سيريانىڭ بۇگىنگى جاعدايى: تارتۋس شاھارى - تۇتقىندا بولعانداردىڭ باسپاناسى - فوتو
وسى ماتەريالدا قازاقستاننان جەتكىزىلگەن گۋمانيتارلىق جۇكتى قابىلداعان تارتۋس قالاسى جايىندا باياندالادى.
داماسكتەن تارتۋس شاھارىنا قاراي قازاقستاندىق دەلەگاتسياعا قارۋلانعان كۇزەتى بار ەكى اۆتوكولىك ىلەسىپ ءجۇردى. وسى قاۋىپسىزدىك شاراسىن قازاقستاننىڭ سيرياداعى قۇرمەتتى كونسۋلى ساييب ان- ناحاس ۇيىمداستىردى.
داماسكتەن شىعاتىن كەزدە كۇزەت قىزمەتكەرلەرى باعداردى وزگەرتىپ، كۇرە جولعا اينالما باعىتتارمەن شىقتى. اتاپ ايتقاندا، «داماسك- حومس- تارتۋس» جولىنا باراتىن نەگىزگى داڭعىلدىڭ ۋچاسكەسىندە قارۋلى توپتاردىڭ شابۋىلى بولۋى مۇمكىن دەگەن اقپارات پايدا بولدى.
قاس قارايا باستاعاننان كەيىن اۆكولىكتەر حومس قالاسىنا سوقپاي، اينالىپ كەتتى. وسى رەتتە كەرى قايتقان كەزدە بۇل شاھار ارقىلى ءوتۋ تۋرالى شەشىم جاسالدى.
33 كونتەينەرگە تيەلگەن 500 توننا گۋمانيتارلىق جۇكتى ءتۇسىرۋ تارتۋس تەڭىز پورتىندا ىسكە اسىرىلدى. پورتتىڭ جانە ونداعى كەمەلەردىڭ كۇزەتىن رف قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ اسكەري كونتينگەنتى قامتاماسىز ەتەدى. قازاقستاندىق دەلەگاتسيا مەن تارتۋس پروۆينسياسى كەڭەسى باسشىلىعىنىڭ اراسىندا سيريا ارنايى قىزمەتتەرىنىڭ دە ادامدارى بولدى. ولاردىڭ ءبىرى تىلشىلەرگە ازاماتتىق كەمەلەر مەن گۋمانيتارلىق كونتەينەرلەر تۇرعان تەڭىزدىڭ بولىگىن عانا تۇسىرۋگە كەڭەس بەردى، ال جاعالاۋدىڭ باسقا جاقتارىن فوتوسۋرەتكە تۇسىرۋگە تىيىم سالدى. سەبەبى، ول جەرلەردە اسكەري كەمەلەر تۇرعان بولاتىن.
تارتۋستا تىلشىلەر لاڭكەستەر ارەكەتتەرىنە بايلانىستى ءوز قالالارى مەن ەلدى مەكەندەرىنەن قاشقان تۇرعىندارعا ارنالعان لاگەردەگى ومىرمەن تانىستى.
«سيريادا قونىس اۋدارۋعا ءماجبۇر بولعانداردىڭ كوپشىلىگى شاتىرلاردا ەمەس، ارنايى جابدىقتالعان باسپانالاردا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ۋاقىتشا قونىس اۋدارعانداردى ورنالاستىرۋ شارالارىمەن سيريانىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەر جونىندەگى مينيسترلىگى اينالىسادى. وسىنداي باسپانالار كوپ جاعدايدا سپورت كەشەندەرى، مەكتەپتەر، مەشىتتەر نەمەسە شىركەۋلەر اۋماعىندا جاساقتالادى. ول جەردە مۇقتاجدارعا كيىم- كەشەك پەن ازىق- تۇلىك تاراتىلادى. ارنايى قىزمەتكەرلەر بالالاردىڭ جاعدايىن جاسايدى، مۇعالىمدەر وقۋشىلارعا ءتالىم بەرەدى. سونىمەن قاتار مەديتسينالىق پۋنكتەر جۇمىس ىستەيدى»، - دەدى تارتۋس پروۆينسياسى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ياسير دييب.
