تاقۋالىققا تولى عۇمىر نەمەسە ءوزى وزگەرىپ، الەمدى وزگەرتكەن ادام

استانا. قازاقپارات - ... قازىر «باتىستا مۇسىلماندار بار، يسلام جوق، ال شىعىس ەلدەرىندە يسلام بار، مۇسىلمان جوق» دەگەن ءسوز ءجيى ايتىلىپ ءجۇر عوي. الەمدى وزگەرتكەن ماحاتما گاندي تۋرالى دا سولاي ايتۋعا بولاتىن شىعار. ول يسلامدى بىلمەدى، ناماز وقىمادى، ءبىراق بولمىس- ءبىتىمى مۇسىلمان ەدى. سوندىقتان دا ونىڭ ءومىر جولىنان ءبىزدىڭ الارىمىز دا، ۇيرەنەرىمىز دە كوپ.
None
None

 2- قازان ادامزاتتىڭ ماقتانىشىنا اينالعان، ءۇندىستاندى بەيبىت جولمەن ازات ەتكەن گانديدىڭ تۋعان كۇنى. بۇل كۇنى ونى ءۇندى حالقى عانا ەمەس، الەم ەسكە الىپ، ول ۇسىنعان قۇندىلىقتاردى تاعى ءبىر سارالايدى.

ءومىرى وتىرىك ايتپاعان، حارام اس جەمەگەن، ىشىمدىك ىشپەگەن، زينا جاساماعان ماحاتما



 «جالعىز ادامنىڭ الەمدى وزگەرتۋى مۇمكىن بە؟»  دەگەن سۇراق مەنى ءجيى مازالايتىن. ءبىر عانا جاننىڭ عالامدى ءدۇر سىلكىنتۋى مۇمكىن بە؟ مۇمكىن ەكەن! پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ. ) بۇل ءسوزىمىزدىڭ جاندى مىسالى. ول -  دۇنيەگە نۇر بولىپ كەلىپ، ءوزىنىڭ ساۋلەسىن بۇكىل الەمگە تاراتقان عاجايىپ تۇلعا. سول سەكىلدى عيبراتتى عۇمىرىندا ادامزاتتى جاقسىلىقتا سوڭىنان ەرتكەن، الەم تاريحىنىڭ جاڭا پاراقشاسىنىڭ جازىلۋىنا سەبەپكەر بولعان جاندار كوپ بولماسا دا كەزدەسىپ قالادى. ماحاتما گاندي -  سولاردىڭ ءبىرى، بىرەگەيى.

شىن اتى - موحانداس كارامچاند. وعان ماحاتما، ياعني «ۇلى ادام» دەگەن اتتى ءۇندى ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى رابيندرانات تاگور قويعان. ادامنىڭ ادامي بولمىسىنىڭ قالىپتاسۋىنا وتباسىندا العان تاربيەسىنىڭ اسەرى مول بولاتىنى بەلگىلى. ماحاتما ءدىندار وتباسىندا دۇنيەگە كەلدى. ءوز ەستەلىگىندە اكەسى تۋرالى: «ونىڭ ءدىني ءبىلىمى تاياز ەدى، ايتسە دە عيباداتحاناعا ءجيى بارىپ تۇرۋى جانە ءدىني ۋاعىزداردى تىڭداۋى ارقاسىندا كوپتەگەن يندۋستارعا ءتان وزىندىك ءدىني مادەنيەتى بولدى»، - دەسە، اناسى جايىندا: «انام مەنىڭ جادىمدا كيەلى، قاسيەتتى ايەل رەتىندە ساقتالىپ قالدى. ول وتە ءدىندار ادام بولاتىن جانە دۇعا وقۋىن اياقتامايىنشا تاماق ءىشۋ جايىن ويلامايتىن دا. انام اقىلدى ادام ەدى جانە مەملەكەتتىك ىستەردەن اركەز حاباردار بولىپ وتىراتىن»، - دەپ ەسكە الادى.

