جۇرسىندىك قولتاڭبا، جۇرسىندىك ستيل

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات. الماتىداعى سول كەزدەگى ءىرى وقۋ ورىندارىندا ءدارىس تىڭداپ، كەيىن ەلگە كەتىپ قالعان، ءسويتىپ ۇمىتۋ مۇمكىن ەمەس اسەم شاھاردى بەرىسى بىرەر، ءارىسى ءبىرشاما جىلدار بويى ساعىنىپ جۇرگەن ءبىراز اقىنداردى تىزىمدەپ شىعۋدان وڭاي ەشتەڭە جوق.

مىسالى، ەسەنباي دۇيسەنباي ۇلى:

«.. .جاپىراعىن توككەن كەش بۇل،

جالىن بەتىن بۇرىپ مەنەن.

ءوتتى ون بەس جىل، ءوتتى ون بەس جىل،

الماتىسىز تۇرىپ كەلەم».

بۇل تىزىمنەن، ارينە، ءار بۋىن وكىلدەرىن تاۋىپ الاسىز: وتەجان نۇرعاليەۆ، اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆا، تەمىرحان مەدەتبەك، جۇماتاي جاقىپبايەۆ، وتەگەن ورالبايەۆ، مىلتىقباي ەرىمبەتوۆ، ءشامشيا جۇباتوۆا، قاسىمحان بەگمانوۆ، قازىبەك يسا، نۇرلان ابدىبەكوۆ...

كەيىن بۇلار الاتاۋدىڭ باۋرايىنداعى كوكجاسىل الەمگە قايتىپ ورالدى. بۇل رەتتە، ايتالىق، قىزىلوردادا الدە ينجەنەر، الدە شەنەۋنىك بولىپ كەتە جازداعان يرانبەك ورازبايەۆتى (قازىرگى يران عايىپتى) وقىپ كورۋىڭىزگە بولادى:

«بولماعان سوڭ جاعدايىم ەرەك بولەك،

كەلمەستەي بوپ كەتكەن ەم مەن وكپەلەپ.

ەي، اقباس تاۋ، كەپ تۇرمىن

استاناعا قۇرباندىققا ءبىر اقىن كەرەك پە دەپ!..» .
مىنە، وسى ءتىزىمنىڭ ورتا تۇسىنان، ءسوز جوق، ءجۇرسىن ەرماندى (بۇرىنعىشا ەرمانوۆتى) كورەسىز.

جۇيرىك اتتاي جۇيىتكيدى جىلدار اعىپ،
وتپەيدى ەكەن ءومىرىڭ گۇلگە ورانىپ.
اششىڭ مەنەن ءتاتتىڭدى تاتۋ ءۇشىن
دۇنيە، ەسىگىڭنەن ءبىر قارادىق.

ءجۇرسىن ەرمان

1969 - جىلى «جازۋشى» باسپاسىنان شىققان «جاس كەرۋەن» اتتى توپتاما جيناق نەگىزىنەن سول كەزدەگى جاس اقىنداردىڭ (ك. احمەتوۆا، ج. ابدىراشيەۆ، ك. مىرزابەكوۆ، ن. ورازالين، ش. ساريەۆ، س. تۇرعىنبەكوۆ، ت. ب. ) جىرلارىنان قۇرالدى. سول جيناققا التى ولەڭى ەنگەن 18 جاستاعى بوزبالا ءجۇرسىننىڭ «ساعىنىش سازى» اتتى بالاۋسا تۋىندىسى بىلاي ءوربيتىن ەدى:

«بۇل باسىم تولىپ كەتتى- اۋ سۇراقتارعا،

شىركىن- اي، شىعار ما ەدى قىراتتارعا.

مەن سوناۋ جازيرانى ساعىنامىن،

الماتى تولعان شاقتا نۇر- وتتارعا.

بىلمەيمىن، كەلەر كۇندە باعىم قانشا،

وكىنبەن الماتى جاس شاعىمدى السا.

ايتەۋىر ورالمايتىن شىعارمىن مەن،

ءوزىمدى سول كەڭ دالا ساعىنعانشا».

