كوك تاعىلارىنىڭ كوركەم سايىسى: بۇركىتشىلەر بىرىنشىلىگى قالاي ءوتىپ جاتىر
بيىلعى جىلى ءۇشىنشى مارتە ۇيىمداستىرىلعان رەسپۋبليكالىق بۇركىتشىلەر سايىسى بۇل جولى اقمولا وڭىرىندە تۋ كوتەردى. وندا قازاقستاننىڭ 10 وبلىسىنان كەلگەن 23 قۇسبەگى تۇعىرعا كوتەردى. تۇياق پەن ءتىس، باپ پەن باق ايقاسقان ءتول ونەرگە كۋا بولعان «قازاقپارات» ح ا ا ءتىلشىسى كۇنتۋعان توقتىباي ۇلىن ەسكە الۋعا ارنالعان بىرىنشىلىكتى كوپپەن بىرگە تاماشالاپ قايتتى. قۇسبەگىلەردىڭ چەمپيوناتى قازاقستاندا بيىلعى جىلى ءۇشىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىر. جىلدىڭ باسىندا عانا اياگوزدە ۇيىمداستىرىلعان دودادا ەلىمىزدىڭ 9 وبلىسىنان قۇسبەگىلەر قاتىسسا، بۇل جولعى تۋرنيردە 10 وبلىستىڭ بۇركىتشىلەرى باق سىناستى. قانتۇبىتتەرى مەن تىرنەكتەرىن، تاستۇلەكتەرى مەن مۇزبالاقتارىن قولىنا قوندىرعان قۇسبەگىلەر بابا ونەرىنىڭ كوركىن قىزدىرماققا جينالدى. ايتۋلى سايىستى ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى، ۇلتتىق سپورت قاۋىمداستىعى، استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگى مەن «جىگەر» سپورت كلۋبى ۇيىمداستىرىپ وتىر ەكەن.
سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ ىستەرى كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق سپورت باسقارماسىنىڭ ساياتشىلىقتان باس جاتتىقتىرۋشىسى، تۋرنيردىڭ باس تورەشىسى بازاربەك كۇنتۋعان ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، اتالعان تۋرنير استانا وڭىرىندە ساياتشىلىق ونەردى جانداندىرعان كۇنتۋعان توقتىباي ۇلىنىڭ قۇرمەتىنە ۇيىمداستىرىلعان. «كۇنتۋعان توقتىباي ۇلى بۇركىتشىلىك ونەرىنە ەڭبەگى سىڭگەن ادام، قازاقستاننىڭ چەمپيونى. استانا قالاسىنا قۇسبەگىلىك ونەردى ءبىرىنشى بولىپ الىپ كەلىپ، ەلوردامىزعا تانىتقان اقساقالىمىز ەدى. ول كىسىنىڭ قايتقانىنا ءۇش جىل بولدى. اۋا رايىنىڭ ءسال قولايسىزدىعى بولماسا، بۇل جولعى جارىس وتە جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلىپ جاتىر. توقسانىنشى جىلدارعا قاراعاندا تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا ءبىزدىڭ بايگەمىز، كوكپارىمىز، ساياتشىلىعىمىز بەن قۇسبەگىلىك ونەرىمىز وركەندەپ كەلەدى. قازاقستاننىڭ قازىرگى تاڭدا 12 وبلىسىندا ساياتشىلىق بويىنشا 12 ءبولىم اشىلعان. جاس بۋىننىڭ دا ونەردىڭ ءدال وسىنداي بەكزات تۇرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى جىل ساناپ ارتىپ كەلەدى» ، - دەيدى كۇنتۋعان توقتىباي ۇلى.
ونىڭ ايتۋىنشا، جۋىقتا جاسوسپىرىمدەر اراسىندا جامبىل وبلىسىندا بۇركىتشىلەردىڭ بىرىنشىلىگى وتپەك. « ءبىزدىڭ الدىمىزدا سونىمەن بىرگە، حالىقارالىق ازيا چەمپيوناتى تۇر. وعان 7-8 مەملەكەتتىڭ بۇركىتشىلەرى قاتىسادى. الداعى ۋاقىتتا سونىمەن بىرگە الماتى وبلىسى تەكەلى ءوڭىرى مەن كوكشەتاۋدا بۇركىتشىلەردىڭ سايىسىن وتكىزۋدى كوزدەپ وتىرمىز. تۋىمىزدا بۇركىت بەينەسى تەكتەن تەككە بەينەلەنبەگەن. ول بوستاندىقتىڭ سيمۆولى. الەمنىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىندە قۇستاردىڭ بىرنەشە ءتۇرى قولعا ۇيرەتىلگەنىمەن، قازاق ەجەلدەن بۇركىت باپتايدى. ول ءبىزدىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمىز» ، - دەيدى ول.
