ەل ەكونوميكاسىندا ءوسىم بار
وندا ەلىمىزدەگى ينفلياتسيالىق پروتسەستەر باسەڭدەپ، ۆاليۋتا نارىعىنداعى احۋال تۇراقتانىپ كەلە جاتقاندىعى بيزنەستىڭ ينۆەستيتسيالىق بەلسەندىلىگى مەن ەلدىڭ حالىقارالىق رەزەرۆتەرىنىڭ وسكەندىگى ءسوز بولدى.
بۇعان ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ جونىندەگى باعدارلامالار مەن جوسپارلاردى ىسكە اسىرۋ، ينفراقۇرىلىمدى، كاسىپكەرلىكتى جانە اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ، سونداي- اق جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا شارالار ءوز سەپتىگىن تيگىزگەنى ءسوزسىز.
وتىرىستا نەگىزگى بايانداما جاساعان ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى قۋاندىق بيشىمبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، ەكونوميكا ىسىمىنە قۇرىلىس، اۋىل شارۋاشىلىعى، كولىك سالاسى جانە وڭدەۋ ونەركاسىبىندەگى وڭ سەرپىن ءوز سەپتىگىن تيگىزىپ وتىر. دەگەنمەن، كەن ءوندىرۋ ونەركاسىبىندە 4,4 پايىزعا تومەندەۋ بايقالادى. بۇل مۇناي ءوندىرۋ 4,4, كومىر 6,4 جانە تەمىر كەنىنىڭ 14,7 پايىزعا دەيىن قىسقارۋىمەن بايلانىستى ورىن العان جايت.
«يندۋستريالىق باعدارلامانىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى كۇنى كەن ءوندىرۋ ونەركاسىبىندەگى تومەندەۋ وڭدەۋ سالالارىنداعى وڭ سەرپىن ەسەبىنەن تولىعىپ وتىر. 2016 -جىلعى قاڭتار- قىركۇيەكتە وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ ءوسۋى 0,6 پايىزدى قۇرادى. وڭدەۋ بولىنىسىندە مەتاللۋرگيا ونىمدەرىن ءوندىرۋ 7,8, اعاش بۇيىمدارى - 8,7، تاماق ونىمدەرى - 3,5، ءدارى- دارمەك پرەپاراتتارى - 2,1, رەزەڭكە جانە پلاستماسسا - 1,8، سونداي- اق مۇناي وڭدەۋ - 0,4 پايىزعا ءوستى. وڭدەۋ ونەركاسىبىندەگى وسىمگە ماشينا جاساۋ سالاسىنداعى 18,6 پايىزدىق تومەندەۋ تەجەۋشى ىقپالىن تيگىزۋدە»، - دەدى ول.
ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، وڭىرلىك بولىنىستە ونەركاسىپ ونىمدەرى شىعارىلىمىنىڭ ءوسىمى 9 وڭىردە، ال تومەندەۋى - 7 وڭىردە تىركەلگەن. ماسەلەن، قاراعاندى، وڭتۇستىك قازاقستان، اقمولا وبلىستارىندا ونەركاسىپ ونىمدەرىن شىعارۋ كورسەتكىشى جوعارى بولىپ تۇر. ال ونەركاسىپ ونىمدەرىن شىعارۋ تومەن وڭىرلەر قاتارىندا قىزىلوردا، ماڭعىستاۋ، اقتوبە جانە باتىس قازاقستان وبلىستارى بار.
وسىمدىك شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءوندىرۋ 7 پايىزعا ۇلعايعان. سونىڭ ەسەبىنەن اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ءوس ءىمى 4,9 پايىزدى قۇرادى. مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن شىعارۋ 2,5 پايىزعا ءوستى.
«اعىمداعى جىلى ءداندى داقىلداردىڭ رەكوردتى ءونىمى جينالدى. 24 -قازانداعى جاعداي بويىنشا گەكتارىنان 15,4 تسەنتنەر ونىمدىلىك كەزىندە 23,6 ملن. توننا استىق باستىرىلدى، بۇل وتكەن جىلعى دەڭگەيدەن گەكتارىنا 2,4 تسەنتنەرگە نەمەسە 18,1 پايىزعا جوعارى»، - دەدى ول.
قۇرىلىستا دا وڭ سەرپىن بار. بۇل سالاداعى جۇمىستاردىڭ كولەمى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى مەن «نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ەسەبىنەن 6,9 پايىزعا ۇلعايعان. 2016 -جىلعى قاڭتار- قىركۇيەكتە تۇرعىن ۇيلەردى پايدالانۋعا بەرۋ 13,6 پايىزعا ارتىپ، 7,2 ميلليون شارشى مەترگە دەيىن وسكەن. كوپ پاتەرلى تۇرعىن ۇيلەردى پايدالانۋعا بەرۋ 26,0 پايىزعا جانە جەكە تۇرعىن ۇيلەردى پايدالانۋعا بەرۋ 4,4 پايىزعا ارتقان. اعىمداعى جىلعى 9-ايىندا مەملەكەت قاراجاتى ەسەبىنەن 617,2 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلگەن. جالپى قۇرىلىس كولەمىنىڭ ءوسۋى رەسپۋبليكانىڭ 8 وڭىرىندە بايقالادى. قۇرىلىستىڭ ەڭ جوعارى قارقىنى اتىراۋ وبلىسىندا جانە استانا قالاسىندا تىركەلگەن.
