تاڭعاجايىپ باسپانالار - فوتو

استانا. قازاقپارات - جاقىندا قىتايدا ءبىر ازامات كوشىپ- قونىپ جۇرۋگە ىڭعايلى ءۇي جاساپ الدى. ءبىر تاڭدانارلىعى، ونىڭ كوشپەلى ۇيىنە كۇندەلىكتى تىرلىككە قاجەتتى زاتتار مەن بۇيىمداردىڭ ءبارى وپ- وڭاي سىيىپ كەتەدى ەكەن.

 تۇرعىن ءۇيدىڭ اۆتورى - ليۋ لينچاۋ. ول بوساعان بوتەلكەلەردى ساتۋمەن اينالىسادى. ۇزاق جىلدان بەرى ءۇي- كۇيسىز، بۇيىرتقان جەردە تۇنەپ كەلگەن ليۋ لينچاۋ بۇدان بىلاي ءوزى سىياتىن شاعىن ءارى كوشپەلى ءۇي جاساۋعا كىرىسەدى. ءسويتىپ، ول كادۋىلگى بامبۋك اعاشىنان شاعىن ءۇي جاساۋ قاجەت دەپ شەشەدى. «سەبەبى، بامبۋك اعاش اتاۋلىنىڭ ىشىندەگى ەڭ جەڭىلى ءارى ونىڭ جاعىمسىز ءيسى جوق. دەنساۋلىققا دا زيانى جوق. ەڭ باستىسى، جاس بامبۋك وتە يىلگىش كەلەدى. قالاعان كولەمدە جينالمالى باسپانا جاساۋعا وتە قولايلى. مەن وسىنداي قاسيەتتەرى ءۇشىن بامبۋكتى تاڭداپ الدىم. جاڭا ءۇيىم وزىمە ۇنايدى، كوشىپ- قونۋعا ىڭعايلى» ، -  دەيدى ليۋ لينچاو جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا.

قىتاي ازاماتى جاساعان شاعىن ءۇيدىڭ سالماعى 60 كەلى. ءۇيدى جاساۋ ءۇشىن بامبۋك اعاشى مەن پوليەتيلەن پلەنكاسى پايدالانىلعان. ءتىپتى ليۋ لينچاۋ ءۇيدىڭ ىشىنەن ارنايى سورە جاساپ، وعان كۇندەلىكتى قاجەتتى اياق- تاباعى مەن كيىم- كەشەكتەرىن جانە توسەك- ورنىن جيناپ قويادى ەكەن. شاعىن ءۇيدىڭ قۇندىلىعى سوندا، ءۇي يەسى بۇدان بىلاي پاتەراقى تولەپ، شىعىندالمايدى. تاپقان تابىسى قالتاسىندا قالادى. ارتىقشىلىعى سول، بوساعان بوتەلكەلەردى جيناپ- ساتىپ كۇنەلتىپ جۇرگەن جاس جىگىت قاجەت بولعاندا ءۇيىن وزىمەن بىرگە كوتەرىپ، الىپ جۇرەدى. قايدا بارسا دا ءۇيى دايىن. قاجەت بولسا پەشتى جاعىپ، قالاعان تاماعىن پىسىرۋگە مۇمكىندىگى دە بار.

 ونىڭ مۇنداي شەشىمگە بارۋىنىڭ ءبىر سەبەبى، قازىر قىتايدا تۇرعىن ءۇي الۋ وتە كۇردەلى ماسەلەگە اينالعان. سەبەبى، ميللاردتار ەلىندە ءۇيسىز- كۇيسىز، باسپاناسىز جۇرگەن قاراپايىم جاندار وتە كوپ. سوندىقتان قولىنان ءىس كەلەتىن تۇرعىندار قاجەتتى ءۇيدى تابىلعان قۇرىلىس ماتەريالدارىنان قالاۋىنشا سالىپ الۋعا بەيىم. قازىرگى كۇنى ەل ۇكىمەتىنىڭ شەشىمىمەن قىتايداعى ىرگەلى كومپانيالار تۇرعىندار ءۇشىن وتە قولايلى ءارى ىڭعايلى، قۇنى ارزان شاعىن ۇيلەر سالۋدى قولعا الا باستادى. بۇعان دالەل -  سوڭعى ۋاقىتتا قىتايدا كادۋىلگى پروپيلەننەن جاسالعان ىقشام ۇيلەر جاپپاي ساتىلىمعا شىعارىلۋدا. گارموشكا ۇلگىسىندە جاسالعان مۇنداي ءۇيدىڭ وزىنە ءتان ارتىقشىلىعى -  قاجەت كەزدە جايساڭىز بولدى، ءۇيىڭىز دايىن. ءتىپتى جاز ايلارىندا مۇنداي ىقشام ۇيلەردى اشىق اسپان استىندا اسحانا ۇستەلى نەمەسە جۋىناتىن بولمە، ت. ب. قاجەتتىلىكتەر ءۇشىن پايدالانۋعا دا بولادى. مۇنداي ىقشام ۇيلەر اۋىلشارۋاشىلىعى جۇمىسشىلارى ءۇشىن دە وتە قولايلى.