باستاپقى شۋماق اركىمنىڭ دە كوڭىلىنە قوناقتاپ تۇراتىن، سوندىقتان تىلگە وڭاي ورالا كەتەتىن ساۋاتتى جاتتاندىلىق بولسا، ەكىنشى شۋماقتىڭ سوڭعى ەكى جولى ءبىرشاما باسقاشا ورىلەدى، وزگەشە ساۋال قويادى: ءبىز دالانى (اۋىلدى) ساعىنامىز، ال دالا (اۋىل) ءبىزدى ساعىنا ما؟ مەيلى، ساعىنسىن، مەيلى، ساعىنباسىن، ايتەۋىر ءجۇرسىن ءسويتىپ ءجۇرىپ سوناۋ شالعاي جەزقازعانعا تارتىپ وتىردى. دەگەنمەن اراعا ءبىراز جىلدار سالىپ باياعى الماتىعا، ارينە، ەندى ءسال جاتىرقاپ قاراعان الماتىعا قايتىپ ورالدى. كەيىنگى ولەڭدەرىنىڭ بىرىندە اقىننىڭ:
قارا جەر دە كوگەرەدى،
كوگەرسىن.
كوگەرسە دە، كونەرسە دە كونەرسىڭ.
پىر- پىر ۇشقان كوپ كۇندەرىم كوگەرشىن،
ۇياسىنا ورالماسا - نە دەرسىڭ؟ .. - دەيتىنى سونداي ءبىر كەيىندە قالعان كۇندەردى ەسكە ءتۇسىرۋدىڭ ءبىر جۇلگەسى. ءبىراق ءجۇرسىن كوپشىلىگىمىز ارقاۋ ەتۋگە جالىقپايتىن الگى ءبىر جاستىق داۋرەندى «ىرعاي جىرى»، «ەلەگيا»، «ەكى سۋرەت»، «دەۋشى ەدى ءبىزدى جاس اقىن» ءتارىزدى بىرەر ولەڭدەرىندە عانا بولماسا، ونشا كوپ ەلجىرەپ ەسكە الا بەرمەيدى. ەسكە السا، الدىڭىزدى نەگىزىنەن اشىلاۋ دامدەۋىشپەن ۋىتتالعان قىرىس كوڭىل قايىرىمدار كولدەنەڭدەي بەرەدى. ونىڭ ءبىر سەبەبىن مىنا شۋماق تۇسىندىرگىسى كەلەتىن سەكىلدى:
ەرتەرەكتەۋ ەرجەتىپپىن،
ءوتىپ داۋرەن، وزىپ عالام.
كيىس كورگەن كەرزى ەتىكتىڭ
جۇلىعىنداي توزىپ بارام.
راس، كەز كەلگەن اقىننىڭ ءوزى تۋرالى جازىلعان (ياعني ءوزىن ليريكالىق كەيىپكەر رەتىندە مۇسىندەيتىن) كەز كەلگەن شىعارماسىنا سەنە بەرۋگە بولمايتىنىن ەستە ۇستايتىنىمىز انىق. ويتكەنى، ولەڭ - مورمەن كۋالاندىرىلعان رەسمي انىقتاما ەمەس، ولەڭ - سەزىمنىڭ قۇجاتسىز ءومىر سۇرە بەرەتىن ەمەۋرىن- ەلەسى. بۇل - ءبىر.

