بازاردى قانشاعا ساتىپ الۋعا بولادى؟ - باسپا سوزگە شولۋ
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، بۇگىندە تورتكۇل دۇنيەدە مەديتسينالىق تۋريزم كەڭ قانات جايۋدا. ويتكەنى، ساپالى مەديتسينالىق كومەك ىزدەگەن جاعدايى بار قالتالى ازاماتتار وركەنيەتتى، دامىعان ەلدەرگە بارىپ بىلىكتى كاسىبي ەم الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولۋدا.
ماسەلەن، دياگنوزدى انىقتاۋ جانە ەمدەلۋ ءۇشىن (دياگنوستيكالىق تۋريزم) ا ق ش تۇرعىندارى تايلاند، ءۇندىستاندى پايدالانسا، ت م د ەلدەرى اۆستريا، شۆەيتساريا، گەرمانيا، سينگاپۋر، وڭتۇستىك كورەيانىڭ مەديتسينا قىزمەتتەرىن پايدالانۋدا. بۇعان دەيىن قازاقستاندىقتار دا كارديولوگيا، نەيروحيرۋرگيا، مۇشەلەرگە ترانسپلانتاتسيا جاساۋ، ونكولوگيا، ت. ب. اۋرۋ تۇرلەرىنەن مەديتسينالىق كومەك الۋ ءۇشىن شەتەلگە بارۋعا ءماجبۇر ەدى.
ەگەمەندىك العاننان كەيىن قازاقستان مەديتسيناسى وسى سالالاردا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋدە. ەلباسى ءوزىنىڭ «قازاقستان-2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق» اتتى ءداستۇرلى جولداۋىندا وتاندىق مەديتسينالىق ءتۋريزمدى دامىتۋ كەرەكتىگىن اتاپ ايتقان بولاتىن. ءقازىر وسى مىندەتتىڭ ورىندالۋىنا ەلىمىزدە بىرنەشە قادامدار جاسالۋدا.
ماسەلەن، استانا قالاسىندا ۇلتتىق مەديتسينالىق حولدينگى نەگىزىندە قازىرگى زامانعى كلينيكالار قۇرىلىپ، ەلىمىزدەگى ترانسپلانتولوگيا سالاسىنداعى قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىمىز، كارديوحيرۋرگيالىق كومەكتىڭ جولعا قويىلۋى تۇرعىنداردىڭ شەتەلگە شىعۋ قاجەتتىلىكتەرىن ەداۋىر تومەندەتتى. بىزدەگى ءبىر ارتىقشىلىق، قازاقستاندىقتار ءۇشىن ول قىزمەتتەردىڭ تەگىن كورسەتىلۋىندە. ءتىپتى، الماتىداعى قاتارداعى №7 -قالالىق كلينيكالىق اۋرۋحانادا ءۇش جىلدا بۇگىنگە دەيىن جۇزدەن اسا مۇشە الماستىرۋ ءساتتى ءوتىپ، وسىنشاما ادامنىڭ عۇمىرىن ۇزارتىپ وتىر. وسى اۋرۋحانا اقىلى تۇردە ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنەن ءوز دونورلارىمەن مۇشە الماستىرۋدى باستاپ جىبەردى. وسىعان قاراعاندا، قازىرگى تاڭدا قازاقستاندىقتار ءۇشىن شەتەلگە مەديتسينالىق كومەك ىزدەپ بارۋ قاجەتتىلىگى تۋمايتىن جاعدايلار جاسالۋدا.
«قازاقستاندىقتار ءۇشىن جاعىمدى جاڭالىق، بيىل الماتى قالاسىندا شەتەلدەگى كلينيكالارعا بالاما بولا الاتىن سونداي ەمدەۋ ورنىنىڭ ءبىرى - HealthCity (حەلزسيتي - «دەنساۋلىق قالاسى») جوباسىنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلاتىن دياگنوستيكالىق ورتالىقتىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتىپ، جۇمىس ىستەي باستادى. جوبا قالانىڭ ىسكەرلىك جانە ساۋدا ورتالىقتارىندا، سونداي- اق تۇرعىن ءۇي اۋداندارىندا ورنالاسقان جانە دە ناۋقاستارعا تاۋلىك بويى دارىگەردىڭ كەڭەسىنە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن دەربەس مەديتسينالىق ورتالىقتار جەلىسىمەن بىرىكتىرىلگەن دياگنوستيكالىق كەشەن بولىپ تابىلادى»، دەپ جازادى ماقالا اۆتورى. بۇل جايىندا «بىرەگەي دياگنوستيكالىق كلينيكا» اتتى ماقالادان تولىق وقي الاسىزدار.
