قىتاي ەلى ورتا اۋقاتتى قوعام قۇرۋدى قالىپتاستىرۋعا كىرىستى

استانا. قازاقپارات - قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى - قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن مويىنداعان العاشقى مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى. بۇگىندە ەكى مەملەكەت اراسىنداعى قاتىناستار ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتىڭ جاڭا كەزەڭىنە قادام باستى.

 بۇل تۋرالى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ بۇگىنگى سانىندا جاريالانعان سۇحباتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ق ح ر- داعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى شاحرات نۇرىشيەۆ ءمالىم ەتتى.

- قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ ورناعانىنا شيرەك عاسىرعا قادام باستى. ەكىجاقتى بايلانىستاردىڭ قازىرگى دەڭگەيىن قالاي باعالايسىز؟

- قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى - قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن مويىنداعان العاشقى مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى. بۇگىندە ەكى مەملەكەت اراسىنداعى قاتىناستار ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتىڭ جاڭا كەزەڭىنە قادام باستى. بۇل، ارينە، قازاقستان پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ ق ح ر ءتوراعاسى شي جينپيڭمەن جانە ونىڭ الدىنداعى قىتاي باسشىلارىمەن ورتاق ءتىل تابىسا ءبىلۋىنىڭ تىكەلەي ناتيجەسى.

ەكى اراداعى قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرگە توقتالساق، شەكارا ماسەلەسىنىڭ تولىق شەشىلۋىن، قىتايدىڭ يادرولىق كلۋبتىڭ باسقا مۇشەلەرىمەن بىرگە قازاقستانعا قاۋىپسىزدىك كەپىلىن بەرۋىن، ترانسشەكارالىق وزەندەر بويىنشا ەكىجاقتى كەلىسسوزدەردىڭ باستالۋىن، كولىك- ترانزيت سالاسىنداعى ءىرى جوبالاردى ىسكە اسىرۋ، ەنەرگەتيكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ دامۋى جانە ەكونوميكالىق بايلانىستاردىڭ سەرپىندىلىگىن ايرىقشا اتاپ وتۋگە بولادى.

سوڭعى جىلدارى ساياسي باعىتتاعى ىنتىماقتاستىق تا جوعارى دەڭگەيدە دامىپ كەلەدى. قىتاي تاراپىنىڭ قازاقستاننىڭ كانديداتۋراسىن ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەلىگىنە سايلاۋ كەزىندە قولداۋى، ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان ازياداعى ءوزارا ءىس- قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەسكە ءتوراعالىعى، الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سەزىنە بەلسەندى قاتىسۋى وسى باعىتتاعى بايلانىستىڭ بەلسەندى دامىپ كەلە جاتقانىن بىلدىرەدى.

- قىتاي ءتوراعاسى شي جينپيڭ قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتى ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 4-5 -قىركۇيەگىندە حاڭجوۋ قالاسىندا وتەتىن «ۇلكەن جيىرمالىق» (G20) ەلدەرىنىڭ سامميتىنە قاتىسۋعا شاقىردى. سامميتتە قازاقستان جاعى قانداي باستامالار ۇسىنادى دەپ كۇتىلۋدە؟

- بىرىنشىدەن، G20 جابىق كلۋب ىسپەتتى. ونىڭ جۇمىسىنا تەرەڭىرەك نازار اۋدارساڭىز، ەلباسىنىڭ نەلىكتەن G- Global الاڭىن قۇرۋدى ۇسىنعانىن جاقسى تۇسىنەسىز. ونىڭ جۇمىسىنا تەك ساناۋلى مەملەكەتتەر مەن دۇنيەجۇزىلىك ۇيىمدار قاتىسىپ، الەم ەكونوميكاسىنا، قارجى جۇيەسىنە، ينۆەستيتسيالىق جاعدايىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىن شەشىمدەر قابىلدايدى.

G20-عا ءتوراعالىق ەتۋشى مەملەكەت وعان قالىپتاسقان ءداستۇر بويىنشا شاقىرىلاتىن مۇشە جانە بايقاۋشى ەلدەر، وڭتۇستىك- شىعىس ازيا ەلدەرى ىنتىماقتاستىعى قاۋىمداستىعى (ا س ە ا ن)، افريكالىق وداق جانە افريكانى دامىتۋ مۇددەسىندەگى جاڭا سەرىكتەستىك ۇيىمى سياقتى ءتۇرلى وڭىرلىك قۇرىلىمدارعا ءتوراعالىق ەتەتىن مەملەكەتتەردەن باسقا، ءوز ەركىمەن ەكى مەملەكەتتى عانا قوناق رەتىندە شاقىرا الادى. قىتاي ءوز تاڭداۋىن قازاقستان مەن مىسىرعا جاسادى. بۇل دا بولسا، ەلباسىنىڭ حالىقارالىق ساياسات ارەناسىنداعى جوعارى بەدەلى مەن بيىك ابىرويىنىڭ كورسەتكىشى.