«اعىمداعى جىلعى 9-ايدا ينۆەستيتسيالاردىڭ كولەمى 4,1 پايىزعا ءوسىپ، 5,1 تريلليون تەڭگەگە دەيىن ارتتى. ءوسۋ «نۇرلى جول» جانە «ي ي د م ب» باعدارلامالارىنىڭ اياسىندا يندۋستريالىق- يننوۆاتسيالىق جانە ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا نەگىزدەلگەن. وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىندە ينۆەستيتسيالاردىڭ ءوسۋى 3,5 پايىزدى قۇراعان بولاتىن»، - دەدى مينيستر.
بيشىمبايەۆ دامۋشى نارىقتارعا كاپيتال اعىنىنىڭ جالپى تومەندەۋىنە قاراماستان جارتىجىلدىقتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستان ەكونوميكاسىنا تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردىڭ وڭ سەرپىنىن دە اتاپ ءوتتى. ونىڭ سوزىنە شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردىڭ تازا اعىنى ەسەپتى كەزەڭدە 5,7 ميلليارد ا ق ش دوللارىن قۇراعان. بۇل وتكەن جىلعى ناقتىلانعان دەڭگەيدەن 4,4 ەسەگە جوعارى) . تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردىڭ قوماقتى ۇلەسى جاڭا ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى قارجىلاندىرۋعا باعىتتالدى. بۇل رەتتە شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردىڭ ۇشتەن بىرگە جۋىعى، ياعني 2,9 ميلليارد دوللارى گەولوگيالىق بارلاۋ جۇرگىزۋگە، 2,2 ميلليارد دوللارى مۇناي مەن تابيعي گاز وندىرۋگە، 1,2 ميلليارد دوللارى مەتاللۋرگيا ونەركاسىبىنە جۇمسالعان.
مينيستر كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ءۇشىن شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىلەرىنە جەڭىلدەتىلگەن كرەديت بەرۋگە ەداۋىر مەملەكەتتىك قاراجات ءبولىنىپ جاتقاندىعىن دا اتاپ ءوتتى. قابىلدانىپ جاتقان شارالار شوب سۋبەكتىلەرىن كرەديتتەۋدى جىل باسىنان بەرى 2,8 تريلليون تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرگەن.
ينفلياتسيالىق كۇتىلىمدەردىڭ تومەندەۋىنىڭ اياسىندا ۇلتتىق بانك اعىمداعى جىلعى بازالىق مولشەرلەمەنى اعىمداعى جىلدىڭ اقپانىنداعى 17 پايىزدان قازاندا 12,5 پايىزعا دەيىن بىرتە- بىرتە تومەندەتتى. بۇل ەكونوميكاعا بارلىق جاڭا بەرىلگەن كرەديتتەر بويىنشا ورتاشا سىياقى مولشەرلەمەسىن 2016 -جىلعى قاڭتارداعى 20,7 پايىزدان تامىزداعى 15,7 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋگە سەپتىگىن تيگىزدى. بانكتەردى قورلاندىرۋ بازاسى ۇلعايۋدا - جىل باسىنان بەرى دەپوزيتتەر كولەمى 8,1 پايىزعا ارتىپ، 17,3 تريلليون تەڭگەگە دەيىن ءوستى. ۇلتتىق ۆاليۋتاداعى دەپوزيتتەردىڭ ۇلەسى 31 پايىزدان 41 پايىزعا دەيىن ارتتى.
«ەلدىڭ سىرتقى ساۋدا اينالىمى اعىمداعى جىلعى سەگىز ايدا 28 پايىزعا، 38,4 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا دەيىن قىسقاردى. ەكسپورت 23 ميلليارد ا ق ش دوللارىن جانە يمپورت 15,4 ميلليارد ا ق ش دوللارىن قۇرادى»، - دەدى بيشىمبايەۆ.
ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى ۆاليۋتا نارىعىنداعى جاعدايدىڭ تۇراقتانۋى اياسىندا ۇلتتىق بانكتىڭ التىن- ۆاليۋتا رەزەرۆى دە ءوسىپ جاتقانىن باسا ايتتى. ونىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، جىل باسىنان بەرى التىن- ۆاليۋتا رەزەرۆى 12,7 پايىزعا، ياعني 21,4 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا دەيىن ءوستى. بۇل 2012 -جىلعى شىلدەدەن باستاپ سوڭعى 4 -جىلداعى ەڭ جوعارعى ءمان بولىپ وتىر. ەلدىڭ حالىقارالىق رەزەرۆتەرى 95,8 ميلليارد ا ق ش دوللارىن قۇراپ، جىل باسىنان بەرى 4,8 پايىزعا ارتتى. ونىڭ ىشىندە ۇلتتىق قوردىڭ شەتەل ۆاليۋتاسىنداعى اكتيۆتەرى 1,4 پايىزعا ءوسىپ، 64,4 ميلليارد ا ق ش دوللارىن قۇرادى.
