قارايىمداردىڭ حالىق ءانى: قارا دا قاسىڭ، قارا كوزىڭ - كەسكىن

 استانا. قازاقپارات - قارايىم ءتىلى -  قارايىم حالقىنىڭ انا ءتىلى بولىپ سانالادى.

العاشقى كەزدە «قارايىم» ءسوزى -  بۇل حالىقتىڭ كارايزم ءدىني وقۋىنا قاتىسىن بىلدىرسە (كونە يەۆر. كارايم «وقيتىندار» -  تەك قانا جازىلعان زاڭدى بيبليانى بىلەتىندەر) ، كەيىن بۇل ولارعا ەتنونيم رەتىندە تاڭىلعان. حالىقتىڭ ءوز اتاۋى -  قاراي، قارايلار، -  دەپ جازادى د. تولەبايەۆ «تۇركى تىلدەرى» كىتابىنا سىلتەمە جاساپ.

قارايىم ءتىلى تۇركى تىلدەرىنىڭ قىپشاق (سولتۇستىك- باتىس) توبىنىڭ باتىس- قىپشاق بۇتاعىنا جاتادى. ليتۆانىڭ (ۆيلنيۋس، پانيەۆەجيس) جانە ۋكراينانىڭ (ەۆپاتوريا، فەودوسيا، سيمفەروپول، ت. ب. ) قالالارىندا، سونداي- اق پولشا مەن باسقا ەلدەردىڭ كەيبىر قالالارىندا تارالعان. 1989 -جىلعى ساناق بويىنشا ك س رو - داعى قارايىمداردىڭ سانى 2600 ادامدى قۇراعان. ولاردىڭ 21 پايىزى قارايىم ءتىلىن مەڭگەرگەن. قازىرگى قارايىم ءتىلىنىڭ قىزمەتى ەگدە جاستاعى قارايىمداردىڭ تۇرمىستىق قارىم- قاتىناستا قولدانۋىمەن شەكتەلەدى. قارايىم تىلىندە سويلەيتىندەر ەكى، ءۇش ءتىلدى مەڭگەرگەن. ولار ليتۆادا قارايىم تىلىنەن باسقا ليتۆا، ورىس، ءبىر بولىگى -  پولياك، ۋكراينادا -  ۋكراين، ورىس، پولشادا -  پولياك تىلدەرىن بىلەدى. جاستار قارىم- قاتىناستا قارايىم ءتىلىن قولدانبايدى. ادەبي ءتىلى جوق. ⅩⅩعاسىردىڭ 40- جىلدارىنا دەيىن جاريالانعان ءدىني جانە اقسۇيەكتىك مازمۇنداعى شىعارمالار جوعارىدا اتالعان ديالەكتىلەردە جارىق كورگەن.

قارايىم ءتىلىنىڭ ديالەكتىلەرى قارايىمداردىڭ ءبىر بولىگى قازىرگى باتىس ايماقتارعا قونىستانعان كەزەڭنەن، ياعني ⅩⅣ عاسىردان كەيىن قالىپتاسقان. قىرىم ديالەكتىسى تۋىستاس قىرىم تاتارلارىنىڭ تىلىمەن تىعىز بايلانىستا دامىعاندا، باتىس ديالەكتىلەرى تۋىستاس تۇركى تىلدەرىنەن قول ءۇزىپ، بوگدە ورتادا دامىدى. تۇرمىستا ەڭ قاجەتتى سوزدەردى قامتيتىن نەگىزگى سوزدىك قور -  تۇركى سوزدەرى: ت. كيشي، گ. كيسي «كىسى» ، ت. باش، گ. باس «باس» ، قوي «قوي» ، گ. اك، ت. اح «اق» ، بار -  «بار» جانە ت. ب. ءدىن ارقىلى ەنگەن كونە يەۆرەي سوزدەرى دە ۇشىراسادى: ادوناي «قۇداي» ، اۆان «كۇنا» ، عالۋت «قۋۋ» جانە ت. ت. قارايىمداردىڭ مۇسىلمان الەمىمەن بايلانىسىنا دالەل بولاتىن كوپتەگەن اراب، پارسى تىلدەرىنەن ەنگەن سوزدەر ءبىرقاتار تۇركى تىلدەرىنە ورتاق بولىپ كەلەدى: كۋربار «قۇربان» ، رەسيم «ءراسىم» ، زاحمەت «ەڭبەك» ، ازات «ازات» ، باحت «باقىت» ، موعور ء«مور» جانە ت. ب. ورىس، پولياك، بەلارۋس، ۋكراين سوزدەرىنىڭ كوپتەپ ەنە باستاۋى ⅩⅤ عاسىردان (باتىس قارايىمداردىڭ قازىرگى ايماقتارعا قونىس اۋدارعان كەزەڭى) باستالادى: الە « ءبىراق» (پول. ) ، بوب، چەرەم (ور. , پول. ) ، وسماك (پول. ) «مونەتا» ، ۆيشنيا، ستان جانە ت. ب. ليتۆا سوزدەرى ليتۆالىق قارايىمداردىڭ تىلىندە كەزدەسەدى: گريبوس «ساڭىراۋقۇلاق» ، پەلۋناس «جۋسان» جانە ت. ب. ال قارايىم تىلىندەگى مىنا ءاندى تىڭداپ وتىرىپ ءتۇبىر ءبىر تۇركى ءتىلىنىڭ الىدە سول جۇرناعىن جوعالتپاعانىن بىلەمىز.

"The Qazaq Times"