باس باسىلىمدا «كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا قولايلى كومەك» دەگەن ماقالا بەرىلگەن. جىل باسىنان بەرى ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ بازاسىندا «سامۇرىق- قازىنا» ۇلتتىق ءال- اۋقات قورى» اكسيونەرلىك قوعامىمەن بىرلەسىپ كاسىپكەرلەردىڭ قاتىسۋىمەن ۇزاق مەرزىمدى شارتتاردى جاساۋعا ارنالعان باسقوسۋلار وتكىزىلۋدە. ءبىزدىڭ پالاتانىڭ اتقاراتىن اۋقىمدى ءرولى دە سوندا، ءبىز ۇزاق مەرزىمدى شارت جاساۋعا بولاتىن تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى انىقتايمىز.
ءوز ءسوزىن وسىلاي باستادى پرەزيدەنت جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن باسپا ءسوز جيىنىندا «اتامەكەن» ۇكپ باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى نۇرجان التايەۆ. بۇل رەتتە ءۇش جىلدان ون جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە شارت جاساۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىرعان مەملەكەتتىك كومەكتىڭ ەلدەگى كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ ءۇشىن وڭتايلى بولىپ وتىرعاندىعى ايتىلدى. سەبەبى، كاسىپكەرلەر ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارتتىڭ ارقاسىندا الداعى اتقاراتىن ىستەرىن الدىن الا جانە الاڭسىز جوسپارلاي الادى.
بۇل ورايدا ولار تۇراقتى تاپسىرىس الۋعا، وندىرىستىك قىزمەتى مەن ۇسىنىلاتىن تاۋارلارىن ايقىنداۋعا، جۇمىستارىن جانداندىرىپ، تەحنيكالىق كەرەك- جاراقتارىن سايلاپ الۋعا قول جەتكىزەدى. اعىمداعى جىل بويىنشا «سامۇرىق- قازىنا» كومپانياسىمەن بىرلەسە وتىرىپ 883 ميلليارد تەڭگە سوماسىنا وسىنداي ۇزاق مەرزىمدى 2114 شارتتار جاسالعان. ال ونىڭ ىشىندە 307 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن 606 تاۋارلار بويىنشا كەلىسىمشارت ازىرلەنگەن.
سونىمەن قاتار، وسى ماسەلەگە قاتىستى شارت جاساۋ بارىسىنداعى تالاپتار مەن مىندەتتەردىڭ ايقىندالىپ، ارنايى كەڭەستەردە ۇدايى شەشىمىن تاۋىپ وتىراتىندىعى كەڭىنەن ايتىلدى. ايتار بولساق، وسىنداي كەڭەس وتىرىستارىنا استانا قالاسىنان باستاۋ الىپ، بارلىق ايماقتى قامتىعان 240 تان استام تاۋار وندىرۋشىلەر قاتىسقان. بۇل باعىتتاعى جۇمىستار تۇراقتى جۇرگىزىلۋدە. سونداي- اق قوردىڭ جانە ونىڭ ەنشىلەس كومپانيالارىنىڭ وكىلدەرى ءبىرقاتار وڭىرلەرگە بارىپ، جەرگىلىكتى جەردە كاسىپكەرلەرمەن 548 ميلليارد تەڭگە سوماسىندا مەموراندۋمدارعا قول قويعان. بۇگىنگى تاڭدا اتالعان مەموراندۋمدار بويىنشا جۇمىستىڭ ورىندالۋى %98 بولعاندىعى بايقالادى.
***
«الماتىدا «باۋىرجان» قايىرىمدىلىق قورىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن قازاقستانداعى MakeItClear! الەۋمەتتىك جارنامالاردىڭ بايقاۋىنىڭ قورىتىندىسىن شىعاردى»، - دەپ جازادى «ايقىن» گازەتى «جارناما جەڭىمپازى انىقتالدى» اتتى ماتەريالىندا.
بايقاۋعا 70 كە جۋىق كاسىبي جانە اۋەسقوي ماماندار قاتىسىپ باقتارىن سىنادى. ولاردىڭ ىشىندە ەكى نوميناتسيا بويىنشا جەڭىمپازدى انىقتاپ، Eurobest - 2015 (بەلگيا) جانە DubaiLynx- 2015 (ب ا ءا) وتەتىن العاشقى جارنامالىق فەستيۆالىنە جولداما بەردى. ءادىلقازىلار القاسىنىڭ شەشىمى بويىنشا، كاسىبيلىكپەن ءوز بەتىنشە اۋەستەنۋشىلەردىڭ اراسىندا «ەڭ ۇزدىك الەۋمەتتىك تەلەديدارلىق روليك» جۇمىسى ءۇشىن الماتىلىق 24 جاسار رەجيسسەر سافار شاكەيەۆتىڭ «تابيعاتتى سۇيەمىن، سۇيەمىن قازاقستاندى» اتتى ەڭبەگى جوعارى باعاعا يە بولدى. ال «ەڭ ۇزدىك الەۋمەتتىك پلاكات» نوميناتسياسىندا الماتىلىق جارناما اگەنتتىگىنىڭ ديزاينەرى ەكاتەرينا تۋلياكوۆانىڭ «الماتى: سۇراعىڭا جاۋاپ تابا المايسىڭ» دەگەن تۋىندىسى كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىقتى. سونداي- اق بەينەروليك بويىنشا گلەب پونومارەۆتىڭ جانە پلاكاتتىق جۇمىستا كونستانتين ۆاسەنين جۇمىستارى دا ءوزىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن باعالانىپ، ارنايى سىيلىقتار تاپسىرىلدى.
