عىلىم ءالى جاۋابىن تاپپاعان سۇراقتار

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - عىلىم - ۇلكەن الەم. ونىڭ تۇبىنە جەتۋ ءۇشىن ءبىر ادامنىڭ عۇمىرى جەتپەيدى. سوندىقتان عالىمدار بەلگىلى ءبىر مامان يەسى رەتىندە سول سالانى زەرتتەپ، تۇسىنىك جاسايدى.

عالىمدار ءار كەزدە زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ءتۇرلى سۇراقتارعا جاۋاپ تابۋعا تىرىسادى جانە ونى تەوريا جۇزىندە جاريالاپ جاتادى. دەگەنمەن بار عىلىمدى يگەرىپ تاستادىم دەگەن عالىم جوق. ولاردىڭ دا ءالى كۇنگە دەيىن جاۋاپ بەرمەگەن سۇراقتارى بار.

ءالىپبي نەگە بۇلاي تۇزىلگەن؟

كەز كەلگەن الەم مەكتەپتەرىن ارالاڭىز، الىپبيىنە ءۇڭىلىڭىز، ءبارى ءبىر رەتتىلىكپەن جاسالعان. وزگەرمەيدى، اۋىسپايدى. ءبىر بىلەتىنىمىز «ءالىپبي» تۇسىنىگى ەجەلگى مىسىردا پايدا بولدى. مىسىردان شىققان ءالىپبي ءتۇرلى وزگەرىسكە ءتۇسىپ، دامىپ وتىردى. ۋاقىت وتە كەلە ول فين الىپبيىنە اۋىسىپ، كەيىن گرەك سوڭى لاتىن الىپبيىمەن اياقتالدى. ءار كەزدە وزگەرىپ، جەتىلدىرىلىپ وتىرعان تىلدىك بىرلىك ءباربىر ءتۇبى سول الىپبيدە ساقتالعان رەتتىلىكتى بۇزباعان. كەيبىر ەلدەردىڭ الىپبيىندە ارىپتەر ءتۇسىپ قالعانى، اۋىسقانى بولماسا ءالىپبيدىڭ باستاپقى بىرلىگى ءالى ساقتاۋلى. نەگە؟ جاۋاپ جوق.

نايزاعاي نەگە تۇسەدى؟

سەگىزىنشى سىنىپ مۇعالىمى فيزيكا ساباعىندا سىزگە نايزاعايدىڭ نەگە تۇسەتىنى تۋرالى اقپارات بەرەدى جانە ول بۇل بەلگىلى ءبىر تەورياعا نەگىزدەلگەن، مەن سونى تولىق بىلەمىن دەپ ەسەپتەيدى. شىندىعىندا قاتەلەسەدى. سەبەبى نايزاعايدىڭ نەگە تۇسەتىنىن ءجۇز جىلدار بويىنا زەرتتەپ كەلە جاتقان عالىمدار بار. ولار ءالى تولىققاندى جاۋاپ بەرگەن جوق. تەك تۇسىنىك بار.

ءبىزدىڭ بىلەتىنىمىز مىناۋ، نايزاعايدىڭ پايدا بولۋىنا كوپتەگەن فيزيكالىق ۇعىمعا ساي سەبەپتەر اسەر ەتەدى. ماسەلەن، جىلى اۋا جوعارى كوتەرىلىپ بۇلتتار تۇزىلەدى. بۇل بۇلتتار ۇلكەيىپ، ولار تۇنەرگەن بۇلت قاباتىن قۇرادى. بۇل ءارى قاراي وڭ جانە تەرىس زاريادتار ارقىلى قۋاتتى ميللياردتاعان ءۆولتى بار نايزاعايدى قۇرايدى جانە ول جەرگە كۇننىڭ سىرتقى تەمپەراتۋراسىنان 4 ەسەگە جوعارى تەمپەراتۋرانى كورسەتىپ ۇرىلادى.

ءسىز وسى جەردە كىشكەنتاي عانا نارسەگە ءمان بەردىڭىز بە؟ ءبىز ايتىپ وتىرعان بۇلتتار جەرگە سونداي جوعارى قارقىندى جىلدامدىقپەن جانە ۇرەيمەن تۇسەتىن زاريادتى قايدان الادى؟ ەگەر قۋات كوزى تۋرالى ويلايتىن بولساق، بۇل مۇلدە قيسىنسىز نارسە. سەبەبى بۇلت ىشىندەگى قۋات جولاعى ون ەسە از، ال بۇل نايزايعايدى جاساۋشى رازرياد ءۇشىن جەتكىلىكسىز. تاعى سۇراق بۇل زارياد قايدان الىنادى؟ تەوريا بار. ءتىپتى ءبىر ەمەس بىرنەشە تەوريا بار. سولاردىڭ ءبىرى بۇلت ىشىندەگى مۇز قاباتتارىنىڭ سوعىلىسۋىنان قۋات پايدا بولادى دەيدى. ال تاعى ءبىر تۇسىنىك بويىنشا، كۇن ساۋلەسىنىڭ اسەرى- مىس.

