گيمالايداعى كوشتە سەگىز اي كەبەجەدە وتىردىق - تالعات قوسجىگىت
تالعات قوسجىگىت 1942 - جىلى قىتايدىڭ شىڭحاي ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى سۇلتانشارىپ زۋقا ۇلى - 1950 -جىلى ءۇندىستان ارقىلى تۇركياعا قونىس اۋدارعان قازاق كوشىن باستاپ بارۋشىلاردىڭ ءبىرى. التايدان اۋا كوشكەن كەزدەگى كوز الدىندا قالعان كورىنىستەر جايلى ول «ازاتتىققا» بەرگەن سۇحباتىندا اڭگىمەلەپ بەردى.
- ءسىزدىڭ بالالىق شاعىڭىز ءبىرىڭعاي «كوشتەن» تۇرادى ەكەن. اڭگىمەنى كوشتىڭ باسىنان باستاساق؟
- اكەلەرىمىزدىڭ اتا- قونىسى التايدىڭ باركول ايماعى ەدى. 1938 -جىلى شىڭ شىسايدىڭ زورلىعى مەن زومبىلىعىنان قاشىپ شىڭحايعا قونىس اۋداردى. سول جاقتا مەن 1942 -جىلى دۇنيەگە كەلدىم. 1947 -جىلى اكەلەرىمىز باركولگە قايتا كوشىپ كەلدى. 1949 - جىلدىڭ كۇزىندە كوممۋنيستەر بيلىك باسىنا كەلدى. سوسىن مەنىڭ اكەم ءوزىنىڭ بارلىق تۋعان- تۋىستارىن باستاپ تيبەتتى كوكتەي ءوتىپ، گيمالاي تاۋلارى ارقىلى 1951 -جىلدىڭ كۇزىندە ءۇندىستاننىڭ كاشمير ءۋالاياتىنا جەتتىك. سول جەردە بىزبەن بارعان قازاقتاردىڭ الدى - ەكى جىل، ارتى ءۇش جىل تۇردى. ءبىز ءوزىمىز 1954 - جىلدىڭ كوكتەمىندە تۇركياعا قونىس اۋداردىق.
- بالا تالعاتتىڭ كوز الدىندا وسى كوشتەن قانداي سۋرەتتەر قالدى؟
گيمالاي تاۋلارى. (كورنەكى سۋرەت)
- گيمالاي تاۋلارىن باسىپ وتكەن كەزدە كۇن وتە سۋىق بولدى. قارلى بوران، كوك مۇز، ءارتۇرلى جاعدايدا كوز جۇمعان ادامدار. كوك مۇزدىڭ ۇستىندە جەر قازا الماي، ەرەسەكتەر قايتقان ادامداردىڭ مۇردەسىن شالا- شارپى جاسىرىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدى. ءبىزدى كەبەجەگە وتىرعىزىپ، تۇيەنىڭ قومىنا ارتىپ قوياتىن. سەگىز اي بويى سول كەبەجەدە وتىردىق. ۇستىمىزدەن قالىڭ كورپەلەرمەن جاۋىپ تاستايتىن. تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن توقتاماي جۇرگەن جۇرىسكە شىداي المايسىڭ. ءالى ەسىمدە، وڭشەڭ بالا اتاۋلى «قاشان توقتايمىز، قاشان قونامىز؟» دەپ شۋلاپ جىلاي بەرەتىن ەدىك.
- جات ەل، جات جەردەگى تاعدىرلارىڭىز قالاي جالعاستى؟
- ءۇندىستانعا العاش بارعانىمىزدا جەرگىلىكتى ۇكىمەت ءبىزدى جاقسى قابىلدادى. سول جەردە ا ق ش- تىڭ كومەگىمەن قۇرىلعان اعىلشىنشا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ بار ەكەن. سوعان مەنىمەن بىرگە ءتورت- بەس بالانى قابىلدادى. سوندا ءبىر جىلدان استام ۋاقىت وقىدىم. سودان كەيىن تۇركياعا قونىس اۋداردىق. تۇركيا مەملەكەتى بىزگە جەر بەردى، ءۇي بەردى. وقىپ، ءوسىپ، قىزمەت ىستەپ قالىپتاستىق.
