بەلگىلى جازۋشىلار جايلى بەلگىسىز دەرەكتەر

 استانا. قازاقپارات - الەم ادەبيەتىنىڭ التىن قورىنا كەرەمەت تۋىندى سىيلاعان اۆتورلاردىڭ ومىردەرەكتەرى كەڭىنەن زەرتتەلگەنىمەن، ءجيى ءسوز ەتىلمەيتىن تۇستارى دا بار.

 بۇل بيوگرافتاردىڭ ولقىلىعى ما؟ الدە، وقىرمانداردىڭ سۇرانىسى ما؟ ارينە وقىرماندار وزدەرىن تاڭداندىرعان تاماشا تۋىندىنىڭ اۆتورى جايلى تەرەڭىرەك بىلگىسى كەلەتىنى ايقىن. ولاي بولسا تانىمال جازۋشىلاردىڭ بىزگە بەيمالىم قىرلارى مەن قاعيدالارىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

 تانىمال «ديكانكا حۋتورى ماڭىنداعى كەشتەر» اۆتورى تۋرالى الۋان اڭىز ايتىلادى. زامانداستارى جازۋشىنىڭ كوپتەگەن «ەرەكشەلىكتەرى» جايلى جارىسا ءسوز ەتىسەدى. ماسەلەن، نيكولاي ۆاسيليەۆيچ گوگول ورىندىقتا وتىرعان كۇيى ۇيقىعا كەتەتىن بولعان، قولونەرمەن شۇعىلدانعان (ورامالدار مەن كۇرتەشەلەر تىككەن) ، ءوزىنىڭ ەڭ كەرەمەت تۋىندىلارىنىڭ ءبارىن تىكەسىنەن تىك تۇرىپ جازىپ شىققان. اشى ساركازم مەن وتكىر ءتىلدى يرونيا، يۋمور! ارينە، انتون چەحوۆ! بۇل اۆتور پوچتا ماركالارىن اسقان ىجداھاتتىلىقپەن جيناعان ەكەن، ءتىپتى ماركالار سانى بىرنەشە مىڭداعان ەكزەمپليارعا جەتىپ جىعىلعان. ال كۇيبەڭ تىرشىلىكتەن شارشاپ، ۋاقىتشا كۇيزەلىسكە تۇسكەندە كىرپىشتى بالتامەن ۇساقتاپ جانىنا تىنىشتىق تاپقان. ساعات بويى ءۇزىلىسسىز، ەش نارسەگە كوڭىل اۋدارماي قيىرشىقتاعان تاستارىن باق ىشىنە الدەبىر ىنتىزارلىقپەن توسەيتىن دە بولعان.

فەدور دوستويەۆسكي قالامىنىڭ ەرەكشەلىگى - شىعارمالارىنداعى كەيىپكەرلەردىڭ بارلىعىنىڭ دەرلىك شىنايى ءتۇپتۇلعالارى بار. ول جاڭا تانىستىق باستاۋدى وتە ۇناتقان، كەيدە تانىس ەمەس ادامدارمەن دە اڭگىمەگە كىرىسىپ كەتە بەرگەن. جازۋشىنىڭ زامانداستارى ەستەلىكتەرىندە دوستويەۆسكي جازۋعا كىرىسكەن ۋاقىتتا تاماقتانۋدى دا ۇمىتىپ كەتەتىندىگىن اتاپ وتكەن. ول كۇن ۇزاققا بولمە ىشىندە سويلەمدى داۋىستاپ ايتىپ جۇرگەن، جازۋشىنىڭ سىرىن بىلمەگەن كەيبىر اتقوسشىلارى بۇل ادەتىن تۇسىنبەي، وزگە جاعدايعا تەلىگەن كەزدەرى كەزدەسكەن. «اننا كارەنينا» ، «سوعىس جانە بەيبىتشىلىك» سەكىلدى تاماشا تۋىندىلاردىڭ اۆتورى، 82 جاسىندا وزىنە قۇلاي بەرىلگەن، شىعارمالارىن بىرنەشە ساعات بويى ەرىنبەي كوشىرىپ وتىراتىن سۇيكىمدى جارىنان باس تارتقان. بۇل جاعدايدى جازۋشى جۇبايى ەكەۋىنىڭ كوزقاراستارىنىڭ كەلىسپەۋشىلىگىنەن دەپ تۇسىندىرگەن. دەگەنمەن بۇل ۋاقىتتا ولار وتباسىلىق 48  جىلدى بىرگە وتكەرگەن.

