبىنە اراب قارپىمەن جازۋعا قولى جۇيرىك ەكەن. قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرى، «قالامقاس» حالىقتىق ءانسامبلىنىڭ ءانشىسى باقىت شاعاتايەۆا بىلاي دەيدى:

 -  مەن كاكىتايدىڭ، ءارحامنىڭ تىكەلەي ۇرپاعىمىن. ابايدىڭ «اتادان التاۋ، انادان تورتەۋىنە» مەن دە كىرەمىن. ابايمەن ءبىر اكە، ءبىر شەشەدە تۋىساتىن ىسقاق، ودان كاكىتاي، ودان ءارحام، ودان شاعاتاي، ودان مەن تۋامىن. اتالارىم كاكىتاي ىسقاق ۇلى مەن تۇراعۇل اباي ۇلى ەڭ العاش ابايدىڭ كىتابىن 1909 -جىلى سانكت- پەتەربۋرگ قالاسىنان شىعاردى. ءبىزدىڭ وتباسىنىڭ تاريحى تەرەڭدە جاتىر. تۋعان اعام تولەگەن شاعاتايەۆتىڭ ايتۋىنشا، ءارحام كاكىتاي ۇلى اتامىز قايتىس بولارىنىڭ الدىندا ءبىر وقيعا بولىپتى. تولەگەن ول كەزدە 15-16 جاستا ەكەن، ءارحام اتام وعان ءوزىنىڭ اباي تۋرالى ەستەلىگىندەگى «ەسكىشە» دەگەن ءسوزدى تۇزەپ قويۋدى تاپسىرادى. سەبەبى، مۇحتار اۋەزوۆ 1939 -جىلى الماتىدا بولعاندا، ءارحام اتامنان ابايدىڭ تۋعان كۇنىن بىرنەشە مارتە سۇراتقان ەكەن. ونىڭ سۇراعىنا ءارحام اتام «10-ىنشى تامىز» دەپ جاۋاپ بەرگەنىن ايتىپتى. بۇل زيراتتىڭ باسىن كوتەرەتىن 1940 -جىلدىڭ الدىندا بولعان، ياعني اباي اتامنىڭ 95 -جىلدىعى قارساڭىنداعى وقيعا. وزدەرىڭ سۋرەتتەن بايقاعان، مۇحاڭ ءبىر توپ جولداستارىمەن تۇسكەن قۇلپىتاسقا ابايدىڭ تۋعان- ولگەن كۇنىن، جىلىن جازۋ قاجەتتىگىنەن تۋىنداسا كەرەك. مۇحاڭ مەن ءارحام اتام ۇنەمى ءبىر- بىرىمەن حابارلاسىپ، اقىلداسىپ وتىراتىن. ال كەيىنىرەك، 1959-1960 -جىلدارى مۇحاڭ ءارحام اتاما ونىڭ جازباسىنداعى «ەسكىشە 10-اۋگۋست» دەگەن سوزدەگى قاتەلىكتى بايقاپ، «ەسكىشە، جاڭاشا» دەگەن ماعىنالاردى تۇسىندىرەدى. ءبىراق كونە ەستەلىك قولمەن جازىلعاندىقتان سول كۇيى قالىپ قويدى.

 ءارحام اتام ونى اراب تىلىندە جازعان، ءتىپتى «توتە اراب» قارپى دە ەمەس، ارابتىڭ قاددىم- ءجاديت ۇلگىسى. كەڭەس زامانىندا ونى باساتىن، تۇزەتەتىن ماشينكا جوق. قازىرگىدەي كومپيۋتەردىڭ زامانى ەمەس. ءارحام اتا 10- تامىزدى ەسكىشە دە، جاڭاشا دا «ءبىر كۇندە» بولادى دەپ ۇققان ەكەن. اراسىندا قانشا كۇن ايىرماسى بولاتىندىعىن ول كىسى قاتتى ەسەپكە الماعان. تەك مۇحاڭ عانا ءارحام اتاما گريگوريان كۇنتىزبەسىمەن اباي تۋعان ⅩⅨعاسىردا ايىرماشىلىق 12 كۇن، ال ودان كەيىنگى ⅩⅩعاسىردا 13 كۇن، ХХІ-ХХІІ  عاسىرلاردا 14,15,16 كۇنگە جىلجي بەرەتىندىگىن تۇسىندىرسە كەرەك. مۇحاڭنىڭ ايتۋىمەن ەسەپكە العاندا، اباي 1845 -جىل، ەسكىشە 22 - شىلدە، جاڭاشا 10 - تامىزدا تۋعان. مىنە، وسىنى ناقتى انىقتاعان سوڭ عانا مۇحتار اۋەزوۆ اباي زيراتىنىڭ باسىنداعى قۇلپىتاسقا لاتىن، كيريلليتسا ارىپتەرىمەن قاشاپ تۇرىپ جازعىزعان. ءارحام اتام ورىسشاعا جوق ەدى.