- ءسىز بيىل 150 جىلدىعى تويلانىپ جاتقان زۋقا باتىردىڭ نەمەرەسى بولاسىز. وسىنشا بەينەتپەن ەۋروپاعا جەتىپسىزدەر. اياقتان تۇرىپ كەتۋ قالاي بولدى جانە وتباسىڭىز جايلى ايتا كەتسەڭىز.
- تۇركياعا امان جەتكەن قازاق جاستارى سوندا ۇيلەنىپ، تۇرمىسىن وڭداپ، باس قۇراپ جاتتى. ايەلىمنىڭ اتى - ساادات قوسجىگىت. ونىڭ ۇلكەن اتاسى ايگىلى زايىپ ءتايجى دەگەن كىسى 1936 - جىلى ەلىسحانمەن بىرگە ەلدى باستاپ التايدان گانسۋ ايماعىنا كوشىپ بارعان. 1940 -جىلى گانسۋدان ءتۇپ قوپارىلا كوشىپ، 1941 -جىلى ءۇندىستانعا جەتكەن. قايىن اتام عۇسمان قاجى - ءۇندىستاننان پاكىستانعا قونىس اۋدارعان قازاق اۋىلدارىنىڭ كوشباسشىسى بولعان ادام. 1953 -جىلى پاكىستاننان تۇركياعا جەتىپ، سول جەردە تۇراقتادى. قازىر جۇبايىممەن ەكەۋمىز ەكى ۇل، ەكى قىز تاربيەلەپ وتىرمىز. ەكى قىزىم تۇركيادا، ال ۇلدارىم وزىممەن بىرگە گەرمانيادا، ميۋنحەن قالاسىندا تۇرادى.
- ميۋنحەنگە قالاي بارىپ قالدىڭىز؟
- 1967 -جىلدان 1995 -جىلعا دەيىن ازاتتىق راديوسىنىڭ قازاق بولىمىندە قىزمەت ىستەدىم. تۇركيادا ءجۇرىپ سول كەزدە ميۋنحەندە ورنالاسقان ازاتتىق راديوسىنا جۇمىسقا باردىم.
- ءيا، ءسىز سوۆەت ۋاقىتىندا ەفيرگە «تالعات كوكبۇلاق» دەگەن ەسىممەن شىعىپ تۇرعان ەدىڭىز عوي؟
- قاي گازەت ەكەنى قازىر ەسىمدە جوق، «ازاتتىق راديوسىنىڭ قازاق بولىمىنە ءتىلشى قابىلدايمىز» دەگەن حابارلاندىرۋدى وقىدىم. باعىمدى سىناپ كورەيىن دەپ بىرنەشە ماقالا جازىپ، سالىپ جىبەرگەن ەدىم. كوپ ۇزاماي شاقىرۋ كەلدى. سوسىن بىردەن ميۋنحەنگە قونىس اۋداردىم. سودان ازاتتىق راديوسى پراگاعا قونىس اۋدارعانعا دەيىن قىزمەت ەتتىك. ازاتتىقتا قىزمەت ەتكەن جىلدار مەن ءۇشىن استە ەستەن كەتكەن ەمەس. ەستەلىكتەرىمدى كىتاپ ەتىپ جازۋ ويىمدا بار. اسىرەسە، 1986 - جىلى جەلتوقسان وقيعاسى، ونان كەيىنگى قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك العان كەزىندەگى ازاتتىقتىڭ حابارلارى ءوزىمىز ءۇشىن دە، تىڭدارمان ءۇشىن دە اسەرلى بولعان شىعار دەپ ويلايمىن.
- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!
نۇرتاي لاحان ۇلى
«ازاتتىق» جاڭالىقتارى
