دەنساۋلىق: سۇزبەنىڭ پايداسى مەن زيانى تۋرالى
جارتىلاي مايلى سۇزبە قاتارىنا جۇمساق ديەتالىق سۇزبە دە جاتادى.
سۇزبەنىڭ پايدالى قاسيەتتەرى:
سۇزبە سۇتتەن دايىندالعان، كالتسيي مول كەرەمەت تاعام. وندا 14-تەن 18 پايىزعا دەيىن اقۋىز مولشەرى كەزدەسەدى. سۇزبەدە جاسۇنىق قۇرىلىمى مۇلدە جوق. سوندىقتان، ەت، قۇس ەتى جانە بالىقتاعى اقۋىز كوزدەرىنەن ەرەكشەلەنەدى. سۇزبە جەڭىل قابىلدانادى جانە تولىعىمەن قورىتىلادى.
سۇزبەدە مايدىڭ كولەمى 20 پايىزعا دەيىن جەتۋى مۇمكىن، ءبىراق ديەتالىق مايسىزداندىرىلعان تۇرلەرى دە بار. سۇزبەنىڭ مايسىزداندىرىلعان تۇرلەرى امينقىشقىلىنىڭ الماستىرىلمايتىن ءتۇرى مەتيونينگە باي. ول اعزاداعى حولەستەرين كولەمىن ازايتىپ، باۋىر مايلانۋىنىڭ الدىن الادى. ال باۋىردىڭ مايلانۋى اعزاعا توكسيندەردى نەمەسە ءتۇرلى ءدارى- دارمەكتەردى قابىلداۋعا ماجبۇرلەيدى.
تۇقىم قۋالاۋ ارقىلى كەلەتىن بۇلشىق ەت ديستروفييىن ەمدەۋ كەزىندە اۋىرعان ادامعا انابوليكالىق ستەرويدتتەردىڭ كوپ دوزاسىن بەرەدى. وسىلايشا، ستەرويدتاردىڭ باۋىرعا اسەر ەتۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن اۋىرعان ادام مىندەتتى تۇرلە كۇنىنە 300 گرامم سۇزبە جەۋى ءتيىس.
الماستىرىلمايتىن امين قىشقىلدارىنان بولەك (اقۋىز) سۇزبە دارۋمەندەرگە (اسىرەسە، ا، ە، ر، ۆ2, ۆ6 جانە ۆ12 )، فولي قىشقىلىنا، كالتسيي تۇزىنا، تەمىرگە، ناتري، ماگني، مەدي، سينك، فتور جانە فوسفورعا باي. وسىنداي قۇندى زاتتاردىڭ قوسىندىسىنان سوڭ، سۇزبە جاقسى قورىتىلادى.
اياعى اۋىر جانە ەمىزۋلى بالاسى بار ايەلدەر كالتسي مەن باسقا دا ميكروەلەمەنتتەرگە باي سۇزبەنى ءجيى قولدانعانى ءجون. 5-7 ايلىق سابيگە دە سۇزبە بەرۋگە بولادى. بالالار ءۇشىن سۇتتەن جاسالعان، ۇزاق ۋاقىت قايناتىلماعان مايسىز سۇزبە ءتيىمدى. سۇزبە اعزاداعى ۇلپانىڭ وسۋىنە جانە قالىپقا كەلۋىنە جاقسى اسەر ەتەدى. سونىمەن قاتار، جۇيكە جۇيەسى مەن قان اينالىم جانە جۇرەك قىزمەتىنە پايدالى.
سۇزبە تەك قانا بالالار ءۇشىن عانا ەمەس، ەگدە ادامدارعا دا اسا قاجەت. ول باۋىردى، اتەروسكلەروزدى جانە گيپەرتونيالىق اۋرۋلاردى ەمدەۋ كەشىندە ديەتا قۇرامىنا كىرەدى.
سۇزبە اسقازانداعى جانە ۇلتابارداعى جارانى، سوزىلمالى گاستريتتى، ءوت قابىنداعى سوزىلمالى اۋرۋلاردى، پانكرەاتيتتى، ىشەك اۋرۋلارىن ەمدەۋگە كومەكتەسەدى. سۇزبە كەز كەلگەن ديەتا قۇرامىنا ەنەدى.