بالا موحانداس



ماحاتمانىڭ بالا كەزىنەن جاماندىق اتاۋلىدان اۋلاق جۇرۋىنە وسى ءدىندار اناسىنىڭ ىقپالى كوبىرەك بولعان سەكىلدى. ويتكەنى، مەكتەپ ءبىتىرىپ، بومبەيدە وقىپ جۇرگەنىندە، وندا بەرىلەتىن بىلىمگە كوڭىلى تولماعان ماحاتما دوسىن ەرتىپ، ۇلىبريتانياعا وقۋعا كەتپەك بولادى. سوندا اناسى شىر- پىر بولىپ: بالام- اۋ، وندا ءولىم- ءجىتىم كوپ دەيدى، سەنى ەت جەۋگە ۇيرەتەدى، سپيرتتىك ىشىمدىكسىز اس ىشە المايدى ەكەن. وسىنىڭ بارىنە قالاي توزبەكسىڭ؟» - دەپ، الىپ قالۋعا بارىن سالادى. ءبىراق العان بەتىنەن قايتپاعان ماحاتما ىشىمدىك ىشپەۋگە، ەت جەمەۋگە، ايەلدەرگە جولاماۋعا ءسوز بەرىپ:

 «ءسىزدى الداعان جەرىم بولدى ما، وتىرىك ايتقان كەزىم ەسىڭىزدە مە؟» - دەي كەلىپ، اناسىنىڭ الدىندا انت ىشەدى. ايتسا ايتقانىنداي، ماحاتما سوزىندە تۇردى. ادۆوكاتتىق وقۋ بارىسىندا مۇسىلماندار ءۇشىن حارام سانالاتىن ىشىمدىككە دە، دوڭىز ەتىنە دە، زيناعا دا جولاعان جوق. جانە پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ.) : «كىمدە- كىمنىڭ بويىنان مىنا ءۇش سيپات تابىلسا، ورازا ۇستاپ، ناماز وقىپ جانە ءوزىن مۇسىلمانمىن دەپ ايتسا دا، ول ەكىجۇزدى بولادى: ەگەر سويلەسە جالعان ايتادى، ۋادە بەرسە بۇزادى جانە اماناتقا قيانات جاسايدى»، - دەپ ساقتاندىرعان جاعىمسىز قاسيەتتەردەن اۋلاق بولدى. ماحاتما - ومىرىندە ءبىر رەت بولسىن، وتىرىك ايتپاعان ادام ەكەن. ونى ءوزىنىڭ جازعاندارى دا، اينالاسىنداعى ادامداردىڭ ەستەلىكتەرى دە راستايدى. مىنە، يسلامدى بىلمەسە دە، مۇسىلماندىق، ادامدىق قاعيدالارىنان اتتاپ وتپەگەن ماحاتمانىڭ بۇل ارەكەتى ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى وتىرىك، وسەك تالاي ادامعا ۇلگى بولار...

لوندوندا ستۋدەنت بولىپ جۇرگەن كەزى




تاقۋالىققا تولى عۇمىر نەمەسە «ءوزى وزگەرىپ، الەمدى وزگەرتكەن ادام
»