حاڭجوۋ قالاسىنداعى باسقوسۋ جاھاندىق ەكونوميكا مەن قارجى جۇيەسى ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى ءىس- شارالاردىڭ ءبىرى بولماق. ونىڭ جۇمىسىنا تورتكۇل دۇنيە نازار اۋداراتىنىنا كۇمان جوق. ەلباسى، البەتتە، تىڭ باستامالارىن ورتاعا سالىپ، باسقا مەملەكەت باسشىلارىمەن جاھاندىق ەكونوميكالىق جاعداي جانە قارجى داعدارىسىنىڭ زارداپتارىمەن كۇرەسۋ تۋرالى پىكىر الماساتىنى ءسوزسىز.

- ەلىمىزدىڭ مۇناي- گاز سەكتورىندا قىتايدىڭ ۇلەسى ارتىپ كەلەدى، ال ول ەلدەگى قازاقستاندىق ۇلەس ءوز دەڭگەيىندە ەمەس دەگەن پىكىرلەر بار. بۇل جونىندە نە ايتار ەدىڭىز؟

- ۇلتتىق بانكتىڭ رەسمي دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، 2016 -جىلدىڭ 31 -ناۋرىزىنداعى اقپارات بويىنشا قازاقستانعا جالپى سوماسى 199,5 ميلليارد ا ق ش دوللارى كولەمىندە شەتەلدىك ينۆەستيتسيا تارتىلعان. سونىڭ ىشىندە قىتايدان كەلگەن ينۆەستيتسيا كولەمى 14,7 ميلليارد دوللاردى قۇراپ، ول ءبىزدىڭ شەتەلدىك ينۆەستورلار ىشىندە ءتورتىنشى مەملەكەت بولىپ تابىلادى. ءبىرىنشى ورىندا نيدەرلاند (62,9 ميلليارد دوللار)، ەكىنشى ورىندا ۇلى بريتانيا (25,8 ميلليارد دوللار) ، ءۇشىنشى ورىندا ا ق ش (24,5 ميلليارد دوللار) تۇر. حالىقارالىق ستاتيستيكادا جەكە كورسەتىلەتىن قىتايدىڭ گونكونگ (شياڭگاڭ) ارنايى اكىمشىلىك اۋدانىنان تارتىلعان ينۆەستيتسيا كولەمى 5,26 ميلليارد دوللار شاماسىندا. ال ءدال وسى مەرزىمدە قازاقستاننىڭ قىتايعا سالعان ينۆەستيتسياسى 3,24 ميلليارد دوللاردى قۇراپ وتىر.

قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» دەپ اتالاتىن ستراتەگياسىنا كىرەتىن «جىبەك جولىنىڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋى» جانە «XXI عاسىرداعى تەڭىز جىبەك جولى» سياقتى باستامالارى، ءبىر جاعىنان، باسقا مەملەكەتتەردىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە سايكەس جاڭا ينفراقۇرىلىمدار مەن وندىرىستىك كاسىپورىندارىن اشۋعا كومەكتەسسە، ەكىنشى جاعىنان، قىتايدىڭ تەحنولوگيالارىن، قۇرال- سايمانىن، قاراجاتىن، ەڭبەك كۇشىن سىرتقا شىعارۋ ارقىلى ىشكى ماسەلەلەردى شەشۋدى جانە قىتايدىڭ تۇراقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيدى.

وسى ورايدا قازاقستان ءۇشىن كورشى مەملەكەتتىڭ مۇمكىنشىلىكتەرىن ۇتىمدى پايدالانا وتىرىپ، يندۋستريالىق- يننوۆاتسيالىق دامۋىمىزدىڭ ماقساتتارىمەن ۇشتاستىرۋ ارقىلى قازاقستان اۋماعىندا جاڭا كاسىپورىندار اشۋ مەن وندىرىلگەن ءونىمدى قىتايعا شىعارۋ ارقىلى ەكىجاقتى ەكونوميكالىق قاتىناستاردى جانە ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىقتى ىلگەرىلەتۋگە بولادى.