قۇرامىنداعى كالتسيد تۇزى مەن فوسفوردىڭ كولەمى جانە ەكەۋىنىڭ فيزيولوگيالىق تۇرعىداعى جاقسى قاتىناسىنىڭ اسەرىنەن سۇزبە وزگە تاعامداردان ەرەكشەلەنەدى: شامامەن %0,4. اتاپ ءوتۋ كەرەك، سۇزبەدەگى كالتسييدىڭ مولدىعى تۋبەركۋلەز كەزىندە، سۇيەك سىنعاندا، راحيت كەزىندە، بۇيرەك پەن جۇرەك اۋىرعاندا جاقسى اسەر ەتەدى. ال سۇزبەنى دايىنداۋ اسا قيىن ەمەس. كوپتەگەن عاسىرلار بۇرىنعى ءۇردىس بويىنشا دايىندالادى.
تۇيىرشىكتى سۇزبە ۇزاق ساقتالادى، كولەمى جونىنەن مايلىدان دا ۇلكەن. ديەتالىق سۇزبە قانت ديابەتىمەن اۋىراتىندارعا، السىرەگەن ادامدارعا، جاراقات الىپ، كۇيىك شالعان، جۇرەگى اۋىراتىن ادامدارعا اسا قاجەت.
ەمدىك قۇرامىنىڭ اسەرىنەن سۇزبەنىڭ ەمدىك قاسيەتى دە مول. سۇزبە قۇرامىنداعى كازەين جانۋارلارداعا اقۋىزدى الماستىرىپ، تويىمدىلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. ەمدىك قاسيەتىنىڭ ارقاسىندا سۇزبە سۇيەك تكانىن قاتايتادى، اتەروسكلەروزدان قورعايدى. سۇزبە كوپتەگەن ديەتالارادىڭ قۇرامىنا ەنەدى. سۇزبە جۇيكە جۇيەسىن نىعايتىپ، سۇيەك تكانىن قالپىنا كەلتىرەتىن قاسيەتىمەن دە ەرەكشە.
اسقازان- ىشەك اۋرۋلارىندا سۇزبە ەمدىك ماقساتپەن قولدانىلادى. ويتكەنى، قورىتىلۋى تەز، جەڭىل قابىلدانادى. مۇنداي اۋرۋلار كەزىندە مايسىزداندىرىلعان، ديەتالىق سۇزبە نەمەسە قايماققا ۇقساس، ەڭ باستىسى قىشقىلدىعى تومەن سۇزبە قولدانعان ءجون. ادەتتەگى سۇزبەنىڭ قىشقىلدىعى اسقازان جاراسى نەمەسە گاستريتپەن اۋىراتىندار ءۇشىن دە جوعارى سانالادى. مۇنداي سىرقاتى بار ادامدارعا تىعىز سۇزبەنى ۇسىنامىز. سۇزبەنىڭ بۇل ءتۇرىن ءۇي جاعدايىندا دايىنداعان دا وڭاي. 1,5 ليتر قايناعان سۇتكە جارتى ليتر ايران قوسامىز. دايىندالعان قوسپانى سۇزگىدەن وتكىزىپ الىڭىز، سۇزبە دايىن. مۇنداي سۇزبەنى قايماقپەن ارالاستىرىپ جەۋگە دە بولادى.
حالىقتىق مەديتسينادا سۇزبەنى پايدالاندى. اسىرەسە، وكپە قابىنۋى مەن برونحيتتتى ەمدەيدى. ول ءۇشىن قىشقىل سۇزبەدەن كومپرەسس دايىندايدى: 200 گرام سۇزبەنى ءبىر اس قاسىق بالمەن ارالاستىرادى. الىنعان قوسپانى تەگىستەپ ماتاعا جاعادى دا، جوعارىدان جابادى. كومپرەستتى ارقاعا قويىپ، تازا قاعازبەن جابادى. مۇنى ادەتتە ءتۇن مەزگىلىندە ىستەيدى.
سۇزبەنىڭ قاۋىپتى جاقتارى
سۇزبەنى توزۋگە بولمايتىن اۋرۋ كەزىندە قولدانبايدى. سونىمەن قاتار، بۇيرەك اۋىرعان كەزدە دە ءقاۋىپتى. ويتكەنى، سۇزبە قاتارىندا اقۋىز كوپ. ودان بولەك، مايلىلىعى جوعارى سۇزبە قانداعى حولەستەرين مولشەرىن كوبەيتەدى جانە مۇنىڭ ناتيجەسى سەمىرۋ مەن اتەروسكلەروزعا اكەلۋى مۇمكىن.
ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەن، بۇزىلعان سۇزبەنى قولدانۋعا بولمايدى (ءۇي سۇزبەسىنىڭ مەرزىمى 36 ساعات، ال دۇكەننەن ساتىپ الىنعان سۇزبە 5 كۇنگە دەيىن شىدايدى). ويتكەنى، بۇل ىشەك ينفەكسياسىن تۋدىرۋى مۇمكىن.