شارت بويىنشا كوك تاعىلارى بۇركىتتى قولعا شاقىرۋ، شىرعاعا سالۋ، قويان جانە قاسقىر الۋ بويىنشا سىنعا تۇسەدى. سايىستىڭ العاشقى ەكى كەزەڭى كەشە ءوتىپ، اقتىق سايىسقا شىققاندار انىقتالعان. بۇدان بولەك، بۇركىتشىلەردىڭ كيىمدەرى دە كوز تارتۋى ءتيىس. جۇلدە قورى شامامەن 500-600 مىڭ تەڭگە مولشەرىندە بولىپ وتىر. تۋرنيرگە ارنايى كوكشەتاۋدان ات تەرلەتىپ كەلگەن تۇماربەك مۇقايدىڭ ايتۋىنشا، سايىس بۇركىتشىلەر ءۇشىن جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعان. قۇسبەگىلەردىڭ ىشىندە ەڭ ۇلكەنى دە تۇماربەك ەكەن. «مەنىڭ ءوزىم موڭعوليادان كەلگەن قازاقپىن. ارعى تەگىمنەن ساناسام بۇركىت سالۋ دەگەن 5 اتامنان بەرى كەلە جاتىر. ەس بىلگەلى بۇركىت قۇسىن جانىما سەرىك ەتىپ كەلەمىن. وسىندا كوشىپ كەلگەلى 7-8 جىل بولىپ قالدى. سوڭعى 3-4 جىلدا دا وسى جاقتا بۇركىت سالۋدى قولعا الدىم. كوكشەتاۋدىڭ نۇرلى كوش دەگەن اۋىلىنانمىن. ءوزىم كوكوشەتاۋداعى جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان ۇلتتى سپورت مەكتەبىندە بۇركىتشىلىك بويىنشا جاتتىقتىرۋشىمىن. بۇركىتىم ەكى جاستاعى تىرنەك. كوكشەتاۋدا بالاپان كەزىنەن باپتاپ ءجۇرمىن. تۇلكى مەن قويان الىپ ءجۇر. ءدال قاسقىر الىپ ءجۇر دەپ وتىرىك ايتپاي- اق قويايىن. ءبىز العاش كەلگەن جىلدارى كىشكەنە بۇركىت سالۋعا توساڭسىپ قارايتىن بولاتىنبىز. بىلتىردان بەرى بۇركىت سالۋ ونەرىنىڭ وركەندەپ كەلە جاتقانىنا كوزىمىز جەتىپ كەلەدى» ، - دەيدى ول.
تۇماربەك مۇقايدىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، بۇل جولعى بىرىنشىلىككە ءبىرىڭعاي جاس بۇركىتشىلەر كەلگەن. «مەنەن باسقاسىنىڭ بارلىعى جاس بۋىننىڭ وكىلدەرى. دەمەك، جاستار دا قۇسبەگىلىككە ۇيرەنىپ كەلە جاتىر دەگەن ءسوز. رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى تۋرنيرگە ەكىنشى مارتە قاتىسىپ تۇرمىن. ءبىر قىستا 12-13 شامالى تۇلكى الىپ ءجۇرمىن. ءبىراق، تىماق تىككەنىمىز بولماسا، تۇلكىنى پايدا ءۇشىن المايمىز. موڭعوليادا اعامىز ەكەۋىمىز سالىپ جۇرگەن بۇركىتىمىز ەكى ارلان قاسقىر الدى. تاۋدىڭ ناعىز تاعىسىن اسىراپ، قاسقىرعا سالعان ەدىك. بۇركىتتىڭ ارلاندى العانىن ءوز كوزىممەن كوردىم. ەندىگى كەزەكتە، سونداي بۇركىتتى وسىندا دا باپتاسام دەيمىن» ، - دەيدى ول.
ال تۋرنيردەگى ەڭ جاس بۇركىتشى سەرىكبولسىن باباجان جامبىل وبلىسىنىڭ مەركى اۋدانىنان كەلىپتى. 9 جاسىنان باستاپ اكەسىمەن بۇركىت سالعان سەرىكبولسىن بىرنەشە چەمپيوناتتا توپ جارىپ تا ۇلگەرگەن. «جامبىل وبلىسىنداعى جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان بۇركىتشىلەر مەكتەبىندە جالعاس اكىمبايەۆ دەگەن جاتتىقتىرۋشى بار. سونىڭ جەتەكشىلىگىمەن قازىر مەكتەبىمىزدە 6 بۇركىتشى بالا بارمىز. بۇركىتىم ەكى جاستاعى تىرنەك. اتى - قوڭىردولى. بالا كەزىمنەن بەرى اكەممەن اڭشىلىققا شىعىپ ءجۇرمىن. قويان مەن تۇلكى الامىز. جامبىل وبلىسىندا «قاۋىرسىن» كلۋبىنىڭ 30 جىلدىعىنا وراي وتكەن بىرىنشىلىكتە قوڭىردولىممەن ءبىرىنشى ورىندى الدىم. كەشەگى «شاقىرۋ» جانە «شىرعا سالۋ» سايىستارىندا قوڭىردولىم ۇزدىك ونەر كورسەتىپ، فينالعا جولداما الىپ وتىرمىن. كوزىمدى اشقالى اكەم بۇركىتتى جانىنا سەرىك ەتكەنىن كورىپ، اكەمنىڭ ىزىمەن بابا ونەرىن جالعاستىرۋدى ماقسات تۇتتىم» ، - دەيدى سەرىكبولسىن.
كۇنى كەشە وتكەن «قولعا شاقىرۋ» مەن «شىرعا سالۋ» كەزەڭدەرىنەن ۇزدىك شىققان بۇركىتتەر بۇگىن ەكىنشى كۇنى قويان مەن قاسقىر الۋدا باقتارىن سىناپ جاتىر. بۇل كۇنى اۋا رايى دا بۇركىتتەرمەن «دوستاسىپ» تۇرعان جوق. ۇيىتقي سوققان اق جەل قاناتتىلاردى قايىرا ىسىرىپ اكەتەدى. دەسە دە، جاس بۇركىتشىلەرشىلەردىڭ كوزىندە جالىن بار. ۇلتتىق ءداستۇرىمىزدى دارىپتەۋدى نيەت ەتكەن ات توبەلىندەي عانا ازاماتتار وسىنداي سايىستى ۇيىمداستىرىپ جاتىر.
اۆتور: ايان بەكەن ۇلى