ەلىمىزدە سوڭعى ەكى- ءۇش جىل ىشىندە ەت، بال، ۇن سياقتى دايىن ونىمدەردى قىتاي نارىعىنا شىعارۋعا باعىتتالعان كەشەندى جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر. كارانتيندىك- ۆەتەرينارلىق تالاپتارعا قاتىستى رۇقسات الىنعان سوڭ، وتاندىق ءونىم جاقىن ارادا قىتايلىق تۇتىنۋشىلارعا جەتۋى مۇمكىن.

بيىلعى جىلدىڭ قاڭتار- شىلدە ايلارى ارالىعىندا قىتايعا 216,6 مىڭ توننا استىق ەكسپورتتالدى. جىلدىڭ اياعىنا دەيىن وسىنداي قارقىن ساقتالاتىن بولسا، وندا 2014 -جىلعى 251 مىڭ تونناعا جەتكەن ەڭ بيىك كورسەتكىشتەن ەداۋىر ارتۋى ىقتيمال.

- قىتايدىڭ دەموگرافيالىق ءوسىمى ۇلان- بايتاق جەرى بار، ءبىراق حالىق سانى از ەلدەرگە قاۋىپ توندىرمەي مە؟

- شىندىعىن ايتۋ كەرەك، بىزدە قىتايعا قاتىستى نەشە ءتۇرلى فوبيا بار. «حالىق سانىمەن- اق جاۋلاپ الادى»، «الىپ ەلدىڭ ەكونوميكاسى دامىعان سايىن ءبىزدىڭ ەكونوميكا قۇلدىرايدى»، «سالعان ينۆەستيتسيالارى مەن بەرگەن نەسيەلەرى وسكەن سايىن تاۋەلسىزدىگىمىزگە قاۋىپ كۇشەيەدى» دەگەن پىكىرلەر ءجيى ايتىلادى. ءبىر جاعىنان، حالقىمىزدىڭ اتالعان سۇراقتارعا ەرەكشە نازار اۋداراتىنى قۋانتادى، ويتكەنى وتانسۇيگىش ازاماتتارىمىزدىڭ بار ەكەندىگىن كورسەتەدى. ەكىنشى جاعىنان، وسى قورقىنىشتارعا بوي الدىرىپ، كورشى مەملەكەتپەن قارىم- قاتىناستى تەجەۋ دۇرىس شەشىم بولىپ شىقپايدى. بۇكىل شەكارامىزدىڭ بويىنا تاعى ءبىر ۇلى قورعان تۇرعىزىپ، كورشى مەملەكەتتەن ىرگەنى اۋلاق سالا المايمىز عوي. قايتا قىتايدىڭ دامۋ بارىسىنا تەرەڭ ساراپتاما جاساۋ ارقىلى ونىڭ ءتيىمدى جاقتارىن ۇتىمدى پايدالانۋ وزىمىزگە ءتيىمدى بولماق.

ق ح ر باس تۋريزم باسقارماسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2015 -جىلى شەتەلگە شىعىپ، ساياحاتتاعان قىتاي ازاماتتارىنىڭ سانى 120 ميلليون ادامدى قۇراعان. ولار ساياحات جاساعان مەملەكەتتەردە 160 ميلليارد دوللاردان استام قارجىعا ءتۇرلى تاۋارلار ساتىپ الىپ، قىزمەتتەرىن پايدالانعان كورىنەدى. سول سەبەپتى دۇنيە جۇزىندە قىتايلىق تۋريستەردى مەيلىنشە كوبىرەك تارتۋ ەل قازىناسىنا، ورتا جانە شاعىن بيزنەسكە پايدا ءتۇسىرۋدىڭ نەگىزگى كوزدەرىنىڭ ءبىرى سانالادى. ولاي بولسا ءبىز دە تۋريزمدى دامىتۋ ارقىلى قازىنا قورجىنىنا قوماقتى ۇلەس قوسۋىمىزعا بولادى.

ال قىتايلىقتاردىڭ شەتەلگە كوشۋ ماسەلەسىنە كەلەتىن بولساق، ولاردىڭ ەڭ ءجيى قونىس اۋداراتىن مەملەكەتتەرى - ا ق ش، كانادا، اۆستراليا، جاڭا زەلانديا، وڭتۇستىك- شىعىس ازيانىڭ دامىعان مەملەكەتتەرى. ولار وسى ەلدەردە جىلجىمايتىن مۇلىك ساتىپ الۋعا، بالالارىن وقىتۋعا، بيزنەستەرىن دامىتۋعا ىنتالى.