لاگەر عيماراتى الدىندا قازاقستاندىق ءتىلشىنى 3-10 جاس ارالىعىنداعى بالالار قارسى الدى. فوتوكامەرانى كورگەن بەتتە ولار ءجۋرناليستى قورشاپ الىپ: «ەي، جاپون، ءبىزدى سۋرەتكە ءتۇسىر! سەن جاپونسىڭ با، الدە كورەيسىڭ بە؟ قايدانسىڭ؟»، - دەپ سۇراقتارىن قويا باستادى. شەتەلدىكتەردىڭ كەلۋى بالالار ءۇشىن قىزىق وقيعاعا اينالىپ كەتتى. وسى ساتتە بۇلدىرشىندەر سوعىس ناۋبەتىن ۇمىتىپ كەتكەندەي اسەر بولدى. بالالاردىڭ جۇزىنە قاسىرەت پەن ۇرەيدىڭ بەينەسى باسىلىپ قالعانداي، الايدا ولاردا ادامعا دەگەن ءۇمىت پەن سەنىمنىڭ ۇشقىنى ءالى دە وشپەگەن. جەتكىنشەكتەر قازاقستاندىق دەلاگاتسيانىڭ ءجۇرىس- تۇرىسىنا قىزىعۋشىلىقپەن قاراۋمەن بولدى.
«سەن قايدان كەلدىڭ؟»، - دەپ سۇرادى بالالار «قازاقپارات» تىلشىسىنەن. «قازاقستاننان كەلدىم»، - دەپ جاۋاپ قايىردىم. سول ساتتە بالالار ەلىمىز تۋرالى قىزىقتىرعان ساۋالدارىن جاۋدىردى.
«كوپ تۇرعىندار وسىندا جارتى جىلدان بەرى تۇرىپ كەلەدى، ال كەيبىرلەرى 1,5-2 جىل بۇرىن ورنالاسقان بولاتىن. سول ۋاقىتتان باستاپ ادامدار مەملەكەتتىڭ قولداۋىمەن جانە گۋمانيتارلىق كومەكتىڭ ارقاسىندا ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى. بالالارعا بۇل جەر قىزىقسىز، ىشتەرى پىسىپ جۇرەدى. وزدەرىنە ۇقسامايتىن بەيتانىس ادامدار كەلگەن كەزدە قۋانىشقا كەنەلەدى. جالپى، كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەر وسىعان دەيىن بەيبىت ءومىر بولعاندىعىن بىلە بەرمەيدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى لاگەردى كۇزەتىپ جۇرگەن جاۋىنگەردىڭ ءبىرى.
كەشكە قاراي لاگەردە قاراڭعى. تەك شاعىن بولمەلەردە ەنەرگيا ۇنەمدەگىش شامداردىڭ جانىپ تۇرعانىن بايقاۋعا بولادى. دالىزدە جۇرگەن تۇرعىندار قازاقستاندىق تىلشىلەرگە سەنىمسىزدىكپەن قاراپ، اڭگىمەلەسۋدەن تارتىندى. دەگەنمەن، كىشكەنتاي بولمەدە 5 ادامنان قۇرالعان وتباسىمەن تۇرىپ جاتقان امينا مۋحامماد انتيفا ءوزىنىڭ قازىرگى جاعداي تۋرالى بايانداپ بەردى.
«ءبىر ۇلىم سيريا قارۋلى كۇشتەرى ساپىندا سوعىستا كوز جۇمدى. ەكىنشى ۇلىم الەپپودا قىزمەت ەتۋدە، ال ءۇشىنشى بالام وسىندا تارتۋستا اسكەري بورىشىن وتەپ ءجۇر. لاگەردىڭ ءاربىر بولمەسىندە ءار قالادان كەلگەن وتباسىلار باس ساۋعالاۋدا. ۇكىمەتتىك اسكەر ەشقاشان دا بەيبىت تۇرعىندارعا وق اتقان ەمەس. ولار ءبىزدى الەپپودا سودىرلاردىڭ قورشاۋىنان شىعارىپ الدى. ءبىز اللادان سيريالىق اسكەردىڭ ساربازدارىن قورعاۋدى تىلەپ وتىرمىز»، - دەدى قارت انا.
