ساكەن سەيفۋللين باستاعان بولشيەۆيكتەردى الاشورداعا قارسى قويۋ دۇرىس ەمەس - زيابەك قابىلدينوۆ
ولاردى دا 1937-38 -جىلدارى سوتتادى، اتتى، دەيدى ش. ۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى زيابەك قابىلدينوۆ بۇگىن ق ر پرەزيدەنت ارحيۆىندە ⅩⅩ عاسىر باسىنداعى تاريحي تۇلعالارعا قاتىستى وتكەن جيىندا، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
الماتىداعى ق ر پرەزيدەنت ارحيۆىندە «1917 -جىل. قازاقستانداعى كەڭەس بيلىگىنىڭ باستالۋى. تاريحي تۇلعالار» تاقىرىبىندا تاريحشى عالىمدار مەن زيالى قاۋىمنىڭ باسىن قوسقان جيىن ءوتتى. ەلباسى ن. نازاربايەۆ «رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا باعدار» ماقالاسىندا: «بيىل ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ ۇلان- عايىر اۋماعىن استاڭ- كەستەڭ ەتكەن 1917 -جىلعى قازان ايىنداعى وقيعاعا 100 جىل تولدى. كۇللى ⅩⅩ عاسىر ريەۆوليۋتسيالىق سىلكىنىستەرگە تولى بولدى. بۇل وسى اۋماقتاعى بارشا ۇلتتارعا مەيىلىنشە اسەر ەتىپ، بۇكىل بولمىسىن وزگەرتتى. ءاربىر جۇرت تاريحتان وزىنشە تاعلىم الدى»، دەپ جازدى.
وسى ماسەلە توڭىرەگىندە ۇيىمداستىرىلعان بۇگىنگى دوڭگەلەك ۇستەلدە تاريحشى عالىمدار قازاقستانعا قازان توڭكەرىسىنىڭ ىقپالى، قازىرگى زامانعى كوزقاراس، بولشيەۆيكتەر بيلىگىنە قازاق زيالىلارىنىڭ ارالاسۋىن زەردەلەۋ ارقىلى ⅩⅩ عاسىر باسىنداعى دۇربەلەڭدى سارالاۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى. جيىندا بايانداما جاساعان ش. ۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى زيابەك قابىلدينوۆ ساكەن سەيفۋللين باستاعان بولشيەۆيكتەردىڭ قازاق حالقى ءۇشىن جاساعان ەڭبەگىن جوققا شىعارىپ، الاش ورداعا قارسى قويىپ، قارالاۋ دۇرىس ەمەس ەكەنىن ايتتى.
«1921-22 -جىلدارى اقمولا وبلىسىندا سۇراپىل اشارشىلىق بولدى، سوندا 474 مىڭ قازاق اش قالدى. ساكەن سەيفۋللين وسى قازاقتاردى اشتىقتان امان الىپ قالدى. قازاقتىڭ زيالى ۇلدارى قاي پارتيانىڭ قۇرامىندا بولسا دا وتانىنا، ەلىنە قىزمەت قىلعان. ساكەن سەيفۋللين قازاق ك س ر حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ تۇرعانىندا قازاق حالقىنا جەمىستى قىزمەت ەتتى. سوندىقتان، الاش زيالىلارى مەن بولشيەۆيكتەرگە قىزمەت ەتكەن ازاماتتاردى قاراما- قارسى قويۋ دۇرىس ەمەس. ويتكەنى، س. سەيفۋللين وسى جىلدارى الاشتىڭ مىقتى ازاماتتارىن قىزمەتكە تارتادى. ونىڭ ىشىندە، ا. بايتۇرسىنوۆ، ءبىرىمجانوۆ، س. سادۋاقاس ۇلى، ت. تەلجانوۆ سىندى الاش پارتياسىنىڭ ازاماتتارى بولدى. ەگەر ول حالقىن ويلاماسا، ونداي قادامدار جاساماس ەدى. ساكەن سەيفۋللين ۇلكەن قىزمەتتە جۇرگەنىندە دەنساۋلىق سالاسى، دەنە شىنىقتىرۋ، سپورت، مادەنيەت، عىلىم سالالارىنا كوپ ەڭبەك سىڭىرەدى.
مىسالى، پاتشالى رەسەي كەزىندە بىزدەردى «كيرگيز- كايساك» دەپ كەلدى عوي، سەيفۋللين سول قازاق اتىمىزدى قايتارۋعا كوپ ۇلەس قوسقان. ساكەن سەيفۋللين مەملەكەتتىك تىلگە كوپ كوڭىل بولگەن. مەن مۇراعات ماتەريالدارىنان سەيفۋلليننىڭ تىلگە قاتىستى مىناداي سوزدەرىن جازىپ الدىم. «ءىس قاعازدارى اينالىمىنا قازاق ءتىلىن ەندىرۋ وتە قيىن جۇمىس. ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بىزگە قايتپاس قايسارلىق قاجەت. الدا، گۋبەرنيالاردىڭ وتىرىسىندا وسى ماسەلە بويىنشا ەسەپتەرىن تىڭدايتىن بولامىز»، دەپ جازعان. سول كەزدە ول قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى باسشىسى رەتىندە مەملەكەتتىك تىلگە وسىنداي جاناشىرلىق قىلعان.
قازىر ەلباسىمىز «بولاشاق» ستيپەندياسىمەن جاستاردى وقىتىپ جاتىر. ساكەن سەيفۋللين دە وسى «بولاشاقتىڭ» باستاماسىن جاساعان. ساكەن سەيفۋللين رەسەيدىڭ ەۋروپا بولىگىندەگى ايتۋلى وقۋ ورىندارىندا قازاق جاستارىن وقىتۋعا 1140 وقۋ گرانتىن العان. 1834 -جىلداردان باستاپ، قازاق جاستارى اسكەرگە الىنبايتىن. ساكەن سەيفۋللين وفيتسەر بولام دەگەن قازاق جاستارىن قازانداعى اسكەري وقۋ ورنىنا بارۋعا رۇقسات الىپ بەرگەن. شاحمات ويىندارىن ناسيحاتتاعان، زاتايەۆيچتىڭ «قازاقتىڭ 1000 ءانىن» شىعارۋعا دا جاردەم ەتكەن. ساكەن سەيفۋللين ءدىن ماسەلەسىنە دە كوڭىل بولگەن. ەل باسقارىپ تۇرعانىندا باسشىلارعا «ورازا، ايت كەزىندە مۇمكىندىككە قاراپ، دەمالىس بەرۋ قاجەت» دەپ ايتقانى بار. لاتىن ارپىنە قاتىستى ساكەن سەيفۋللين 1929 -جىلى «لاتىن ءارپىنىڭ تيىمدىلىگىن ءومىر كورسەتىپ وتىر» دەپ جازعان»، - دەدى تاريحشى زيابەك قابىلدينوۆ.
جيىندا س. سەيفۋللينمەن قاتار، تۇرار رىسقۇلوۆ، سەيىتقالي مەڭدەشيەۆ سىندى تۇلعالاردىڭ ءومىر جولى، قىزمەتىنە ارنالعان باياندامالار جاسالىپ، تاريحي قۇجاتتار كورسەتىلدى.
اۆتور: الماس مۇقاش ۇلى