- قىتاي ينۆەستورلارىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا ينۆەستيتسيا سالۋعا مۇددەلى ەكەنىنەن حاباردارمىز. ولار قانداي ونىمدەر وندىرۋگە ىقىلاس تانىتىپ وتىر؟

- قىتايلىقتاردىڭ سوڭعى كەزدە قازاقستاندا وسىرىلگەن جانە وڭدەلگەن ونىمدەرگە قىزىعۋشىلىعى ارتىپ وتىرعاندىعىن ايتۋعا بولادى. ويتكەنى قىتاي 1,5 تريلليون ا ق ش دوللارى كولەمىندەگى ازىق- تۇلىك نارىعىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن شەتەلدەردەن قوسىمشا ونىمدەردى تاسىمالداۋعا ءماجبۇر. مىسالى، 2014 - جىلى شەتەلدەن 580 مىڭ توننا ەت، سونىڭ ىشىندە 297 مىڭ توننا سيىر ەتىن جانە 282, 8 مىڭ توننا قوي ەتىن تاسىمالداعان. سوندىقتان دا قىتايلىق كومپانيالار قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەيتىن بىرلەسكەن زاۋىتتار سالۋعا، وندىرىلگەن ءونىمدى قىتايعا جانە باسقا كورشى مەملەكەتتەرگە ەكسپورتتاۋعا دايىن وتىر. سونىڭ ىشىندە ەت، وسىمدىك مايى، تومات، ۇن، سويا وندىرۋگە ەرەكشە ىقىلاستى ەكەنى كورىنەدى. زاۋىتتار سالىناتىن بولسا، وندا نەگىزىنەن قازاقستاندىق ازاماتتار جۇمىس ىستەيدى جانە وڭدەلەتىن ونىمدەردىڭ بارلىعىن جەرگىلىكتى ديقانداردىڭ قولىمەن وسىرەدى.

- ۇستىمىزدەگى جىلى ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا اينالىمى ازايعانى بايقالادى. بۇعان الەمدىك قارجى داعدارىسى سەبەپ بولعانى بەلگىلى، ال ءبىزدىڭ بىلگىمىز كەلەتىنى ەكى اراداعى ساۋدا اينالىمى قانشالىقتى دەڭگەيدە تومەندەدى؟

- 2015 -جىلى قىتايدىڭ سىرتقى ساۋدا اينالىمى 3,95 تريلليون ا ق ش دوللارىن قۇرادى، بيىلعى جىلدىڭ قاڭتار- ماۋسىم ارالىعىندا بۇل كورسەتكىش 1,71 تريلليون دوللار (-8,8 پايىز) بولدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى مينيسترلىگى مەملەكەتتىك كىرىس كوميتەتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2015 -جىلى ەكىجاقتى ساۋدا اينالىمىنىڭ كولەمى 10,6 ميلليارد دوللار بولىپ، 2014 - جىلمەن سالىستىرعاندا 34,8 پايىزعا تومەندەگەن. ۇستىمىزدەگى جىلى قاڭتار- ماۋسىم ارالىعىندا بۇل كورسەتكىش 3,65 ميلليارد دوللار بولىپ، ودان ءارى تومەندەي تۇسۋدە.

ق ح ر باس كەدەن باسقارماسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2015 -جىلى ەكىجاقتى ساۋدا كولەمى 14,2 ميلليارد دوللاردى (-36,6 پايىز) قۇرادى. بيىلعى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتى جىلدىعى بويىنشا بۇل كورسەتكىش 5,6 ميلليارد دوللار (-20,1 پايىز) عانا بولىپ وتىر.

ەكىجاقتى ساۋدا اينالىمى تومەندەۋىنىڭ سەبەبى، بىرىنشىدەن، قازاقستاننىڭ ەكسپورتقا شىعاراتىن نەگىزگى ونىمدەرىنە باعالاردىڭ تۇسۋىندە، ەكىنشىدەن، جالپى قىتاي ەكونوميكاسى دامۋ قارقىنىنىڭ باسەڭدەۋىندە جاتىر.

ەكى اراداعى يندۋستريالىق- يننوۆاتسيالىق سالادا ءوزارا ءتيىمدى ارىپتەستىكتىڭ دە ماڭىزى زور. قازىرگى تاڭدا ەكى مەملەكەت اراسىندا ماشينا جاساۋ، حيميا ونىمدەرىن شىعارۋ، مەتالل وڭدەۋ، مەتاللۋرگيا، ينفراقۇرىلىم سالۋ، ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى، مۇناي وڭدەۋ جانە جەڭىل ونەركاسىپ سالالارىن قامتىعان سوماسى 26 ميلليارد ا ق ش دوللارىنان اساتىن 51 جوبانى ىسكە اسىرۋ كوزدەلۋدە. بۇل جوبالار ىسكە قوسىلعان سوڭ ەكىجاقتى ساۋدانىڭ قۇرىلىمىن جاقسارتۋعا جانە ساۋدا اينالىمىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز.

- كورشى ەل ەكونوميكاسىنىڭ قارقىندى دامۋى الەم ساراپشىلارىنىڭ نازارىن اۋدارتىپ، ءجىتى قاداعالاۋىندا وتىرعانى ءمالىم. جالپى، قىتايدىڭ ورتا داۋلەتتى ورەنى قالىپتاستىرۋعا قاتىستى تاجىريبەسىنە توقتالا كەتسەڭىز.

- كورشىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋى سوڭعى 25 جىل ىشىندە ەكى ساندى قارقىنمەن دامىعان بولسا، وتكەن جىلى ول 6,9 پايىزدى قۇرادى، ال ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا كورسەتكىش بۇدان دا ءسال تومەندەپ، 6,7 پايىزعا دەيىن ءتۇستى. ەگەر بۇرىن قىتاي ەكونوميكاسى نەگىزىنەن ەكسپورتقا باعىتتالعان بولسا، قازىر نەگىزگى كۇش ىشكى سۇرانىستى ارتتىرۋعا جۇمسالىپ، سۇرانىس پەن ۇسىنىس اراسىنداعى تەپە- تەڭدىكتى ساقتاۋ ماسەلەسىنە باسا كوڭىل بولىنۋدە. سوڭعى كەزدە ءوسىمنىڭ باسىم بولىگى قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنىڭ دامۋىنا تاۋەلدى بولىپ وتىر.

قىتايدىڭ XIII بەسجىلدىقتاعى (2016-2020 -جىلدارداعى) دامۋ جوسپارىنا سايكەس، جىل سايىن كەم دەگەندە 10 ميلليون ادامعا جۇمىس ورنىن اشۋ جولىمەن ەكونوميكانىڭ ءوسۋ قارقىنىن 6,5-7 پايىز اراسىندا قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلگەن. تەك وسى كورسەتكىشتەر ىسكە اسىرىلعان كەزدە عانا، قىتاي ۇكىمەتى مەن كوممۋنيستىك پارتياسى «شياۋكاڭ» دەپ اتالاتىن ورتا اۋقاتتى قوعام قۇرۋ، بىلايشا ايتقاندا، ورتا تاپ قۇرۋ جونىندەگى قويىلعان ماقساتتارىنا - ىشكى جالپى ءونىمنىڭ كولەمىن 13,8 تريلليون دوللارعا جەتكىزۋ ارقىلى ادام باسىنا شاققاندا ءى ج ءو كورسەتكىشىن 10 مىڭ ا ق ش دوللارىنا دەيىن ارتتىرا الادى.

- ەلباسىنىڭ 2014 - جىلى مامىر ايىندا ق ح ر- عا ساپارى شەڭبەرىندە 2011-2014 - جىلدارى ترانس شەكارالىق وزەندەردى سۋ ءبولۋ جونىندەگى تەحنيكالىق جۇمىستار جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋدى اياقتاپ، كەلىسىمنىڭ جوباسىن قاراۋدى جانە كەلىسۋدى 2015 - جىلى باستايتىنى ايتىلعان ەدى. مەملەكەت ارالىق كەلىسىمدە ىلگەرىلەۋشىلىك بار ما؟

- ەكى مەملەكەت اراسىنداعى 24 ۇلكەندى- كىشىلى وزەننىڭ سۋىن ءبولۋ ماسەلەسى بويىنشا قۇرىلعان ارنايى ۇكىمەت ارالىق بىرلەسكەن كوميسسيا بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءوزىنىڭ 13 وتىرىسىن وتكىزدى. كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ ءارى قيىن، ءارى جاۋاپتى ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە سۋ ساپاسى، توتەنشە جاعدايلار كەزىندە دەرەۋ اقپاراتتاندىرۋ، عىلىمي- زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ، گيدرولوگيالىق جانە گيدروحيميالىق دەرەكتەرمەن الماسۋ، بىرلەسكەن گيدروتوراپتار سالۋعا قاتىستى ءبىرقاتار ۇكىمەتارالىق نەمەسە ۆەدومستۆوارالىق كەلىسىمدەرگە قول قويىلىپ، سۋ ءبولۋ جۇمىسىنا نەگىز جاسالدى.

