الىستاعى اعايىننىڭ اتامەكەنگە ساعىنىشى باسەڭدەمەسە ەكەن - ءانشى، كومپوزيتور حالىق ريزابەك ۇلى
قازاق ەلى تاۋەلسىزدىك العان العاشقى كۇننەن باستاپ، ەلباسى الىستاعى اعايىندى ەلگە شاقىرىپ، ۇلى كوشتىڭ باعىتىن قازاقستانعا بۇردى. ەلگە ەل قوسىلدى. ۇلى كوشپەن بىرگە ساپ التىنداي ساقتالعان قازاق مادەنيەتى، ۇمىتىلىپ بارا جاتقان سالت- ءداستۇرى، ونەرى كەلدى. كوشپەن بىرگە كەلگەن جاس بالا بۇگىنگە اتپال ازاماتقا اينالدى. سول كۇنگى بوزبالا، اقىل توقتاتقان اعاعا اينالدى. بۇل كۇندە ءار سالادا قىزمەت كورسەتىپ، قازاق ەلىنىڭ مادەنيەتىنە، ەكونوميكاسىنا وزىندىك ۇلەستەرىن قوسىپ كەلدى. وسىعان وراي قازاقپارات حالىقارالىق اقپارات اگەنتتىگى «ۇلى كوش - كەمەڭگەر كوشباسشى» دەگەن جاڭا ايداردى ىسكە قوستى. جوبانىڭ باستى ماقساتى ەلگە كەلىپ ەڭبەگى سىڭگەن اعايىنداردى تانىستىرۋ، تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىرىن سەزىندىرۋ، ەلباسىنىڭ ەرەن ەڭبەگىن ناسيحاتتاۋ.
بۇگىن وقىرمانعا ەلگە كەلىپ ەڭبەك ەتىپ، قازاقتىڭ ءان قورجىنىنا سۇبەلى تۋىندىلار قوسىپ جۇرگەن بەلگىلى كومپوزيتور، ءارى ءانشى قازاق راديوسىنىڭ دىبىس رەجيسسەرى حالىق ريزابەك ۇلىمەن بولعان سۇحباتىمىزدى ۇسىنامىز.
- قازاق ەلىنە قاشان كەلدىڭىز؟ ەلگە كەلگەن سوڭ العاشقى قولعا العان جۇمىسىڭىز قانداي بولدى؟
- مەن 2008 -جىلى اسقاق ارمانمەن الماتىعا اتباسىن تىرەدىم. قىتايدا كومپوزيتورلىق، مۋزىكا باعىتىندا ءبىلىم العانمىن. الماتىعا كەلگەن سوڭ قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنا سىرتتاي وقۋعا ءتۇسىپ، ءبىلىمىمدى جالعاستىردىم. وقي ءجۇرىپ، الماتى وبلىستىق ءسۇيىنباي اتىنداعى فيلارمونيادا ءانشى جانە مۋزىكا وڭدەۋشى بولىپ جۇمىس جاسادىم. مۋزىكا وڭدەۋ جاعىن ۇيرەندىم. وقۋ بىتىرگەننەن كەيىن قازاق راديوسى مۋزىكا رەداكتورلىققا جۇمىسقا شاقىردى. سونىمەن 2012 -جىلى استاناعا كەلىپ قازىرگە دەيىن شالقار جانە قازاق راديوسىنىڭ مۋزىكا رەداكتورى بولىپ جۇمىس جاساپ كەلەمىن.
- جاقىندا شىعارماشىلىق كەشىڭىزدى وتكىزگەلى جاتىر ەكەنسىز...
- ءيا، اللا بۇيىرسا، قازاننىڭ 15 ى كۇنى قازمەديا ورتالىعىنىڭ كونسەرت زالىندا قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارناپ «بەرەكەلى قازاق ەلى» دەگەن اتپەن ەسەپ بەرۋ كەشىمدى وتكىزبەكشىمىن. بۇل كەش مەنىڭ ەلگە دەگەن ساعىنىشىمنىڭ، ماحابباتىمنىڭ جەمىسى. سونىمەن بىرگە تاۋەلسىزدىككە دەگەن تارتۋىم، كەمەڭگەر كوشباسشى ەلباسىنا دەگەن العىسىم دەپ بىلەمىن. «تۋعان ەلدىڭ قادىرىن شەت جۇرگەندە بىلەرسىڭ»، دەمەكشى تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىرىن الىستاعى اعايىن ەرەكشە باعالايدى. جارقىن تاۋەلسىزدىك بولماسا، ەگەمەندى ەلىم بولماسا، ەل باستاعان نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنداي كوشباسشىمىز بولماسا، مەنىڭ استانا تورىندە بۇلاي كەش وتكىزىپ جاتۋىم دا قالاي بولار ەدى. مەن تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا ارنايى «ۇلى دالا» دەگەن ءان جازدىم دياپازونى دا كەڭ، دارحان دالامىزدى ەلەستەتەتىن ءان. بۇل تاۋەلسىزدىك - ۇلى دالامىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى، ۇلى دالاداعى ۇلى ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى. وتانىمىز ماڭگىلىك بولسىن دەگەن اسقان ارمان بار بۇل اندە. كەشىمدى وسى انمەن اشپاقشىمىن.