ماحاتما گاندي 1891 -جىلى انگلياداعى وقۋىن ءبىتىرىپ كەلىپ، بومبەيدە ادۆوكاتتىق قىزمەت اتقارادى. ال 1893 -جىلى افريكاعا اتتانادى. گاندي افريكاعا بارعاندا اق ناسىلدىلەردىڭ قارا ناسىلدىلەردى قاتتى كەمىتىپ، ۇندىلەردى قارا ناسىلدىلەردەن ءسال عانا جوعارى باعالايتىن كەز ەدى. وتانداستارى مەن قارا ناسىلدىلەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ جولىندا گانديدىڭ كورمەگەن قۇقايى بولمادى. ونى كوشەدە تالاي سابادى، كولىكتەرگە وتىرعىزبادى، نەبىر قورلىق كورسەتتى، تۇرمەگە دە قامالدى. بىردە سوققىنىڭ استىندا قالعانىن بايقاعان جۋرناليستەر: «ولاردى سوتقا بەرىڭىز. ءبىز ءسىزدى قولدايمىز»، - دەگەندە، العان بەتىنەن قايتپاعان گاندي: «جوق، سوتقا بەرمەيمىن. ءبىراق كۇرەستى جالعاستىرا بەرەمىن»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن ەدى. ول قولىنا قارۋ الىپ قارسى شىعۋدى ەمەس، بەيبىت كۇرەستى تاڭدادى. جانە سولاي دا جەڭىسكە جەتۋگە بولاتىنىن الەمگە دالەلدەدى. ماحاتمانىڭ «قانعا - قان» دەگەن ۇستانىم بۇكىل الەمدى قانسىراتادى» دەگەنى كەيىن قاناتتى سوزگە اينالدى.

وڭتۇستىك افريكادا ادۆوكاتتىق قىزمەتتە جۇرگەن كەزى




وڭتۇستىك افريكادا گاندي قۇرعان فەرما بەلگىلى ورىس جازۋشىسى ليەۆ تولستويدىڭ يدەيالارى نەگىزىندە جۇمىس ىستەدى. وندا قاراپايىم ادامدارمەن ارالاسۋ، باسشىلاردىڭ بولىنبەۋى، ولاردىڭ جۇمىسشىلارمەن بىرگە تاماق ءىشۋى العا قويىلعان ەدى. تولستويدىڭ «زۇلىمدىققا كۇشپەن قارسى شىعۋعا بولمايدى» دەگەن يدەياسىن گاندي جاقسى ءتۇسىندى. جانە 1909-1910 -جىلدار ارالىعىندا تولستوي مەن گاندي حات جازىسىپ تۇرعان دەگەن دەرەك بار. تولستوي گاندي تۋرالى: «ول -  ەرەكشە ادام. ونىڭ ۇسىنعان جولى -  دۇرىس جول. گاندي -  ءۇندىستاننىڭ جۇرەگى» دەگەن سوزدەردى ايتقان.

 ال 1906 -جىلدان باستاپ ماحاتما گاندي تاقۋالىق جولىنا ءتۇستى. اۋىز بەكىتتى، ەۋروپالىق كيىمىنەن باس تارتتى. ءبىزدىڭ قاجىلىققا بارعان ادامدارىمىز كيەتىن يحرام سەكىلدى، ۇستىنە ەكى مەتر ماتانى عانا وراپ، اياعىنا جەڭىل سۇيرەتپە اياق كيىم كيدى. ءوزى: «قۇدايدى بەتپە- بەت كورگىم كەلىپ 30 جىل ۇمتىلدىم، ءبىراق كەزدەستىرە المادىم. جاراتۋشىنىڭ سىرىن كەيىنىرەك ءتۇسىندىم، ءتۇسىندىم دە، ودان ءارى تابىنا ءتۇستىم. مەكتەپتە ماعان دىننەن باسقانىڭ بارلىعىن ۇيرەتتى. «ءدىن»  تەرمينىن مەن بۇل جەردە ەڭ كەڭ ماعىناسىندا ءوزىڭدى- ءوزىڭ تانۋ رەتىندە قولدانىپ وتىرمىن. اكەمنىڭ دوستارى اراسىندا مۇسىلماندار دا، پارسىلار دا بولاتىن. ولار اكەممەن ءوز ءدىني نانىم- سەنىمدەرى جايىندا اڭگىمەلەسەتىن. وسىنىڭ ءبارى، تۇتاستاي العاندا، مەندە ۇلكەن ءدىني توزىمدىلىكتى قالىپتاستىردى. مەنىڭ سانامدا «بارلىق نارسەنىڭ نەگىزى -  ادامگەرشىلىك، ال اقيقات -  ادامگەرشىلىكتىڭ بولمىسى» دەگەن سەنىم تەرەڭ تامىر جايدى. اقيقات مەنىڭ جالعىز ماقساتىما اينالدى. مەنىڭ بۇل ويىم كۇن ساناپ بەكي ءتۇستى جانە اقيقات جايلى تۇسىنىگىم دە بىرتىندەپ كەڭي بەردى»، -  دەپ جازدى.