كوميسسيانىڭ قاراماعىندا تۇراقتى تۇردە جۇمىس ىستەيتىن ءۇش ارنايى جۇمىس توبى بار. سونىڭ ىشىندەگى بىرەۋى ترانس شەكارالىق وزەندەردىڭ سۋىن ءبولۋ جونىندەگى كەلىسىم جوباسىن قاراستىرۋ جانە كەلىسۋ جۇمىسىنا جاۋاپتى. اتالعان جۇمىس توبى 2015 -جىلدىڭ ناۋرىزىنان باستاپ ەكى وتىرىسىن وتكىزىپ، ەكى تاراپتىڭ كەلىسىم جوباسى بويىنشا ۇسىنىستارى مەن پىكىرلەرىن جيناقتادى. كەلەسى، ءۇشىنشى وتىرىس وسى قىركۇيەك ايىندا الماتىدا وتكىزىلەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. وندا كەلىسىمنىڭ ۋاعدالاسقان قۇرىلىمىنا سايكەس قۇجاتتىڭ ءماتىنىن كەلىسۋ بويىنشا قيىن ءارى جاۋاپتى جۇمىس جۇرگىزىلمەكشى. جالپى العاندا، ەكى تاراپ بۇل جۇمىستىڭ وڭاي بولمايتىنىن تۇسىنەدى، ءبىراق ءوزارا مۇددەلەردى ەسكەرە وتىرىپ، ورتاق مامىلەگە كەلۋ مۇمكىن دەپ پايىمدايدى.

- الىپ مەملەكەتپەن كورشى بولعاننان كەيىن ءبىر- ءبىرىمىزدى تەرەڭ زەرتتەپ، تانىپ- ءبىلۋ زاڭدىلىق. بۇل جاعىنان العاندا قىتايداعى عىلىمي- زەرتتەۋ ورتالىقتارى بەلسەندى جۇمىس ىستەيتىن كورىنەدى. ال ءبىز الپاۋىت كورشىمىزدىڭ باعىت- باعدارىنان قانشالىقتى حاباردارمىز؟

- شىنىن ايتساق، قىتاي قۇدايى كورشىمىز بولعانىمەن، ءبىزدىڭ ول تۋرالى بىلەتىنىمىز ءالى دە بولسا از. مىسالى، قىتايدا ورتالىق ازيا، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندى جان- جاقتى زەرتتەيتىن ءىرى- ءىرى دەگەن 20 شاقتى عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى، ورتالىقتارى مەن قاۋىمداستىقتارى بار. سوڭعى كەزدە «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرا باستاعالى بەرى زەرتتەۋ ورىندارىنىڭ سانى 50-دەن اسقان. ولار ءبىزدىڭ الەۋەتىمىز بەن مۇمكىندىگىمىزگە قانىق. ءار جاساعان قادامىمىز بەن قابىلداعان شەشىمدەرىمىزدى جان- جاقتى زەرتتەۋ ارقىلى ءوز ۇكىمەتىنە قازاقستانعا قاتىستى بولاشاقتا ساياساتتى قاي باعىتتا جۇرگىزۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى ناقتى ۇسىنىستار بەرەدى.

ەلىمىزگە قىتايدىڭ ساياساتىن، ەكونوميكاسى مەن ءتۇرلى باستامالارىن جۇيەلى تۇردە تەرەڭ زەرتتەيتىن بىرەگەي ورتالىق قاجەت. سوندىقتان دا مەنىڭ پىكىرىمشە، قىتايمەن ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق ارىپتەستىككە نەگىزدەلگەن تاتۋ كورشىلىك قاتىناستاردى ۇتىمدى ءارى ءتيىمدى دامىتۋ ماقساتىندا ۇلكەن ءبىر، مۇمكىندىك بولسا، بىرنەشە قىتايتانۋ ورتالىقتارىن اشۋ، سونداي- اق ونى ءتيىستى قاراجات جانە كادرمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە كوڭىل بولگەن ورىندى بولار ەدى.