زەرتتەۋ ءۇشىن ءمايىتتى سويۋعا شاريعات نە دەيدى؟
سول ءۇشىن ءمايىتتىڭ دەنەسىن سويىپ زەرتتەيدى. كەيدە اۋرۋىن انىقتاۋ ءۇشىن دە بۇل قاجەت. بۇعان شاريعات قالاي قارايدى؟ يسلام عالىمدارى بۇعان نە دەگەن؟
يسلامدا ادامنىڭ جانى قالاي قاستەرلى بولسا، قايتىس بولعاننان كەيىن ونىڭ ءولى دەنەسى دە سونداي قۇرمەتكە يە. مۇسىلمانشا جەرلەۋ ءراسىمى بويىنشا ءمايىتتى قاستەرلەپ جۋىپ، اق ماتاعا وراپ، كەبىندەيدى. كوپشىلىك بوپ جانازا نامازىن وقىپ، سوڭعى ساپارعا شىعارىپ سالادى. ءمايىتتىڭ ءولى دەنەسىن قورلاۋعا جول جوق. پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ. ) ءبىر سوزىندە: «ءولىنىڭ سۇيەگىن سىندىرۋ، ءتىرى كەزىندە سۇيەگىن سىندىرعانمەن پارا- پار» [1]، - دەگەن. سوندىقتان، اسا قاجەتتىلىك تۋىنداماسا، ءمايىتتى سويعىزباي، ساقتاۋلى قالپىندا جەر قويناۋىنا تاپسىرعان ءجون.
دەگەنمەن، كەي كەزدەرى ءمايىتتىڭ دەنەسىن زەرتتەۋدى قاجەت ەتتىرەتىن جاعدايلار تۋىنداۋى مۇمكىن. «مۇنداي كەزدە ءولىنىڭ دەنەسىنە ارنايى ماماندار تاراپىنان حيرۋرگيالىق زەرتتەۋ جۇرگىزىلۋىنە رۇقسات» دەيدى قازىرگى تاڭداعى ءدىن عالىمدارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى.
بۇل جاعدايلاردى ۇشكە ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى:
1. ولىمگە الىپ كەلگەن ىندەتتى انىقتاۋ. ادام ومىرىنە سەبەپ بولعان اۋرۋدى انىقتاۋ ءۇشىن، ىندەتتىڭ ادام جازۋشالارىنا، اعزالارىنا ءوتۋ جولدارىن، ونىڭ ادام ومىرىنە تيگىزگەن اسەرىن انىقتاۋ ماقساتىندا ارنايى دارىگەرلەر، ماماندار تاراپىنان ولگەن كىسىنىڭ دەنەسىنە حيرۋرگيالىق زەرتتەۋ جۇرگىزۋلۋى مۇمكىن. مۇنداي زەرتتەۋ ودان ارى قارايعى ۋاقىتتا ىندەتتىڭ قوعامدا جايىلۋىن بولدىرماۋ، وزگەلەردىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرۋىن الدىن الۋ تۇرعىسىنان وتە ماڭىزدى.
2. مەديتسينالىق فاكۋلتەتتە وقيتىن ستۋدەنتتەرگە ادامنىڭ ىشكى قۇرىلىسىن تانىتۋ ماقساتىندا، مۇعالىم دارىگەرلەردىڭ قاداعالاۋىمەن ءولى دەنەگە جۇرگىزىلەتىن حيرۋرگيالىق زەرتتەۋلەر. مۇنداي جاعدايداعى حيرۋرگيالىق زەرتتەۋگە قارسى شىققان ءدىن ماماندارى بولعانىمەن، كوپشىلىگىنىڭ پىكىرىنشە بۇل دا قاجەتتىلىك.
ءبىراق مىناداي تالاپتار ەسكەرىلۋى ءتيىس:
ەگەر ءمايىت اتى-ءجونى بەلگىلى كىسى بولسا، ونىڭ ولمەي تۇرىپ ءولى دەنەسىن سويۋعا بەرگەن رۇقساتى نەمەسە ولگەننەن كەيىن تۋىستارىنىڭ رۇقساتى كەرەك؛
قاجەتتىلىك شەڭبەرىنەن اسپاۋ كەرەك؛
ءولى دەنەگە قۇرمەتپەن قاراپ، قورلانۋىنا جول بەرىلمەۋى ءتيىس؛
ايەلدىڭ ءولى دەنەسىن مۇمكىندىگىنشە تەك ايەل كىسىلەر زەرتتەۋ جۇرگىزگەنى جاقسى. ايەل دارىگەرلەر تابىلماسا عانا ەركەك دارىگەرلەرگە رۇقسات.
3.قىلمىستىڭ باسىن اشۋ. كەيدە ادام ولىمىنە قاتىستى قىلمىستىڭ باسىن اشۋ ءۇشىن مەديتسينالىق ساراپتاما اسا قاجەت. ءولىمىنىڭ سەبەبى تابيعي اپات پا، الدە ادام قولىنان قازا تاپتى ما؟ نەمەسە ءوز- وزىنە قول جۇمساعان با؟ قاي ۋاقىتتا قايتىس بولعان؟ دەگەن سياقتى سۇراقتارعا حيرۋرگيالىق زەرتتەۋ ناتيجەسىندە جاۋاپ انىقتالىپ جاتادى. مۇنداي جاعدايدا ارنايى ماماندار ولگەن ءمايىتتىڭ دەنەسىن زەرتتەپ، ساراپتاما جۇرگىزەدى. ساراپتاما ناتيجەسىندە كۇدىكتىنى اقتالادى نەمەسە ونىڭ قىلمىسقا قاتىسى بار ەكەندىگى ايعاقتالادى. وسى تۇرعىدان قاراعاندا دا ءولىنىڭ دەنەسىنە حيرۋرگيالىق زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ماڭىزدى. ايتسە دە بۇل ءبولىمنىڭ وزىندىك تالاپتارى دا جوق ەمەس:
قىلمىسقا قاتىسى بار دەگەن كۇدىكتىنىڭ بولۋى؛
حيرۋرگيالىق زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ارقىلى عانا جۇزەگە اسادى دەگەن ىقتيمالدىڭ باسىمدىلىعى؛
جەتكىلىكتى ايعاق- دالەلدەردىڭ ازدىعى؛
زەرتتەۋدى سەنىمدى، بىلىكتى دارىگەر ماماننىڭ جاساۋى؛
حيرۋرگيالىق زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن ارنايى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ رۇقساتى.
4.قانداي جاعداي بولماسىن ءولى دەنەنىڭ سويىلعان اعزالارى، اياقاستى ەتىلمەي كومىلۋى ءتيىس.
ابدۋسامات قاسىم
islam.kz