بيىلعى جىل مەن ءۇشىن اتاۋلى داتالارعا تولى جىل بولىپ تۇر. قاراشاڭىراق قازاق راديوسىنىڭ 95 جىلدىعى، شالقار راديوسىنىڭ 50 جىلدىعى، شىعارماشىلىقتا جۇرگەنىمە 20 جىل، ءوزىم 40 جاسقا تولىپ جاتىرمىن دەگەندەي (كۇلدى). وسى مەرەيلى داتالاردى قامتىپ ءبىر كەش بەرۋدىڭ دە رەتى كەلىپ قالدى. كەشكە نۇرلان ونەربايەۆ، مايرا ءىلياسوۆا، رامازان ستامعازيەۆ، ءومىرقۇل اينيازوۆ، گۇلزيرا بوكەيحان، سايا ەسەنگەلدينوۆا، عالىمجان جولداسباي جانە باسقا دا قازاق ونەرىنىڭ جۇلدىزدارى قاتىسادى.
- بۇگىنگە دەيىن قانشا ءان جازدىڭىز؟ اندەرىڭىز قانداي تاقىرىپتا؟
- ءان قورجىنىمدا 70 كە جۋىق ءان بار، كوبىن قازاق ەلىنە كەلگەن سوڭ جازدىم. تۋىندىلارىمنىڭ 60 پايىزى ەلگە، جەرگە ارنالعان وتانشىلدىق تاقىرىپتا. اندەرىم ساحنا ساڭلاقتارى روزا رىمبايەۆا، نۇرلان ونەربايەۆ، ماقپال ءجۇنىسوۆا، تالعات كۇزەمباي، جانار ايجانوۆا سىندى انشىلەردىڭ رەپەرتۋارىندا ورىندالىپ ءجۇر. 2015 -جىلى «ەلىم مەنىڭ» رەسپۋبليكالىق كومپوزيتورلار بايقاۋىندا ءبىرىنشى دارەجەلى ماراپاتقا يە بولدىم. سول جىلى رەسپۋبليكالىق اسكەري اندەر بايقاۋىندا «ساربازدار» دەگەن ءانىم ءبىرىنشى ورىندى ەنشىلەدى. سونىمەن بىرگە 2015 -جىلى مادەنيەت باسقارماسىنىڭ تاپسىرماسىمەن «بەرەكەلى قازاق ەلى» اتتى ءان جازىلىپ، بۇل ءانىم ەلباسىن ۇلىقتاۋ كەزىندە ورىندالدى. قازاقستان ۇلتتىق ارناسى وسى انگە ارنايى بەينەبايان ءتۇسىردى. ريو- دە- جانەيروداعى وليمپيادا ويىندارى قارساڭىندا بوكسشىلارىمىزعا ارناپ «جەكپە- جەك» دەگەن ءان جازدىم. ەلىمىزدىڭ سپورتشىلارى تولاعاي تابىستارمەن ورالىپ ءجۇر. بوكسىشىلارىمىز ءاردايىم بايراعىمىزدى بيىكتەن جەلبىرەتىپ كەلەدى. بۇگىنگى كۇننىڭ باتىرلارى وسىلار. جىگىتتەرىمىز امان بولسىن!
- ءسىزدىڭ ورىنداۋىڭىزداعى «جاقسى ادامدار» دەگەن اۆتورلىق ءانىڭىز ەل جۇرەگىنەن ورىن الىپ كەڭ تارالىپ ءجۇر. وسى ءاننىڭ شىعۋ تاريحى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز؟
- «جاقسى ادامدار» ءانى، اتاجۇرتقا اتباسىن تىرەگەن العاشقى جىلداردا جازىلدى. قازاقتىڭ كەڭ بايتاق دالاسىن كورىپ، تازا اۋاسىن جۇتىپ ەرەكشە تەبىرەنىستە بولدىم. الدىمنان ىلعي جاقسى ادامدار جولىقتى، جۇمىستارىم ساتىمەن شەشىلىپ وتىردى. ومىردە جاقسى ادامدار كوپ بولسىن، ەلگە قورعان بولاتىن، كومەك قولىن سوزا بىلەتىن مەيىرىمدى جاندار امان بولسىن دەگەن نيەتپەن وسى ءان ومىرگە كەلدى.
- سۇحباتىمىزدىڭ سوڭىندا «قازاقپارات» وقىرماندارىنا، ءوزىڭىزدىڭ سۇيىكتى تىڭدارماندارىڭىزعا ايتار اق تىلەگىڭىز؟
- مەن جالپى قازاق ەلىن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 25 جىلدىعىمەن تاعى ءبىر مارتە قۇتتىقتاعىم كەلەدى. ەلىمىز ماڭگىلىك ەل بولسىن! ۇرپاقتارىمىز قيىندىق كورمەسىن، باتىرلارىمىزدىڭ قانىمەن كەلگەن ۇلان- بايتاق جەرىمىزدىڭ ۇلتاراقتاي جەرىندە ەلگە باستىرماي كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي قورعاۋىمىز كەرەك. قازاقستان بۇل الەمدەگى بارلىق قازاقتىڭ ارقا سۇيەر تىرەگى. شەتەلدە جۇرگەن قانداستار اتامەكەنگە اتباسىن بۇرسا دەيمىن. جاقىن كۇندەردەن بەرى ۇزىناعاشتا بولعان قاندى وقيعا، جۇرتتى دۇرلىكتىرىپ، شەتەلدە تۇراتىن قانداستارىمىزدى دا ابىرجىتىپ تاستادى. ەل بولعان سوڭ ورتادا تەنتەگى دە بار، قوعام ءارتۇرلى ادامدارعا تولى. جالپى قىلمىس بۇل بۇكىل الەمدە بولىپ تۇرادى. وعان بولا قازاق ەلىنە دەگەن كوزقاراسىمىزدى وزگەرتپەۋىمىز كەرەك. «قول سىنسا جەڭ ىشىندە» دەيدى سابىر قىلايىق. الىستاعى اعايىننىڭ اتامەكەنگە دەگەن ساعىنىشى باسەڭدەمەسە دەيمىن.
سۇحباتتاسقان: ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى
