قابىر ازابىنا قالاي كۋا بولدىم؟
سول ۋاقىتتا اۋىلدىڭ جەرگىلىكتى ەليەۆاتورىنىڭ ديرەكتورى قازاق، ەسىمى موتسيال دەگەن ازامات ەدى. ول ازامات اۋىلىندا ءوزىنىڭ ادامگەرشىلىگى مەن ەڭبەكقورلىعى جانە قازاقىلىق مىنەزىمەن لايىقتى سىيعا يە بولعان. سول ۋاقىتتاردا قۇداي بەرگەن شىڭبولات جانە جامبولات ەسىمدى ۇلدارى دا ەرجەتىپ قالعان. بۇل ازاماتتىڭ ەسىمى كوممۋنيستىك يدەياعا جاقىن بولعانىمەن، ىشكى دۇنيەسى مۇسىلمانشىلىقتا ەدى. كەڭەستىڭ ءدىنسىز ءداۋىرى ءجۇرىپ تۇرعان، ءبىراق پارتيانىڭ رۋحاني جۇمىستارى توقىراۋعا ۇشىراپ جاستار بەتىمەن كەتە باستاعان كەز بولاتىن. نە ءدىن جوق، نە تاربيە جوق، جاستار ايتەۋىر ءوز بەتتەرىمەن قالىپتاسىپ جاتتى. قازىرگىدەي دامىعان وزىق تەحنيكا، ينتەرنەت جوق، بار بولعانى كەشكىسىن جاستاردىڭ بارلىعى اعىلىپ كينو كورۋگە نەمەسە بيلەۋگە اۋىلدىڭ كلۋبىنا جينالادى.
ءبىر كۇنى موتسيالدىڭ جانبولات دەگەن ۇلى كلۋبتا ۆيتيا دەگەن ءبىر ورىستىڭ جىگىتىمەن شەكىسىپ قالادى. ال ورىس جىگىتى اۋىل ديرەكتورى ا. تاراكانوۆتىڭ بالاسى ەدى. كيكىلجىڭنىڭ سوڭى جامبولاتتىڭ ولىمىمەن اياقتالدى. جىگىتتەر شەكىسكەن سوڭ ۆيتيا كلۋبتىڭ ىشىنە كىرىپ، جامبولاتتىڭ قاسىنداعى بوس ورىنعا وتىرىپ، ونىمەن تاتۋلاسۋعا سىڭاي تانىتقان بولىپ، جىگىتتىڭ موينىنان قۇشاقتاپ، الداپ وتىرعان دا مويىنىن شۇعىل بۇراپ كەپ جىبەرگەن. جۇلىنىنا ەداۋىر اسەر ەتكەندىكتەن جانبولات قىرىلداپ ۇيىقتاپ كەتكەن، ەشكىم وعان ءمان بەرمەگەن، سوڭىنان ءولىپ تىنعان.
اكەسى اۋرۋحاناعا اپارسا، دارىگەرلەر «بالانىڭ ەشقانداي جەرى بۇلىنبەگەن، مويىن ومىرتقاسى قوزعالماعان» دەيدى. ونىڭ ۇستىنە اۋىل ديرەكتورىنان ءبارى قورقىپ، ەشتەڭە كورمەدىك، ەستىمەدىك دەپ كۋا بولۋدان باس الىپ قاشادى. ناتيجەسىندە موتسيال مىرزا ءوزىنىڭ بالاسىن ورىس جىگىتى ولتىرگەنىن مەديتسينالىق تۇرعىدان دا، كۋاگەرلەر ارقىلى دا دالەلدەي المايدى. اۋىل- ايماق، اعايىن- تۋىس جينالىپ، موتسيال مىرزانى سابىرعا شاقىرىپ، ولىكتى جەرلەدى. دەسە دە اكەسنىڭ جۇرەگى جاي تاپپايدى.
شامامەن ءبىر جىل وتكەن سوڭ جانبولاتتىڭ اكەسى بالاسىن ورىس ولتىرگەنىنە ابدەن كوزى جەتىپ، ونى قازاق جەرىندە ءجۇرىپ دالەلدەي الماعانىنا قاتتى كەيىپ ماسكەۋدەن ەكسپەرتيزا شاقىرتادى. ماسكەۋدەن ءتورت دارىگەردەن تۇراتىن ارنايى زەرتتەۋ كوميسسياسى كەلەدى. ەكسپەرتيزا ادامدارىنا ەرىپ، ءبىر جاعىنان كۋاگەر رەتىندە، ءبىر جاعىنان اعامىز جاقتا ەكەنىمىزدى بىلدىرگىمىز كەلىپ، قابىردەگى ءمايىتتى قازىپ الۋ ءۇشىن ءبىر- ەكى اعايىن بىرگە كەلدىك. ەكسپەرتيزا دارىگەرلەرىنىڭ بىزگە قويعان تالابى: «قابىردى اشقان كەزدە بەس مينۋت اۋلاق تۇرىڭدار، سەبەبى ولىكتەن ۋ بولىنەدى» دەدى. قابىردى اشىپ، ولىكتى الدى.
بىزدە جاقىندادىق، بايقاعانىمىز ءمايىتتىڭ سۇيەكتەرى اپپاق، تەك اۋاعا شىققاندا قارايا باستادى. كوميسسيا ولىكتى وڭتايلى جەرگە قويىپ، زەرتتەۋ جۇرگىزدى. شامامەن 3-4 ساعاتتان سوڭ قورىتىندىسى بەلگىلى بولدى، ياعني بۇرىنعى ەكسپەرتيزانىڭ ۇكىمى جويىلىپ، جاڭا ەكسپەرتيزانىڭ شەشىمى شىقتى.
شەشىمگە قاراساق، ولگەن ءمايىتتىڭ سىنباعان قابىرعاسى جوق، ومىرتقاسى كۇل- تالقانى شىققانى دالەلدەنگەن. سول ەكسپەرتيزانىڭ شەشىمەن قايتادان ءىس قوزعالىپ، ۆيتيانى 15 جىلعا سوت باس بوستاندىعىنان ايىرادى. سول سوتتىڭ زالىندا ورىس بالا ەڭكىلدەپ جىلاپ، بۇكىل ەلدىڭ الدىندا شىن ءسوزىن ايتادى: «اعاتايلار! مەن بالانىڭ قابىرعاسىن سىندىرعان جوقپىن، مەن ومىرتقاسىن ۇگىتكەن جوقپىن، سەنىڭىزدەرشى! مەنىڭ بار ىستەگەنىم، تەك بالانىڭ مويىنىنان قىسىپ، كىشكەنە ارتقا جۇلقىپ قالدىم بولعانى وسى» دەدى. ۆيتيا راس ايتىپ تۇر. وعان كۇمان جوق.
سودان ويعا باتتىم، ءبىر جاعىنان جاس بالا قالتىراپ، قورقىنىشتان شىنىن ايتىپ تۇر، ونىڭ ۇستىنە كلۋبتا ادامنىڭ قابىرعالارىن سىندىراتىنداي سوققى بولسا، بارلىق جۇرت بايقار ەدى عوي. ال ءبىر جاعىنان «ماسكەۋ ەكسپەرتيزاسىن» ول كەزدە بىرەۋلەردىڭ ساتىپ الۋى مۇمكىن ەمەس ەكەنى بەلگىلى. سوندا، سۇيەكتەردى سىندىرعان كىم؟ وسى سۇراقتى وزىمە كۇنى بۇگىنگە دەيىن قويىپ كەلەم!.
ەكسپەرتيزا دارىگەرلەرى شارۋالارى بىتكەن سوڭ بىزبەن وتىرىپ تاماقتانعان بولاتىن. ءشاي ۇستىندە ولار وسى قىزمەتتە ءجۇرىپ ءتۇرلى وقيعالارعا كۋا بولعاندارىن اڭگىمەلەپ بەردى. سوندا كەيبىر ولىكتەردىڭ از ۋاقىت ىشىندە ادام تانىماستاي كۇيگە تۇسەتىنىن ايتتى. ولاردى شاقىرتقاندا، «ولىك جەرگە قويىلعان با، الدە تابىتقا سالىنعان با؟ » دەپ سۇراعان ەدى. مۇنىڭ سىرى جەرگە قويىلعان ولىك ءبىر جىلداي ۋاقىت ىشىندە ساقتالسا، تابىتتاعى ولىك ءۇش جىل شاماسىندا وزگەرمەي، ساقتالىنادى، ياعني ەكسپەرتيزا جاساۋعا بولادى ەكەن، ودان ءارى جارامايدى. كەيىن مۇسىلمانشا ساۋاتىمدى اشىپ، قۇران وقي باستاعاندا كوكەيىمدەگى سۇراققا جاۋاپ تاپقانداي بولدىم. ياكي، قابىر ازابىنا كۋا بولعانىمدى ءبىلدىم دە، دەرەۋ يمان كەلتىردىم.
قاينار ءجۇسىپ
mazhab.kz