 ال وسىدان ءبىراز بۇرىن قىتايدىڭ تاعى ءبىر تۇرعىنى وزىنە الەمدە جوق ءۇي تۇرعىزىپ الدى. بۇل ءۇيدىڭ ءبىر كەرەمەتتىگى سوندا، ادەتتەگى ۇيلەردىڭ شاتىرى اسپانعا قارايتىن بولسا، بۇل ءۇيدىڭ شاتىرى جەر «تىرەپ» تۇر. تاڭعالۋىڭىز نەمەسە «قالجىڭ بولار» دەپ ويلاۋىڭىز ابدەن مۇمكىن. ءبىراق، بۇل - شىندىق! ءتىپتى ۇيگە كەلۋشىلەر وعان قىزىعا قاراپ، تاڭداي قاعۋدا. ءتىپتى ءۇيدىڭ ىشىنە كىرۋگە كەز كەلگەن ادامنىڭ جۇرەگى داۋالامايدى. ويتكەنى شاتىرى مەن ەسىك- تەرەزەلەرى تومەن قاراپ جاتقان ۇيگە كىرۋدىڭ ءوزى ۇرەيلى. شاتىرى تومەن «قاراپ» تۇرعان ءۇيدىڭ ىشىنە كىرسەڭىز، ونىڭ ەسىك- تەرەزەلەرى مەن مۇنداعى جيھازداردىڭ بارلىعى قۇددى باسىڭىزعا قۇلايتىنداي كورىندى. ءتىپتى اسحانادا جيھازدارى مەن قول جۋعىش پەن اجەتحانا دا تومەن قاراتىلعان. بىرەۋلەر بۇل ۇيگە ۇركە قاراسا، ەندى بىرەۋلەر قۇرىلىسشى- اۆتوردىڭ مۇنداي شەشىمىن «جاڭا عاسىرداعى يننوۆاتسيا» رەتىندە باعالاۋدا. ال تاڭعاجايىپ ءۇيدى سالعان قۇرىلىسشى- ساۋلەتشى ءوزىنىڭ بۇل ءۇيدى نە سەبەپتى بۇلاي سالعانىن جەرگىلىكتى جۋرناليستەرگە: «مەن ۇنەمى ىزدەنىپ، قايتكەندە ءبىر جاڭالىق اشقاندى قالايمىن. مىسالى، توڭكەرىلگەن تۇرعىن ءۇيدى سالۋداعى ماقساتىم -  شاڭحايعا كەلگەن شەتەلدىك ساياحاتشىلاردى قىزىقتىرىپ، ءۇيدى سولارعا كورسەتۋ ارقىلى ەداۋىر ءناپاقا تابۋ بولاتىن. وزدەرىڭىز كورىپ تۇرسىزدار، «توڭكەرىلگەن ءۇيدى» قىزىقتاۋشىلار وتە كوپ. ۇيمەن تانىسۋدىڭ باستاپقى باعاسى ءبىر ادامعا -  30 يۋان. بۇل -  ا ق ش دوللارىمەن العاندا 5 دوللار. سونشالىقتى قىمبات ەمەس. ساياحاتشىلار ءوتىنىش جاساعان جاعدايدا، «توڭكەرىلگەن ءۇي» كورمەسى تاڭەرتەڭگى ساعات 10 نان تۇنگى 23 كە دەيىن جۇمىس جاسايتىن بولادى. العاشقى تابىسىم جامان ەمەس. اشىلعالى بەرى 25 مىڭ ا ق ش دوللارى كولەمىندە پايدا ءتۇستى» ، -  دەيدى.

 قىتايلىقتاردان قازاقستاندىقتار دا قالىسار ەمەس. مىسالى،  قىزىلوردا وبلىسىنداعى قازالى اۋدانىنىڭ تۇرعىنى كادۋىلگى بوتەلكەدەن تۇرعىن ءۇي سالىپ، اۋىلداستارىن تاڭقالدىردى. «قازىر قۇرىلىس ماتەريالدارى وتە قىمبات. سوندىقتان مەن ۇيدە جينالىپ قالعان شىنى بوتەلكەلەردى ءۇيدىڭ قابىرعالارىنا پايدالانعان ءجون دەپ تاپتىم. ءسويتىپ، دەرەۋ ىسكە كىرىستىم. التى ايدىڭ ىشىندە ادام قىزىعا قارايتىن ءۇي سالىپ الدىم. ەسەپتەسەم، بارلىعى 14 مىڭنان استام بوتەلكە جۇمسالىپتى. بالالارىم مەن بايبىشەم بوتەلكەدەن ءۇي سالىپ بەرگەن ماعان ريزاشىلىق سەزىمىن بىلدىرۋدە. سەبەبى، قازالى ءوڭىرىنىڭ قىسى قاتال. ال بوتەلكە سۋىق جىبەرمەيتىندىكتەن ءۇيىمىز وتە جىلى» ، -  دەيدى قازالى قالاسىنىڭ تۇرعىنى باقبەرگەن قايىپنازاروۆ.

 بوتەلكەدەن سالىنعان بۇل ءۇيدىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى، كۇن ارقان بويى كوتەرىلگەندە ءۇيدىڭ قابىرعاسىنان «اكە اسقار تاۋ» ، «جۇماق انانىڭ قولىندا» دەگەن جازۋلاردى وقۋعا بولادى.

 

جومارت مولداحمەت ۇلى

«ايقىن»