بيشىمبايەۆ ينفلياتسيالىق پروتسەستەردىڭ باسەڭدەۋى بايقالىپ وتىرعاندىعىن، قىركۇيەكتە ينفلياتسيا 0,2 پايىزعا دەيىن باسەڭدەگەندىگىن اتاپ ءوتتى. جالپى، 2016 -جىلدىڭ باسىنان باستاپ ينفلياتسيا 5,6 پايىزدى قۇراعان. ازىق- تۇلىك تاۋارلارىنىڭ باعاسى 4,9, اقىلى قىزمەتتەر 5,3, ونىڭ ىشىندە رەتتەلەتىن قىزمەتتەر 7,6 پايىزعا ءوستى. وڭىرلىك بولىنىستە 7 وڭىردە ينفلياتسيانىڭ ورتاشا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەن اسىپ كەتۋى بايقالادى. ەڭ جوعارى ينفلياتسيا ماڭعىستاۋ وبلىسىندا 7,2 پايىز دەڭگەيىندە، استانا قالاسىندا 6,6 جانە وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 6,4 پايىز دەڭگەيىندە تىركەلگەن.
2016 -جىلعى قىركۇيەك ايىنداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 5,0 پايىزدى قۇراعان. جالپى، 2016 -جىلعى 9-ايدىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ قورىتىندىلارى الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ جاقسارعانىن كورسەتىپ وتىر. بۇل نەگىزىنەن «يندۋستريالىق- يننوۆاتسيالىق دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن»، «نۇرلى جول»، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى - 2020»، «جۇمىسپەن قامتۋ - 2020» جول كارتاسىن، «اگروبيزنەس - 2020» باعدارلامالارىنىڭ ءتيىمدى ىسكە اسىرىلۋى، سونداي- اق ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانكتىڭ داعدارىسقا قارسى شارالارىنىڭ ەسەبىنەن قامتاماسىز ەتىلگەن.
«2016 -جىلى ەكونوميكانىڭ وڭ ءوسۋىن كەم دەگەندە 0,5 پايىزدىق دەڭگەيىندە قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ق ر ۇكىمەتى اعىمداعى جىلعى اقپان جانە ماۋسىمدا سوماسى 972,8 ميلليارد تەڭگە بولاتىن قوسىمشا داعدارىسقا قارسى شارالاردىڭ 2 توپتاماسىن قابىلدادى. داعدارىسقا قارسى قاراجات ەكونوميكانىڭ بازالىق سالالارىن، كاسىپكەرلىكتى قولداۋعا، ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا جانە ۇلتتىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا دامىتۋعا باعىتتالدى»، - دەپ تۇيىندەدى سوزىنە بيشىمبايەۆ.
ءوز كەزەگىندە پرەمەر- مينيستر باقىتجان ساعىنتايەۆ ەل ەكونوميكاسى وسىمىندە وڭ سەرپىن بايقالاتىندىعىن اتاپ ءوتتى.
«كورىپ وتىرعانىمىزداي، 9 ايدىڭ قورىتىندىسىندا ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ وڭ تەندەنتسياسى بار. ءبىز جىل سوڭىنا دەيىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوسىمدى 0,5 پايىز دەڭگەيىندە قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋعا بارلىق مۇمكىنشىلىك بار. بۇل رەتتە ءبىزدىڭ بۇل جوسپاردى ورىندايتىندىعىمىزعا ەش كۇمان جوق. بۇل رەتتە ينفلياتسيا ءدالىزىن 6-8 پايىزدىق مەجەدە ۇستاپ تۇرۋعا، ساقتاۋعا جانە ونىمەن جۇمىس ىستەۋگە ءتيىسپىز. ءبىرقاتار تۇزەتۋلەر بولۋى مۇمكىن. ءبىراق، قالاي دەگەندە دە تاپسىرما جۇكتەلدى جانە ول ورىندالۋى ءتيىس. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ورتالىق ورگاندارمەن جانە اكىمدىكتەرمەن بىرلەسە وتىرىپ رەزەرۆتەرمەن جۇمىس ىستەۋىمىز قاجەتتىگى تۋرالى تاپسىرماسى بار. ءبىز ولاردى بىلەمىز. سونىمەن قاتار ءاربىر كاسىپورىنمەن جەكە جۇمىس ىستەۋ كەرەك»، - دەدى ساعىنتايەۆ.