ءوز كەزەگىندە امينا انتيفانىڭ ۇلى ماحمۇد قازىرگى كەزدە سيريالىق اسكەردە قاتارداعى سارباز ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«قارۋلى توپتار قاداعالاپ جۇرگەن ەلدى مەكەندەردەن بەيبىت تۇرعىندار كەتۋگە تالپىنعان كەزدە سودىرلار ادامدارعا وق اتا باستايدى. شىعاتىن جولدى بوگەۋ ءۇشىن اۋىر سناريادتاردى دا پايدالاناتىن كەزدەر بولادى. سودىرلار ۇكىمەتتىك اسكەردىڭ ەلدى مەكەندەرگە تولىقتاي كىرۋىنە بارىنشا كەدەرگى جاساپ وتىر. وسى ورايدا بەيبىت تۇرعىنداردى وزدەرى ءۇشىن «ءتىرى قالقان» رەتىندە پايدالانۋدا. ءتۇرلى قارۋلى توپتارداعى سودىرلاردىڭ كوبىسى سيريا ازاماتتارى ەمەس. سوندىقتان ولار بەيبىت تۇرعىندارعا اياۋسىز وق جاۋدىرا بەرەدى»، - دەدى ماحمۇد.
ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، لاگەردە ءدارى- دارمەك تاپشىلىعى قاتتى سەزىلۋدە. اڭگىمە بارىسىندا ماحمۇد جانىندا تۇرعان جەتى جاستاعى بالانىڭ دەنەسىن كورسەتتى. «بىرنەشە جىل بۇرىن بۇل جەتكىنشەك اكەسىمەن بىرگە پالميراداعى كەزەكتى جارىلىس وشاعىنىڭ جانىندا بولعان ەدى. ول قاتتى جارالانىپ، دەنەسىن كۇيىك شالدى. ەندى جاراقاتتانعان جەرلەردە ۇلكەن جارالار پايدا بولدى»، - دەدى ول.
ءوزىنىڭ جەتى جىل ومىرىندە وسى بالا بەيبىت ءومىردى كورمەگەن، ياعني سوعىسقا دەيىن تۋعان قالاسى الەپپونىڭ قانداي بولعانىن دا بىلمەيدى. سوڭعى بەس جىلدان بەرى ونىڭ وتباسى لاگەردى پانالاپ ءجۇر. ولارمەن كورشىلەس تاعى دا وسىنداي 80 وتباسى ءومىر سۇرۋدە. بۇل ادامداردىڭ بار ارمانى - قاندى سوعىس اياقتالىپ، تۋعان ەلدى مەكەندەرىندە بەيبىت عۇمىر كەشۋ.
«مەن الەپپو تۇرعىنىمىن. قالادا بولعانىمىزدا سودىرلار ءبىزدىڭ سيريالىق اسكەرگە قاراي بارۋىمىزعا قاراي تىيىم سالدى. ال قونىس اۋدارۋعا تىرىسقانداردى اياۋسىز ءولتىرىپ ءجۇردى. بۇل لاگەردە ازىق- تۇلىك پەن دارىلىك زاتتاردى الامىز. ەلەكتر ەنەرگياسى تاۋلىگىنە 4-5 ساعاتقا بەرىلەدى. وسىنى پايدالانىپ، تاماق دايىندايمىز»، - دەدى لاگەر تۇرعىنى اكرام.
الەپپو قالاسى تولىقتاي قيراعانى تۋرالى تاراتىلعان اقپارات اسىرا ايتىلعان كورىنەدى. وسى رەتتە قالانى لاڭكەستەردەن بوساتۋ كەزىندە سيريالىق اسكەر مەن رەسەيلىك جاۋىنگەرلەر شاھاردى تۇتاستاي ءۇيىندىنىڭ استىندا قالدىردى دەگەن مالىمەتتەر دايەكسىز بولىپ شىقتى.
«سودىرلار توپتاسقان الەپپونىڭ شىعىسىنداعى اۋداندار قاتتى زارداپ شەكتى. ۇكىمەتتىك اسكەردىڭ قورشاۋىندا قالعان ولار تۇتقىنعا بەرىلۋدەن باس تارتتى. ول جەردە ناعىز قيان- كەسكى ۇرىس بولدى. قالا لاڭكەستەردەن تازارتىلعاننان كەيىن، جاقىندا لاگەردىڭ كەيبىر تۇرعىندارى وزدەرىنىڭ تۋعان قالاسى الەپپوعا كەتتى»، - دەدى قارۋلى كۇزەتشى مۇحامماد.
اۆتور: رۋسلان عابباسوۆ