وسى باسىلىمدا «بازاردى قانشاعا ساتىپ الۋعا بولادى؟» اتتى ماقالا جاريالاندى. ەلىمىزدە «جەكەشەلەندىرۋدىڭ ەكىنشى تولقىنى» قارقىندى جۇرگىزىلۋدە. قارجى مينيسترلىگى «2014-2016 -جىلدارعا ارنالعان جەكەشەلەندىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارىن» جۇزەگە اسىرۋدىڭ الدىن الا قورىتىندىلارىن شىعاردى. مينيسترلىكتىڭ حابارلاۋىنشا، بيىلعى جىل سوڭىنا دەيىن مەملەكەت مەنشىگىندەگى 439 نىسان ساتىلۋعا ءتيىس. سونىڭ ىشىندە 395 نىسان ساۋداعا شىعارىلدى. دەگەنمەن، وسى اپتاداعى جاعداي بويىنشا ءىس جۇزىندە 217 نىسان جەكەشەلەندىرىلىپ وتىر.
ەگەر تاراتا ايتساق، ونىڭ 11 ى - رەسپۋبليكالىق مەنشىكتەگى، 100 ى - كوممۋنالدىق مەنشىكتەگى، ال 59 ى - الەۋمەتتىك- كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالارعا بەرىلگەن نىساندار. ۇلتتىق حولدينگتەر مەن ۇلتتىق كومپانيالار دا 47 كاسىپورنىن باسەكەلەستىك ورتاعا وتكىزدى.
«ءبىر قىزىعى، جەكەشەلەندىرۋ بارىسىندا ەل قارا بازاردىڭ قۇنى قانشا تۇراتىنىن ءبىلدى: مىسالى، تۇركىستان قالاسىنداعى اۋداندىق كوممۋنالدىق مەنشىكتە بولعان «مۋنيتسيپالدىق بازار» 64366089 تەڭگەگە ساتىلدى. ءاۋ باستا 42 ميلليون 889,8 مىڭ تەڭگە تۇرادى دەپ بەكىتىلىپتى. سونداي- اق ەل قارجىسىنا ۇستالىپ كەلگەن الماتى وبلىسىنداعى «وليمپ» كاسىبي رەگبي كلۋبى دا «مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق قازىنالىق كاسىپورىن» اتاۋىنان ايىرىلدى. ونى بار مۇلكىمەن سول وڭىردەگى زاڭدى تۇلعا 16 ميلليون 600 مىڭ تەڭگەگە يەلەندى. بۇل رەتتە باستاپقى قۇنى 325 مىڭ 448 تەڭگەگە ارزانداپ وتىر»، - دەپ جازادى گازەت.
***
«انا ءتىلى» گازەتىنىڭ سوڭعى سانىندا «مەكتەپكە جاۋتىكوۆ ەسىمى قايتارىلعانى دۇرىس!» وقىرماندارىمىزدىڭ پىكىرى وسىنداي» دەگەن ماتەريال باسىلدى. «انا ءتىلى» گازەتىنىڭ №43 (1301) 29 -قازان-4 -قاراشا 2015 -جىلعى سانىندا شولپان قانديدىڭ «جاۋتىكوۆتىڭ جازىعى نە؟» اتتى ماقالاسى جارىق كورگەن بولاتىن.
ماقالادا اۆتور اكادەميك، بەلگىلى ماتەماتيك ورىنبەك احمەتبەك ۇلى جاۋتىكوۆتىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن رەسپۋبليكالىق فيزيكا-ماتەماتيكالىق مەكتەپتىڭ اتاۋى وزگەرتىلىپ، بۇدان بىلاي «كوممەرتسيالىق ەمەس اكسيونەرلىك قوعام رەسپۋبليكالىق فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبى» دەپ اتالعانىنا ورىندى قىنجىلىس بىلدىرەدى. ماقالا شىققان كۇننەن باستاپ رەداكسيامىزعا وقىرماندار حابارلاسىپ، ماسەلەنىڭ ورىندى كوتەرىلگەنىن ايتىپ، مەكتەپكە جاۋتىكوۆ ەسىمىن قايتارۋ كەرەك دەگەن پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى»، دەپ جازادى باسىلىم.
اۆتور: رۋسلان عابباسوۆ
