قالتافونداعى قاۋىپتى قوسىمشا
بىرەر كۇن بۇرىن ازەربايجان دا قوسىمشاعا تىيىم سالعان بولاتىن. قازاقستاندىق قالتافون قولدانۋشىلارى بار بولعانى ءبىر عانا كۇن پايدالانعان بۇل قوسىمشا نەسىمەن قاۋىپتى ەدى؟ جەكە اقپاراتتى ساۋدالايتىن مۇنداي قوسىمشالارعا توتەپ بەرۋگە بولا ما؟
قوسىمشاسىنىڭ جۇرتتى ەلىكتىرەتىنى - كەز كەلگەن بايلانىس ءنومىرىن ەنگىزگەندە وزگەلەردىڭ ول ءنومىردى قالاي ساقتاعانىن كورە الۋ مۇمكىندىگى. ماسەلەن، قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىندا ۇيالى تەلەفونعا مەنى دارحان كليەنت دەپ، كاسىبي قىزمەتتە يا دارحان جۋرناليست، يا دارحان ساياساتتانۋشى دەپ ساقتاۋى مۇمكىن. ەگەر ءسىز بەلگىلى ءبىر قىزمەتتى ۇيگە الدىرتىپ جاساتار بولساڭىز، الگى قىزمەتتى كورسەتۋشى ءسىزدىڭ اتىڭىزدىڭ جانىنا تۇراتىن ءۇيىڭىزدىڭ اتىن جانە پاتەرىڭىزدىڭ ءنومىرىن جازىپ قويادى. ەگەر كىمدە- كىم الگى قوسىمشاعا ءسىزدىڭ تەلەفون ءنومىرىڭىزدى تەرەتىن بولسا، وسى اقپاراتتىڭ ءبارى ونىڭ قۇزىرەتىندە بولماق. قوسىمشانىڭ اۆتورلارى جەكە اقپاراتتى قولجەتىمدى ەتۋدى كوزدەمەدىك، بار ويىمىز بەيتانىس نومىردەن قوڭىراۋ نە حابارلاما تۇسكەندە كىم ەكەنىن ءبىلۋ مۇمكىندىگىن ۇسىنۋ بولدى دەيدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، قوسىمشا الاياقتاردان قورعايدى جانە سويلەسكىڭىز كەلمەيتىن ادامنىڭ قاجەتسىز قوڭىراۋىنا بايقاماي جاۋاپ بەرۋدىڭ الدىن الادى. نيەت دۇرىس- اق، الايدا ادامدار باعدارلامانىڭ مۇمكىندىگىن اسىرا پايدالانىپ، وزگە ادامداردىڭ نومىرلەرىن ەرمەككە تەرەتىن بولدى. ءبىر- ءبىرىن اڭديتىندار دا تابىلدى. ازەربايجاندىق گينەكولوگ قوسىمشانىڭ كەسىرىنەن كوپتەگەن ناۋقاستار قيىن جاعدايعا تاپ بولدى دەيدى. ويتكەنى ول ناۋقاستاردىڭ ەسىمىنىڭ جانىنا اۋرۋدىڭ اتىن قوسا ساقتاعان ەكەن. پالەنشە ابورت، تۇگەنشە گونورەيا دەپ كەتە بەرەدى.
دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنەتىن جالعىز ايەلدەر ەمەس. دەنساۋلىق پروبلەمالارى كوپ ادامدا كەزدەسەدى، الايدا كوبى ونداي جەكە مالىمەتتەردى جاسىرىن ۇستاعىسى كەلەدى. جاسوسپىرىمدەر اراسىندا قاۋىپ ەسەلەنە تۇسەدى. تۇرمىسى تومەن وتباسىنىڭ بالاسى ساباقتان تىس ۋاقىتتا اتا- اناسىنا كومەكتەسەمىن دەپ ساۋدا جاساپ، كولىك جۋىپ نەمەسە داياشى بولىپ اقشا تاۋىپ جۇرەدى. وڭ- سولىن ءالى تولىق تانىماعان جەتكىنشەكتەر الگى قۇربىلارىن كەلەكە ەتۋى ابدەن مۇمكىن. ءتىپتى، ەشكىم مازاقتاماسا دا، الگى بالا ءوزىن كەمشىن سەزىنەدى. كەيبىرەۋلەرى بازبىرەۋدەن كەك الامىن دەپ ونىڭ تەلەفون ءنومىرىن قاساقانا جامان سوزدەرمەن ساقتاۋى مۇمكىن. بۇل - ماسەلەنىڭ ەتيكالىق جانە پسيحولوگيالىق جاعى. مۇنداي مىسالداردى شەكسىز كەلتىرە بەرۋگە بولادى. قاۋىپتىسى - قوسىمشانىڭ الاياقتىققا جول بەرەتىندىگى. مەكەنجايىڭىز، قىزمەتىڭىز، بالا- شاعاڭىزدىڭ، جارىڭىزدىڭ اتى- ءجونى سەكىلدى مالىمەتتەردىڭ ءبارى ءۇشىنشى تاراپقا قولجەتىمدى بولماق. ۇرلىقتان باستاپ، ءتۇرلى الداپ- ارباۋ، قورقىتىپ- ۇركىتۋ - وسىنىڭ بارىنە جول اشىلماق.