 

تاماق ءىشۋدى شەكتەگەن گاندي اپتانىڭ ەكى- ءۇش كۇنىندە ورازا ۇستاپ، قالعان ۋاقىتىندا بىرنەشە تال تازا جەمىس- جيدەك جەپ، تازا سۋ عانا ءىشىپ، ءۇي ءىشىن دە وسىعان كوشىرەدى. «قۇمارلىقتى تىيۋ ءۇشىن ورازا ۇستاۋ، ءسوز جوق، پايدالى» دەگەن گاندي مۇنى ءوزىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا اينالدىرادى. اتا- باباسىنان كەلە جاتقان ۇيىندەگى بارلىق اسىل زاتتى، قارسىلىعىنا قاراماستان ايەلىنىڭ التىن- كۇمىسىن سىپىرىپ الىپ، بانككە وتكىزىپ، تۇسكەن اقشانى جەتىم- جەسىرلەرگە ءبولىپ بەرەدى.

ول ءۇندىستانداعى ەڭ تومەنگى تاپ سانالاتىن «سوت جوق كاستاعا» تەڭدىك اپەرۋگە ۇمتىلدى. ال ارىپتەسى دجاۆاحارلال نەرۋ ءوزىنىڭ «الەم تاريحىنا كوزقاراس»  اتتى كىتابىندا: «ءبىز ونىڭ ءسوزىن العاش 1919 -جىلى ەستىدىك. ول ءوزىنىڭ بايسالدى، ءماندى، ماعىنالى سوزىمەن ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدى جاۋلاپ الدى. ونىڭ جۇمساق داۋىسى قۇر ايقايدىڭ مىسىن باسىپ كەتەتىن»، - دەيدى. جىبەكتەي مىنەزىمەن، جۇمساق داۋىسىمەن ءۇنىن الەمگە ەسىتە العان ماحاتمانىڭ ۇلكەن كۇرەسى، وسىلاي ءوزىن جەڭۋدەن باستالىپ ەدى.

 ماحاتما ءوز كىتابىندا ايەلى كاستۋربايعا دا ءومىرباقي ادال بولعانىن ايتادى. ال جامان ادامداردان اۋلاق ءجۇرۋ كەرەكتىگىن، بوزبالا شاعىندا ءوزىنىڭ «ونى تۇزەتەم» دەپ ءجۇرىپ، ءبىر ادامنىڭ ىقپالىمەن تەرىس جولعا ءتۇسىپ كەتە جازداعانىن ايتا كەلىپ: «تۇزەتۋشى تۇزەتەم دەگەن ادامىمەن ەشقاشان تىم جاقىن قارىم- قاتىناستا بولماۋى كەرەك. شىنايى دوستىق -  بۇل دۇنيەدە سيرەك كەزدەسەتىن جان جاقىندىعى. تەك مىنەزدەرى بىردەي ادامداردىڭ اراسىنداعى دوستىق قانا ۇزاعىنان ءارى باياندى بولا الادى. دوستار ءبىر- بىرىنە ىقپال ەتەدى. سوندىقتان دوستىق تۇزەۋگە جول بەرە قويمايدى. جالپى، اسا كوپ جاقىندىقتان اۋلاق بولۋ كەرەك دەپ ويلايمىن: ادام بالاسى جاقسىلىقتان گورى جاماندىقتى اناعۇرلىم تەزىرەك قابىلدايدى. ال قۇداي دەگەن ادام جاپادان جالعىز قالۋ كەرەك نەمەسە ءبارىن دە دوس ەتۋ كەرەك»، -  دەيدى.

