چجون سىنگ مين: مەن كورگەن الماتى

الاتاۋ شاتقالدارىنان اساۋلانا اققان مۇزداي سۋ الماتى اۋاسىن سالقىنداتا سارقىرايدى. مۇنان دا بولەك، 130 ۇلتتان قۇرالعان شاھاردىڭ تاتۋ تۇرعىندارى سياقتى، قالانى كومكەرگەن جايقالعان اعاشتار ونىڭ اجارىن اشا تۇسەدى.
ايتقانداي، ءدال وسى جولداردى مەن اياقتالعان جىلدا كورەيادا كورەي، اعىلشىن، جاپون، قىتاي تىلدەرىندە كۇن سايىن جارىق كورەتىن «ادجۋ بيزنەس دەيلي» حالىقارالىق ىسكەرلىك گازەتىندە جازدىم دا. وسى ماقالام 2016-جىلى 24- قاراشادا كورەي تىلىندە جارىق كوردى. ەندى ماقالامنىڭ مازمۇنىن بۇزباي، قازاقستانداعى ەڭ تارالىمى ۇلكەن گازەتكە ەلشى رەتىندە دوستىق نيەتپەن ۇسىنىپ وتىرمىن.
مۇنداي سۇلۋ سيپاتتى، شەجىرەلى الماتى تاۋەلسىز قازاقستان مەن جاڭا تاريحتىڭ كۋالىگى ىسپەتتەس. قازاقستان بۇعان دەيىن دە ەكى رەت استاناسىن اۋىستىرعان. قازاق ا س س ر- ءىنىڭ تۇڭعىش استاناسى قىزىلوردا بولسا، 1927-جىلى بۇل ستاتۋس الماتى قالاسىنا كوشىپتى.
قازاقستان 1991-جىلى تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەننەن كەيىن، ايماقتاردى بىركەلكى دامىتۋ ماقساتىندا ەلورداسىن قازىرگى استانا قالاسىنا اۋىستىرعان. الايدا، الماتى اكىمشىلىكتىك قالا دارەجەسىنەن ايىرىلعانىمەن، بۇل مەملەكەتتىڭ مادەني جانە قارجىلىق-ەكونوميكالىق ورتالىعى سانالادى.
وڭتۇستىك مەگاپوليستىڭ 1 ميلليون 700 مىڭ تۇرعىنى بار، قازاقستاننىڭ ءى ج ءو- ءنىڭ 22 پايىزىن بەرەدى. رەسپۋبليكا بويىنشا ساۋدا-ساتتىق كولەمىنىڭ 41 پايىزىن قۇرايدى. الماتىدا قارجىلىق ينستيتۋتتاردىڭ 90 پايىزى ورنالاسقان. ا ق ش، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ، ق ح ر، گەرمانيا ەلدەرىنىڭ باس كونسۋلدىقتارى دا وسىندا. اسا بەدەلدى ب ۇ ۇ، ە ق د ب، يۋنەسكو، ب ۇ ۇ د ب، ح ۆ ق، ە ق ى ۇ، ا و س ش ك سياقتى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ كەڭسەلەرى دە الماتىدا ورنالاسقان.
مەن قالا كوشەلەرىمەن ءجيى قىدىرامىن. سوڭعى ۋاقىتتا مۇنداعى ەلەكتروندىق تابلولاردان، اۆتوبۋستاردان، ءتىپتى كىشىگىرىم دۇكەن اينەكتەرىنەن دە الماتىنىڭ جاڭا لوگوتيپىن ءجيى كوزىم شالادى. وندا 1000 سانى مەن الاتاۋدىڭ كەلبەتى، قىزىل الما، كۇن شاپاعاتى سياقتى اتريبۋتتار بەينەلەنگەنىن كورىپ ءجۇرمىن. كەيىننەن بىلگەنىم: بۇل لوگوتيپ ەڭ ۇزدىك نىشان رەتىندە «الماتىنىڭ 1000 جىلدىعى» بايقاۋىندا ۇزدىك اتانعان ەكەن.
وسى بايقاۋدان باستاۋ العان بۇل شاھاردىڭ 1000 جىلدىعى يۋنەسكو كولەمىندە كەڭىنەن اتاپ ءوتىلدى. قالا اكىمشىلىگى وسى حالىقارالىق ۇيىممەن بىرىگىپ، تاماشا مەرەيتويلىق شارالار ۇيىمداستىردى. بۇل - مەرەكەنىڭ تاريحي ءمانى وتە جوعارى.
قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگىنە قول جەتكىزگەننەن كەيىن تاريحىن قالپىنا كەلتىرىپ، ادەبيەتى مەن مادەنيەتىن زەرتتەپ، مەملەكەت تۇتاستىعىنا سايكەستەندىرۋگە كوپ كۇش-قۋات، قاراجات پەن قاجىر جۇمسادى. ناتيجەسىندە 2014-جىلى «الماتى حالىقارالىق مادەني فورۋمىندا» ءبىرىنشى قارار قابىلدانىپ، ياعني الماتىنىڭ جاسى تۋرالى يۋنەسكو اتىنا ۇندەۋ جازىلدى. كەلەسى جىلى-اق يۋنەسكو اياسىندا 2016-جىلى اتاپ وتىلەتىن مەرەيتويلىق داتالارعا الماتىنىڭ 1000 جىلدىعى قوسىلدى.
ارينە، قالالاردىڭ ءدال جاسى قاشاندا داۋلى ماسەلە. ءبىراق الماتىنىڭ جايلى كليماتى مەن گەوگرافيالىق ورنالاسۋىنا قاراپ، مۇندا ءالىمساقتان، ەجەلگى زامانداردان-اق ادامدار ءومىر سۇرگەنىن تۇيسىنەسىڭ. جانە مۇنى ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى VII عاسىرلاردا وسى جەردە ءومىر سۇرگەن سكيفتەردىڭ تاريحي زەرتتەۋلەرى دە دايەكتەيدى. وعان قوسا، 1969-جىلى ءبىر توپ قازاق عالىمى ەسىك قورعانىنان التىن ادامدى تاپقان. بۇل التىن كيىمدى ادام سول زاماندارداعى مادەنيەتتىڭ جارقىن ايعاعى. سول سياقتى ۇلى جىبەك جولى بويىندا، ياعني كىندىك ازيادا، ەۋرازيا ورتالىعىندا دامىعان ەجەلگى مادەنيەتتىڭ بولعانى داۋسىز.
عالىمداردىڭ مالىمدەۋىنشە، Х عاسىردىڭ وزىندە مۇندا مايدا ءوندىرىس، اكىمشىلىكتىك باسقارما، ساۋدا- ساتتىق پەن مادەنيەت، قالانىڭ قىزمەتتىك قۇرىلىمى بولعان. دەمەك، بۇل Х عاسىردان باستاپ Ⅺ عاسىردىڭ سوڭىنا دەيىن قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا جانە تۇركىستان اۋماعىندا ءداۋىر كەشكەن قاراحانيد اۋلەتى كەزىندە الماتى شاھارى بولدى دەگەن ءسوز. الايدا، مۇنى ايعاقتايتىن تاريحي قۇجاتتىق دەرەكتەر از بولعاندىقتان، تۋرا 2016-جىلى الماتىعا 1000 جىل بولادى دەپ ايتۋ قيىن. سوندىقتان قازىر عالىمدار قالانىڭ جاسىن ءالى دە زەرتتەۋدە. دەمەك، قالانىڭ جاسى مىڭ جىلدان دا تەرەڭدە بولۋى بەك مۇمكىن.
ال قازىرگى زاماناۋي الماتى 2012-جىلدان بەرى ءداستۇرلى تۇردە «حالىقارالىق يننوۆاتسيالىق فورۋم» وتكىزىپ كەلەدى. ماقسات - قالانىڭ دامۋىنا ورتالىق ازيانىڭ نازارىن اۋدارىپ، الماتىنى الەمدىك ورتالىقتاردىڭ بىرىنە اينالدىرۋ. ءوزىم دە V يننوۆاتسيالىق فورۋمعا قاتىستىم. مەندەگى وسى قالاعا دەگەن قۇرمەت ونىڭ دامۋىنا، الەمدىك دەڭگەيدەگى قالاعا اينالۋىنا، بيزنەس پەن ءومىر سۇرۋگە جايلى بولۋعا ۇلەسىمدى قوسسام دەگەن قۇلشىنىسىمدى وياتتى.
الماتى ەۋرازيانىڭ ءوازيسى رەتىندە بيىل وتەتىن ۋنيۆەرسيادا مەن استاناداعى ەكسپو-دان كەيىن الەم نازارىن وزىنە اۋدارادى. جاڭا جىبەك جولى بويىندا ەۋروپا مەن ازياعا اشىلعان الىپ قاقپا رەتىندە ءوز ورنىن ايشىقتاي تۇسەتىنىنە سەنەمىن.
چجون سىنگ مين،
كورەيا رەسپۋبليكاسىنىڭ الماتىداعى
باس كونسۋلدىعىنىڭ باس كونسۋلى
الماتى
«ەگەمەن»