ادەتتە ادامدار ءموبيلدى قوسىمشانى ورناتاردا پايدالانۋ شارتىنا ءماتىنىن وقىماستان كەلىسىم بەرەدى. مىسالى، GetContact شارتىندا ءسىزدىڭ دەربەس دەرەكتەرىڭىز ءۇشىنشى تاراپقا بەرىلۋى مۇمكىن دەپ جازىلعان. وسى كۇنگە دەيىن قوسىمشا 1,8 ميلليارد بايلانىس ءنومىرىن جيناپ السا، سونىڭ قازاقستاندىق بولىگىن باعدارلاما يەلەرى ەلىمىزدەگى كومپانيالارعا ساتۋى عاجاپ ەمەس. ناتيجەسىندە ءسىزدىڭ تەلەفون ءنومىرىڭىز كوپتەگەن كومپانيالاردىڭ بازالارىندا تۇرادى. وندا تۇرعان نە بار دەۋىڭىز مۇمكىن. ايتايىق. تەلەارناداعى نەمەسە ينتەرنەتتەگى جارنامادان شارشاپ جۇرگەندە، قالتافونداعى جارناماعا تاپ بولاسىز. سپام حابارلامالار مەن قوڭىراۋلار كوپتەپ كەلسە، تاڭعالماڭىز.
GetContact - ادامنىڭ جەكە مالىمەتتەرىن جينايتىن جالعىز باعدارلاما ەمەس. Google مەن Facebook سياقتى كورپوراتسيالار قوسىمشالارى ارقىلى ءسىزدىڭ قاي جەردە جۇرگەنىڭىزدى، كىممەن سويلەسكەنىڭىزدى، قانداي تاماق جەپ، قانداي كيىم العانىڭىزدى ساقتاپ وتىرادى. وسى ارقىلى بۇل كورپوراتسيالار ءسىزدىڭ تاڭداۋىڭىز بەن تالعامىڭىزعا اسەر ەتىپ، ءسىزدى اقپاراتتىق ۆاكۋۋمدا ۇستايدى. ەگەر قوسىمشانى ورناتۋ شارتىندا ءسىز ميكروفونىڭىز بەن پەرنەتاقتاڭىزعا رۇقسات بەرسەڭىز، ءسىزدىڭ سويلەسۋىڭىز جازىلىپ، پەرنەتاقتادا نە تەرگەنىڭىز ساقتالىپ وتىرادى. قالتافونىڭىز ارقىلى جەكە پوشتاڭىزعا كىرسەڭىز، نە بولماسا ونلاين بانكينگ قىزمەتىن پايدالانساڭىز، قۇپيا سوزدەرىڭىزدىڭ ءبارى ءۇشىنشى تاراپقا ءمالىم بولماق. نە ىستەمەك كەرەك؟ اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ارتىقشىلىقتارمەن بىرگە قاۋىپ- قاتەر دە توندىرەدى. بۇل اقپاراتتىق تەحنولوگيادان باس تارتۋ كەرەكتىگىن بىلدىرمەيدى. ءبىز قالاساق تا، باس تارتا المايمىز. قولىمىزدان كەلەتىنى - جەكە مالىمەتتەردى قالتافوندا مەيلىنشە ساقتاماي، ورناتاتىن قوسىمشالاردىڭ شارتىن مۇقيات وقىپ وتىرۋ.
دارحان ومىربەك، «ەگەمەن قازاقستان»