 اباي قايتىس بولعان كەزدە ءارحام 19 جاستاعى بالا بولىپتى. ابايدىڭ مەملەكەتتىك قورىق- مۋزەيىنىڭ عىلىمي حاتشىسى شىنار مۇرات قىزىنىڭ ايتۋىنشا، قىزى ءمىناش تاتەگە ءارحام اتا بىلاي دەپ حات جازىپتى. «جاسىمدا مۇسىلمانشا وقىپ، حات تانىدىم. ورىسشا وقۋعا دەنساۋلىعىم جارامادى» . ءارحام 9 جاسىندا ەسكىشە وقۋعا ءتۇسىپ، 4 -جىل اۋىل مولداسىنان ساباق الىپ، ساۋاتىن اشقان. كاكىتاي ەرجەتكەن بالاسى ءارحامنىڭ ورىسشا ءبىلىم الۋىن ءجون كورگەنىمەن، دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلىعىنا بايلانىستى، ونىڭ سەمەيدە وقۋىنا قارسىلىق بىلدىرگەن. ءارحامنىڭ ورنىنا كاكىتاي كىشى ۇلدارى ءبىلال مەن دانيالدى الىپ، سەمەيگە اتتانعان. ورىسشا وقىتقاننىڭ ورنىنا اكەسى ءارحامدى ەگىن ەگىپ، ءشوپ شاۋىپ، مال سەمىرتىپ ساتۋ ىسىنە باۋلىپتى. ءبىلال مەن دانيال قالادا جۇرگەن كەزىندە، ەكى اۋىلدىڭ شارۋاشىلىعى ءارحامنىڭ موينىندا بولىپ، ءوزى ايتقانداي «ءۇزىپ- جۇلىپ ءجۇرىپ اباي اعاسىنان ورىسشا وقىپ، نان سۇراپ جەرلىك» ساۋاتىن اشادى. ياعني ءارحامنىڭ «ەسكىشە- جاڭاشا» دەگەن ماعىنالارعا جوندەپ ءمان بەرمەۋىنىڭ سىرى وسى. -  ءارحام كاكىتاي ۇلى اباي مۋزەيىنىڭ ىرگەسى قالانۋىنا زور ەڭبەك سىڭىرگەن. وسى باعىتتا مۇحاڭنىڭ بىردەن- ءبىر كومەكشىسى بولعان، -  دەيدى ابايدىڭ قورىق- مۋزەيىنىڭ عىلىمي حاتشىسى، زەرتتەۋشى شىنار مۇرات قىزى، -  1940 -جىلى اباي مۋزەيى اشىلعان كۇننەن باستاپ ول مۋزەيدە قىزمەتتە بولادى. اباي مۋزەيىنىڭ ديرەكتورى جاردەم تىلەكوۆتىڭ بۇيرىقتار كىتابىن قاراساق، 1941 -جىلدىڭ 4 - ماۋسىمىنداعى №30 بۇيرىقتىڭ 2 بابىندا: «س 5/06. س. گ. ناۋچنوگو رابوتنيكا مۋزەيا يسحاكوۆا ارحاما كومانديروۆات ۆ چۋبارتاۋسكي، ابايەۆسكي رايونى پو سبورۋ ەكسپوناتوۆ، كاسايۋشيحسيا ك جيزني ي تۆورچەسكوي دەياتەلنوستي پوەتا ابايا كۋنانبايەۆا» ، -  دەگەن جولدار تۇر.

 ابايدىڭ اقىن بالالارى اقىلباي، ماعاۋيا، تۇراعۇل، نەمەرەسى اۋباكىرلەردىڭ شىعارعان داستان، جىر، ولەڭدەرىن جيناپ، شىڭعىستاۋ ەلى جونىندە قۇندى دەرەكتەردى، ءوز اكەسى كاكىتاي تۋرالى، اقىلباي، اۋباكىر جونىندە ەستەلىك جازادى. «ابايدىڭ ءىنىسى ءارحام -  اقىنجاندى، قۇندى تاريحي اڭگىمەلەر ايتادى. ول اڭگىمەشى عانا ەمەس، ءوزى دە بىلىكتى زەرتتەۋشى» ، -  دەيدى مۇحتار اۋەزوۆ. دەسە دە، شەجىرە قاريانىڭ جازبالارىنداعى ولقى تۇستارىن دا بايقاپ، مۇحتار ومارحان ۇلى: اباي ءومىربايانىن كورسەتۋگە ارنالعان كەيبىر دەرەكتەردى تاڭداپ الۋداعى كەمشىلىكتەرىن كورسەتەدى. «ءومىربايان ىشىندە اقىن اباي مۇلدە جوق دەۋگە بولادى. ...ۇستەم تاپتىق، فەودالدىق- پاتريارحالدىق سالت- سانا تۇگەلىمەن ىسقاقوۆ اۋزىمەن قايتالانىپ وتىر» -  دەپ قاتاڭ سىن- پىكىرىن دە ايتادى. مۇحاڭ ۇلى ابايدىڭ ءومىرىن جازىپ قانا قويماي، ونى الەمگە تانىتتى. ءتىپتى ابايدىڭ قازىرگى مەملەكەتتىك قورىق- مۋزەيى دە ونىڭ ۇسىنىسى بويىنشا ۇلى اقىننىڭ 95 -جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا، ناقتى ايتساق، 1940 -جىلى قازاق س س ر- نىڭ حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ 1-ساۋىردەگى №347 قاۋلىسى نەگىزىندە اشىلادى. سول 1940 -جىلعى قاۋلىعا سايكەس اباي اۋدانىنىڭ اۋماعىنا كىرەتىن جيدەبايداعى ءۇي مۋزەي رەتىندە ىسكە قوسىلدى. 1940 -جىلى ابايدىڭ ءمۇجىلىپ، جەرمەن جەكسەن بوپ كەتكەن زيراتىن جوندەپ، قالپىنا كەلتىرىپ ءارى باسىنا قۇلپىتاس ورناتقان مۇحاڭ سول تاريحي ساتتە كوزىنە جاس الىپ: «اباي جاتقان داريا عوي، مەن ودان شومىشتەپ قانا الا الدىم» دەگەن ەكەن. ەگەر عۇلاما جازۋشىنىڭ ءوزى داريادان تۇگەلدەي قوپارماي، ازداپ قانا، قاسىقتاپ الدىم دەپ تۇرسا، قالعاندارىنىكى قالاي بولادى ەكەن؟ !

راۋشان نۇعمانبەك، جۋرناليست شىعىس قازاقستان وبلىسى، اباي اۋدانى