ليەۆ تولستوي تۋرالى قىزىقتى فاكتىلەر مۇنىمەن تۇگەسىلمەيدى: جازۋشى ەت ونىمدەرىمەن تاماقتانباعان، وتباسىلىق جەر يەلىگىن كارتا ويناپ ءجۇرىپ ۇتتىرىپ العان، ماتەريالدىق بايلىقتى مويىنداماعان، ۇنەمى شارۋالارمەن، قاراپايىم ادامدارمەن ارالاسقان جانە قاجىرلى ەڭبەكتى باعالاعان. جازۋشى ءوزى كۇنىنە ءبىر ۋاقىت ەسىك الدىندا قارا جۇمىسپەن شۇعىلدانباسا، جازۋعا ەركىن كىرىسە المايتىنىن ايتقان. سونىمەن بىرگە، تۋىستارىنا، دوستارى مەن تانىستارىنا اياق كيىمدەر تىككەندى جانى سۇيگەن. ۆلاديمير نابوكوۆتىڭ ۇلكەن اۋەستىگى - ەنتومولوگيا. ساعات بويى شالعىندا ادەمى كوبەلەك كورسە قۋالاپ جۇرە بەرگەن. دەگەنمەن، جازۋشىنىڭ ەڭ سۇيىكتى كاسىبى - جازۋ. اۆتوردىڭ جازۋ قاعيداتى ەرەكشە. بۇكىل شىعارمالارىن ءۇش تە بەس ديۋمدەگى كارتوچكالارعا جازعان جانە كارتوچكالاردىڭ بۇرىشى سۇيىرلەنگەن بولۋى بۇلجىماس زاڭدىلىق سانالعان.

اعىلشىن جازۋشىسى، مودەنيست ۆيردجينيا ۆۋلف: « ءاربىر ايەل جازۋعا كىرىسۋى ءۇشىن ءوز بولمەسى مەن قاجەتتى قۇرالدارى بولۋى كەرەك» دەيدى. ۆۋلف ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى ءارى كەرەكتى ەلەمەنت - ءتۇس. ەرنست لەدەرەر سەكىلدى، جۇمىس بارىسىندا ءتۇرلى ءتۇستى سيالاردى پايدالانعان. جاسىل، كوك، قىزىل، ەڭ سۇيىكتى ءتۇسى - كۇلگىن. سونىمەن قاتار، «ميسسيس دەللوۋەي» اۆتورى شىعارمانى تىك تۇرىپ جازعاندى ءجون كورگەن. بۇل جاعدايدا وزىنە ىڭعايلى بولۋى ءۇشىن تاپسىرىسپەن جاسالعان شاعىن مولبەرتتى قولدانعان. ەدگار اللان پو ءومىر بويى قاراڭعىلىقتان قورىققان. بۇل جاعدايدىڭ سەبەبىن بولاشاق جازۋشى بالالىق شاعىندا قابىردە ساباق ۇيرەنگەنىنەن ىزدەۋگە بولادى. ەدگار پو بارعان مەكتەپتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى تىم تومەندىگى سونشالىق، بالالاردى كىتاپپەن قامتاماسىز ەتۋ مۇمكىندىگى بولماعان. ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى بالالاردى قابىرلەر اراسىندا وقىتۋ ءتيىمدى دەپ تاۋىپ، ءاربىر قۇلپىتاستاعى جان تاپسىرعان ادامنىڭ دۇنيەگە كەلۋ- كەتۋ ۋاقىتىن ەسەپتەتۋ ارقىلى ءوز ءپانىن ۇيرەتكەن.

Massaget.kz