 ايتسا ايتقانىنداي، ول بارلىق ادامدى دوس تۇتتى. ءوزى ايتقان «بارلىق ادامداردىڭ كوز جاسىن قۇرعاتسام» دەگەن ارمانى جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتتى جانە ول ماقساتىنا ۇلتىنا بەيبىت جولمەن تاۋەلسىزدىك الىپ بەرىپ، بەلگىلى ءبىر مولشەردە جەتتى دە. ماحاتمانىڭ «الەمدى وزگەرتكىڭ كەلسە، وزىڭنەن باستا!» دەگەن ءسوزى بۇگىندە ءجيى ايتىلادى. «ءوزىن وزگەرتىپ، سول ارقىلى الەمدى وزگەرتكەن» ادامدى كورگىسى كەلگەن جان گانديعا قاراسىن، ودان ۇلگى السىن.. .

گاندي كيىمدەرىن ءوزى تىگىپ كيگەن

 

گانديدى چەرچيللدىڭ قابىلداۋى

ماحاتما ارادا 22 جىل وتكەندە افريكادان ءۇندىستانعا قايتىپ ورالدى. ونى ۇندىلەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋشى رەتىندە حالىق جاقسى تانىپ قالعان ەدى. وتانىنا قايتىپ كەلگەننەن كەيىن كورگەنى گانديدى قاتتى قينالتتى. ول ءوز حالقىنىڭ اعىلشىنداردىڭ ەزگىسىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىن، ءوز ەلىنىڭ بايلىعىن ولاردان بىرنەشە ەسە قىمباتقا ساتىپ الاتىنىن كورىپ، كۇرەسۋگە بەل بايلادى.

1930 -جىلدارى ءۇندىستاندا تۇزدان قىمبات نارسە جوق بولاتىن ءارى وعان جوعارى مولشەردە سالىق تولەيتىن. ماحاتما «بۇدان بىلاي ءبىز تۇزدى تەگىن الامىز» - دەپ، جانىنا دوستارىن ەرتىپ الىپ، تەڭىزدەن تۇز جيناۋعا كىرىسەدى. ارينە، تەڭىز جاعاسىندا تۇز جيناپ جۇرگەن كىشكەنتاي ادامنىڭ ۇلكەن جەڭىستەرگە جەتەتىنىن ول كەزدە ەشكىم بىلگەن جوق. گاندي باستاعان 10 ادام بىردەن تۇرمەگە قامالادى. ەرتەڭىنە تۇز جيناۋعا ءجۇز ادام شىعادى. ولار دا تۇرمەگە توعىتىلادى. سوسىن 10 مىڭ، 20 مىڭ، 30 مىڭ بوپ كوبەيە بەرەدى. تۇرمەلەر تولىپ قالادى. اعىلشىن بيلىگى ادامدار تاسقىنىن توقتاتا المايدى. ناتيجەسىندە، تۇز الۋعا رۇقسات بەرەدى. بۇل گانديدىڭ ۇلكەن جەڭىسى ەدى.



ال 1942 -جىلى گاندي باستاعان توپ ۇلى بريتانيادان اۆتونوميا سۇرايدى. ولاردى تاعى دا تۇرمەگە قامايدى. ال حالىق باسشىلارى تۇرمەدە بولسا دا، ولار كورسەتكەن تاسىلمەن كۇرەستى جالعاستىرا بەرەدى. اعىلشىنداردان ەشتەڭە ساتىپ المادى، جوق بولسا دا، ساپاسىز بولسا دا ءوز كيىمدەرىن كيىپ، ءوز تاماقتارىن جەدى. بۇل ارەكەتتەرىنەن ەشتەڭە شىقپاسىن تۇسىنگەن اعىلشىن بيلىگى ەكى جىلدان كەيىن گانديدى تۇرمەدەن شىعارىپ، كەلىسىمگە كەلمەك بولادى.

