قازالىداعى قارا تۇز كەنىنىڭ قاسيەتى قانداي
جەرگىلىكتى حالىق «قارابولات اۋليە» جەرى دەپ اتاپ كەتكەن قارا تۇز كەنى ق. ءپىرىموۆ اۋىلىنان شىعىسقا قاراي 25-30 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان. تۇزدى كولدىڭ ەنى - 50-60 مەتر، ۇزىندىعى 700-800 مەتر. بالشىق پەن سۋ ارالاس تابيعي قارا تۇزعا حالىق شىلدەنىڭ 10 نان تامىزدىڭ 10 نا دەيىن تۇسەدى.
ق. ءپىرىموۆ اۋىلىنىڭ بايىرعى تۇرعىنى قونىسباي رامازاننىڭ ايتۋىنشا، قارابولات دەگەن كىسى اشارشىلىق زاماندا كولدىڭ ماڭايىنان جەرتولە قازىپ، قارا تۇزدى ساتىپ كۇن كورگەن ەكەن. ءتىپتى، ول جەردەن سوعىس جىلدارى كەڭەس ۇكىمەتى ارنايى تۇز الدىرتقان دەگەن دەرەك بار. ەل اۋزىنداعى اڭگىمەگە سۇيەنسەك، وسى جەردە قارابولاتتىڭ كەمپىرى مەن كەلىنى دە تۇرعان كورىنەدى. اجالى جەتىپ كەيۋانا قايتىس بولعاندا كەلىنى ەنەسىنىڭ ءمايىتىن جەرتولەگە قويعان. بەرتىن كەلە، جەرتولە قۇلاعاندىقتان، بەيىت ءۇيىندىنىڭ استىندا قالعان. كەيىن ونىڭ اينالاسىن مالشىلاردىڭ ءبىرى قورشاپ قويعان.
«بالا كەزىمدە اتا- انام سول ماڭايدى پانالاپ، مال باققان. ول كەيبىر ادامداردىڭ قارا تۇزدى پويىزعا اپارىپ ساتقانىن، مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن شارۋاشىلىقتار دا وسى جەردەن تۇز العانىن كورگەن. تابيعاتتىڭ شەبەرلىگىنە تاڭ قالاسىز، جەردىڭ استىنان وزدىگىنەن قارا تۇز شىعىپ جاتىر جانە ونىڭ ەمدىك قاسيەتى دە مول. بۇل جەردە دەرتىنە شيپا تاپقىسى كەلگەندەر شىلدە- تامىز ايلارىندا كوبەيەدى» ، - دەيدى قونىسباي رامازان.
ال اۋىل تۇرعىنى ەسىمبەك ساعىمبايەۆ تا تۇزدىڭ ەمدىك قاسيەتىن ايتادى.
«بىلتىر وسى جەردەن ءبىر بوشكە تۇز- سۋ الىپ، ەمگە پايدالاناتىن ادامعا اپارىپ بەرگەنمىن. قارا تۇز كادىمگى سۋمەن جۋىلمايدى. تەك ءوزىنىڭ سۋىمەن ادام باتاتىنداي ىدىسقا سالىپ، شومىلادى. جەل قاتقانعا، قىشىماعا، تەرى جارالارىنا، بۋىن اۋرۋلارىنا پايداسى مول» ، - دەيدى ول.
سونىمەن قاتار، تۇزدى ءتورت تۇلىككە بەرسە، اۋسىل دەرتىنەن ايىقتىرادى. كەزىندە مالشىلار قارا تۇزبەن سوعىم ەتىن تۇزدايتىن بولعان.
جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ سوزىنە قۇلاق تۇرسەك، قارا تۇز كەنىنىڭ باسىندا ەكى- ءۇش كۇن جاتىپ، ەمدەلسە، ناتيجەلى بولادى. «ونىڭ بالشىعى دا دەرتكە داۋا» دەيدى ولار.
سارسەنقۇل نازار