نە ءۇشىن ۇيىقتايمىز؟

ميعا قونىمسىز سۇراق بولۋى دا مۇمكىن. تاجىريبە جۇزىندە قاراساق جەر بەتىندەگى بارلىق تىرشىلىك دەلىك ۇيقىعا كەتەدى. تۇنىمەن ۇيىقتاماعان كەز كەلگەن ادام ءوزىنىڭ كۇندىز قالاي شارشاعانىن جانە مەڭ- زەڭ بولىپ جۇرگەنىن سەزەدى. ماسەلە بۇل جەردە ەمەس، ماسەلە نەگە بۇلاي؟

«بۇل تۋرالى ايتۋ، ارينە، ىڭعايسىز، ءبىراق بىزگە نە ءۇشىن ۇيىقتاۋ كەرەك دەگەن نارسە تۇسىنىكسىز»، - دەيدى عالىم، نەيرولوگ مايكل حالاسس.

عالىمدار ۇيقىنىڭ ميدا وزگەرىس جاسايتىنىن بىلەدى جانە بۇل قالىپتى جاعداي. ءبىراق عىلىم ءۇشىن وسى «وزگەرىس» ءالى بەلگىسىز. قانداي وزگەرىس؟ ۇيقى ميدىڭ كۇشىن قالپىنا كەلتىرە مە؟ بالكىم ول كۇنى بويىنا جينالعان كەرەكسىز اقپاراتتاردان تازارتادى؟ الدە جۇيكە جۇيەسىنە اسەر ەتە مە؟ بۇل سۇراقتارعا «مۇمكىن» دەگەن جاۋاپ قانا الا الاسىز. ءبىراق ادامعا ۇيقى ناقتى نە ءۇشىن كەرەك دەگەن سۇراققا تەوريالىق تۇردە عىلىم جاۋاپ بەرە العان جوق.

نەگە ەسىنەيمىز؟

ءبارى ەسىنەيدى. ءتىپتى جان- جانۋارلار دا ەسىنەيدى. ءبىراق جاۋابى جوق سۇراقتىڭ ءبىرى وسى. ادامدار ءبىزدىڭ نە ءۇشىن ەسىنەيتىنىمىز جايلى سۇراقتى بىزگە دەيىنگى 4 عاسىردان باستاپ زەرتتەپ كەلەدى. گيپپوكرات بۇل تۋرالى بىلاي دەيدى:

« ءبىز لاس اۋانى سىرتقا شىعارىپ، تازا اۋانى جۇتامىز». ال قازىرگى تىلمەن تۇسىندىرسەك، بۇل قانداعى كومىرقىشقىل گازىنىڭ تومەندەۋى جانە وتتەگىمەن تولىعىپ قالعاندىعى دەپ ەسەپتەيدى. بۇل تۇسىنىكتەر ءبارىبىر ءبىز شارشاعان كەزدە نەگە ەسىنەيتىنىمىزدىڭ جاۋابىن بەرە المايدى. لوگيكالىق تۇرعىدا بۇل ميعا وتتەگى كەرەك دەگەن بەلگى دەپ قاراستىرىلادى، ءبىراق ەسىنەگەن كەزدە ميداعى وتتەگى ەشقانداي وزگەرىسكە تۇسپەيدى. سونىمەن نەگە ەسىنەيمىز؟ جاۋاپ جوق.

وڭقايسىز با الدە سولاقايسىز با؟

جەر بەتىندەگى ادامداردىڭ %15 سولاقاي بوپ تۋادى. بۇل ادامدار ءسىز پايدالانىپ جۇرگەن وڭ قولدىڭ ورنىنا سول قولىن قولدانادى. ەڭ قىزىعى ولاردىڭ ءبارى تەك قانا سول قولىمەن جۇمىس جاسامايدى. بىرەۋلەر سول قولىمەن جازىپ، وڭ قولىمەن جۇمىس جاسايدى. وسى جاعى عىلىم ءۇشىن ءالى تۇسىنىكسىز. ءسىز وڭقاي جانە سولاقايدان بولەك، ەكى قولىمەن دە جۇمىس جاساي الاتىن بالالاردىڭ دۇنيەگە كەلەتىنىن بىلەتىن بولارسىز. ەندەشە بىزدە نە دۇرىس ەمەس؟

تەورياعا جۇگىنسەك بۇل ءبىزدىڭ ءتىلىمىز اتقاراتىن فۋنكتسياعا بايلانىستى. ءبىزدىڭ ميىمىز ءۇشىن ءتىلدىڭ اتقاراتىن فۋنكتسياسى وتە ماڭىزدى. بۇدان بولەك ميدىڭ ەكى بولىگىنە بايلانىستى ايتىلادى: وڭ جاقپەن جۇمىس جاسايتىن ادامداردىڭ سول جاق مي قىرتىسى جاقسى دامىسا، سولاقايلار ءۇشىن وڭ جاق مي قىرتىسى جاقسى داميدى. ءبىراق بۇل دالەل دە تولىق جاۋاپ بەرە المايدى. دارۆين ءىلىمىن جاقتاۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، مايمىلدار وڭ قولىن ءجيى پايدالاندى جانە ولار ەۆوليۋتسياعا ءتۇسىپ ادام بولعان كەزدە وڭ جاق قولدىڭ جۇمىسىنا ۇيرەنىپ قالعان، ادەت بولىپ قانعا سىڭگەن، سودان ءبىر قالىپپەن قالىپ كەتكەن دەپ تۇسىندىرەدى. ءسىز نە دەيسىز، جاس عالىم؟

Massaget.kz