 1945 -جىلى پرەمەر- مينيستر ۋينستون چەرچيلل ماحاتما گانديدى ۇلى بريتانياعا كەزدەسۋگە شاقىرادى. لاۋازىمدى تۇلعاعا كەلگەنىنە قاراماستان، ۇستىنە ەكى مەتر ماتا وراپ بارعان گانديدى چەرچيلل: «مىنا جالاڭاش پاقىرمەن (قايىرشىمەن) قالاي سويلەسۋگە بولادى؟ ۆيتسە- كورول سارايىنىڭ باسپالداقتارىمەن جارتىلاي جالاڭاش قالپىندا جوعارى كوتەرىلىپ كەلە جاتقان بۇلىكشى زاڭگەر، قازىر شىعىستا كەڭىنەن تاراعان تيپ- پاقىر كەيپىندەگى، «قوسىلماۋ جانە ازاماتتىق باعىنباۋ» كومپانياسىن باسقارىپ جۇرگەن گانديدىڭ ءتۇرى كورول- يمپەراتوردىڭ وكىلدەرىمەن تەڭ دارەجەدە كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ءۇشىن مازاسىزدىق پەن جيىركەنۋشىلىك تۋدىرادى»، - دەپ كەمسىتەدى. ءبىراق چەرچيلل ءوز الدىندا تاريحتا ەسىمى ماڭگىلىك قالاتىن ۇلى ويشىل ءارى پەندەۋي تىرلىكتەن بيىككە كوتەرىلىپ كەتكەن اۋليە ادام تۇرعانىن باعامداي المادى. ال داقپىرتىن ەستىگەن لوندون حالقى ونى اياعىنان تىك تۇرىپ قارسى العان ەدى.

 

وسى جەردە گانديدىڭ كيىمى تۋرالى ايتا كەتپەي بولماس. ميلليونداعان ادام سوڭىنان ەرگەن كوسەم بولعانىنا قاراماستان، ول وتە قاراپايىم كيىندى. ءوز ۇلتىنىڭ ۇلتتىق كيىمىن انگلياعا بارعاندا دا تاستامادى. ول وسىنىسىمەن حالىققا جاقىن ەدى. بەلگىلى ءۇندى قالامگەرى رابيندرانات تاگور: «ول مىڭداعان ءعارىپتىڭ لاشىق ءۇيىنىڭ الدىنا كەلىپ توقتادى، ءوزى دە سولار سياقتى كيىنگەن. ول ولارمەن سولاردىڭ تىلىندە سويلەستى، وندا كىتاپتارداعى دايەكسوزدەر ەمەس، جاندى اقيقات بار ەدى»، - دەپ جازدى.

 كەزىندە پايعامبارىمىزدان (س. ا. ۋ. ) ۇلگى العان ساحابالار دا حاليفا بولىپ، بۇكىل مۇسىلمان الەمىن باسقارىپ تۇرعاندا بايلىق جينامادى، دۇنيەگە قۇمارتپادى. ولاردىڭ دا اۋىستىرار بىرەر عانا كيىمى، ءىشىپ- جەمگە بۇگىندىك قانا تاماعى بار ەدى. گانديدىڭ بۇل جاعدايى مۇسىلمان بولماسا دا، كەزىندەگى مۇسىلمان الەمىنىڭ باسشىلارىنىڭ جاعدايىنا وتە ۇقساس ەدى. دۇنيەگە الدانباۋ، دۇنيەنىڭ سوڭىنان قۋماۋ - تەك ءداتى بەرىك، ۇلى ادامداردىڭ قولىنان كەلەدى.

