ەدىگە تاۋى تۋرالى اڭىز
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى»، «قازاق حاندارى»، «ەجەلگى قالالار تاريحى»، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى.
«بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر-تولعاۋلارى، قيسسا-داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى.
«قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى.
«حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا، قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ-جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانادى.
***
بۇل ەدىگەنىڭ قارتايىپ، سىرقاتى مەڭدەگەن كەزى ەكەن. سىرقاتى مەڭدەپ كوز جۇمار شاعى جاقىنداعانىن سەزگەن ول ۇلكەن ۇلىن شاقىرىپ، قول استىنداعى ەلىن جيناۋدى بۇيىرىپتى.
ەل تەگىس جينالعاندا ەدىگە باسىن كوتەرىپ:
- ۋا، حالقىم، قالىڭ جۇرتىم! اجال مەنىڭ يىعىمدى باستى. ەندىگى ءومىرىم دە ساناۋلى. اتتەڭ، جاۋمەن جاعالاسىپ ءجۇرىپ، قان مايداندا ولسەم، ارمانىم جوق ەدى. جاسىماڭدار، جۇرتىم!
مەنىڭ بۇل حالىمدى ەستىگەن جاۋ دا كەشىكپەس. تۇلپارىم بەلدەۋدە تۇرسىن، ساۋىت-سايمانىمدى وڭ جاق كەرەگەگە ىلىڭدەر، - دەپتى. ارادا از كۇن وتكەندە اۋىلعا «اتتان، اتتان جاۋ كەلدى!» - دەگەن داۋىس ەستىلدى.
داۋىستى ەستىگەن ەدىگە قولىنا قارا سۇڭگىسى مەن الداسپانىن الا تۇلپارىنا ءمىنىپ، تاۋعا قاراي تۇرا شابادى. ول كەزدە باتىرلار جاۋدىڭ باعىتىن، قولىن ءبىلۋ ءۇشىن ەڭ بيىك جەرگە شىعىپ قاراۋىل قارايدى ەكەن.
شاپقان بەتتە تاۋدىڭ ۇشار باسىنا جەتكەندە ەدىگە اتىمەن قوسا مۇرتتاي ۇشادى. ەل جيىلىپ سۇيەگىن سول جەرگە جيناپتى. مىنە، سودان بەرى اتى جوق تاۋ «ەدىگە تاۋى» دەپ اتالىپتى.
دەنەسىن تاۋدىڭ باسىنا الىپ شىعادى. بوزعىل تاستى تاۋ جىقپىلىنان قاشاپ، قۋىس جاساپ ەدىگەنى سوعان قويادى. ءۇستىن تاسپەن بەكىتتى. سوڭىنان جۇرت ۇستىنە توبەدەي ەتىپ تاس ءۇيدى. ارقانىڭ ەڭ بيىك تاۋى- ۇلىتاۋمەن ۇشار باسىن تالاستىرعىسى كەلگەندەي قوستار تۇرعان ەدىگە جاتقان كىشى تاۋدى جۇرت ەندى كوبىنە «ەدىگە تاۋى» دەپ اتايتىن بولدى.