لوندونداعى حالىقتىڭ كۇتىپ الۋى

 

ماحاتما گاندي - «ادامزاتتىڭ ۇياتى»

 چەرچيللدەن كەيىن اعىلشىن پرەمەر ءمينيسترى بولعان ەتتلي كلەمەنت 1947 -جىلى ءۇندىستانعا بوستاندىق بەرۋگە ءماجبۇر بولادى. بيلىككە قىزىقپايتىن بارلىق ۇلى ادامدار سەكىلدى، ماحاتما دا ەل باسقارۋدان باس تارتىپ: «ەلگە باسشى بولۋعا نەرۋ لايىق، سول باسشى بولۋى كەرەك. ول -  وتە ءبىلىمدى، ىسكەر ءارى ماعان قاراعاندا جاس. مەن تەك يدەيا ايتا الامىن، ەلدى باسقارا المايمىن»، -  دەدى. ءبىراق اعىلشىندار بوستاندىقتى تولىق بەرە قويماعان ەدى. ولار ءۇندىستاندى بولشەكتەپ بيلەۋگە تىرىستى. مۇسىلمان ۇندىلەر مەن يندۋيزمدى ۇستاناتىن ۇندىلەر اراسىنا وت جاعىپ، ءۇندىستاننان پاكىستان ءبولىنىپ شىعىپ، ەكى ورتادا سوعىس باستالادى. سول تۇستا ماحاتماعا: «گاندي -  ساتقىن، ءۇندىستاندى مۇسىلمانعا جەم قىلعالى جاتىر» دەگەن جالا جابىلىپ، ول 1948 -جىلدىڭ 13 - قاڭتارىندا قاقتىعىسقا قارسى تاعى دا اشتىق جاريالايدى. اقىرىندا سوعىستى باسۋعا ارەكەت جاساعان گانديدىڭ ءوزى دە ءۇندى ەكسترەميستەرىنىڭ قولىنان قازا تابادى. ول كۇلىمسىرەپ جاتقان كۇيى ومىردەن ءوتتى دەسەدى.

  

ماحاتما گانديدىڭ كۇش قولدانباۋ يدەياسىن 1960 -جىلدارى امەريكاداعى ناسىلدىك كەمسىتۋگە قارسى پاستور مارتين ليۋتەر كينگ، تيبەت ماسەلەسىن شەشۋگە دالاي لاما، وڭتۇستىك افريكادا نەلسون ماندەلا، بيرمادا اۋن سان باسشىلىققا الدى جانە وسى ءبىر «كىشكەنتاي ءۇندى ادامى» كورسەتكەن جولمەن كۇرەستى. ول كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەل باسقارعان باسشىعا دا ۇلگى، تاقۋالىق تۇرعىسىنان قاراپايىم ادامعا دا ۇلگى بولىپ كەلەدى. ونىڭ «كەشىرە ءبىلۋ - مىقتىلارعا ءتان قاسيەت. السىزدەر كەشىرە المايدى» نەمەسە «ۇلتتىڭ ۇلىلىعى مەن ادامدىق تۇرعىدا دامۋىن ونىڭ جانۋارلارعا قالاي قارايتىنىمەن- اق ولشەۋگە بولادى» دەگەن كوپتەگەن قاناتتى سوزدەرى تالاي بۋىننىڭ ۇنىنە قوسىلىپ، جاڭعىرىپ كەلەدى. زامانداستارى «ادامزاتتىڭ ۇياتى» دەپ اتاعان ماحاتما گانديگە بەلگىلى عالىم البەرت ەينشتەين:

«گانديدىڭ ويلاي بىلەتىن ادامدارعا تيگىزگەن مورالدىق اسەرى قازىرگى دورەكى كۇش اسىپ- تاسىپ جاتقان ءبىزدىڭ ۋاقىتتا الدەقايدا كۇشتى بولىپ تابىلادى. ءبىز كەلەر ۇرپاققا جول نۇسقاپ تۇراتىن وسىنداي تاماشا زامانداستى سىيعا تارتقانى ءۇشىن تاعدىرعا ريزامىز. بالكىم، كەلەر ۇرپاق قاراپايىم ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان وسىنداي ادامنىڭ وسىناۋ كۇناعا تولى جەر بەتىمەن ءجۇرىپ وتكەنىنە سەنبەيتىن دە شىعار»، - دەپ باعا بەرگەن ەدى.

...

islam.kz

سوڭعى جاڭالىقتار