ەكىنشىدەن، اقىن، قالاي بولعاندا دا، تالايىنا تاپ كەلگەن زامان مەن قوعامنىڭ ءتولى. ماعجان مەن قاسىمدى الىڭىز، ايتپەسە جۇمەكەن مەن ساعيدى ەكشەڭىز، ءار جولدىڭ بولماسا دا، ءار ولەڭنىڭ ارعى جاعىنان سول ءداۋىردىڭ سامالى سوعىپ تۇرادى، سول سامالعا كەۋدە توسقان (نەمەسە توسا الماعان) جۇرەكتىڭ ءدۇرسىلى ەستىلىپ تۇرادى. سول سياقتى، قازاق ولەڭىنىڭ قازىرگى مازمۇنى مەن فورماسى، قازىرگى قازاق اقىندارىنىڭ جۇرەكتەرىنىڭ ءدۇرسىلى تاپ قازىر باسىمىزدا تۇرعان وسى زامان مەن وسى قوعامنىڭ سۋرەتى مەن سيپاتى ەكەنى ايان.
بۇل اڭگىمەنى ءالى جالعاستىرارمىز، قايتادان جۇرسىنگە ورالايىق. «باقىتجامالعا» دەيتىن ولەڭىندە اقىننىڭ « ءبىز بالالى بولعاندا - ءوزىمىز دە بالا ەدىك- اۋ كەلمەگەن ون سەگىزگە» دەيتىنى بار. مىنە، وسىلاي ساراپتاعاندا ءجۇرسىننىڭ جوعارىدا ءبىر شۋماعى كەلتىرىلگەن «ەرتەرەكتەۋ ەرجەتىپپىن.. .» دەپ اتالاتىن ولەڭىندەگى باسقا جولدارعا دا («قاساتتالىپ سەزىم قارداي سۋىندى ەرتە قانىم ىستىق» نەمەسە «جۇرەگىمەن ارىستاننىڭ قوزىدايىن كوگەندەلدىم» ) تولىقتاي سەنۋگە بولادى. بۇندايدا زامانداستارى جاراسقان ابدىراشيەۆتىڭ ەرتەرەكتەۋ ەرجەتكەن قادىر مىرزاليەۆكە ارنالعان، سول قادىر اعامىزدىڭ اتىنان جازىلعان دەۋگە دە بولاتىنداي «اعا سىرى» اتتى ولەڭىندەگى «اقىلىمنىڭ ارقاسىنان قاقپا، دوس، سيپا مىناۋ جۇرەگىمنىڭ ماڭدايىن» دەيتىن جولدارىن دا بەك تۇسىنەتىنى داۋسىز. تاعى دا وسىلاي ساراپتاعاندا ءجۇرسىننىڭ مىنا شۋماعىن باياعى جاستىق شاقتى ەسكە ءتۇسىرۋدىڭ جورالعىسى عانا دەۋ قيىن:
بالاداي ەك ءبىر تۋعان،
بۇتادايمىز شىرپىلعان.
جالعانبايدى ۇزىلگەن،
جامالمايدى جىرتىلعان.
ءيا، سولاي. كەيىنگە ءبىر بۇرىلىپ قاراشى. ۇزىلگەن ءجىپ از با؟ جاماۋعا كەلمەيتىن جىرتىق جوق پا؟ ايتپەسە كەلەسى ءبىر شۋماققا ايالدايىق:
ازايعانداي اپتىعىم،
باسىلعانداي ىستىعىم.
شولگە اينالىپ شاتتىعىم،
كوڭىلىمە ءتۇستى مۇڭ.
انەۋ ءبىر «اپتىعىم» مەن «شاتتىعىم» ۇزدىگە شاقىرىپ تۇرعان تاعى ءبىر تانىمال ۇيقاس بار: «ءتاتتى مۇڭ». وسى ەپيتەت قوسىلسا، ولەڭنىڭ بۇكىل مازمۇنى وزگەرەر ەدى. اقىن قازىبەك يسا كىتابىنا «ءتاتتى ءشول» دەگەن ات بەرىپ تامسانتىپ قويعانى ەسىڭىزدە شىعار. ءبىراق ءجۇرسىن جاس داۋرەندى ءبىرىڭعاي سىزىلعان ساعىنىش اۋەنىمەن الديلەۋگە ونشا اۋەس ەمەس. العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرىن: «ۋاقىت، ويحوي، ساعىنىش جىرىن قوزعاسىن، ساعىنىشتان عانا ولەرمىن ولسەم ءوز باسىم» دەپ باستاعان اقىننىڭ وتكەن شاعى مەن «ەشتەڭەگە قۋانبايمىن، ەشتەڭەگە جۇبانبايمىن» دەيتىن وسى، بۇگىنگى شاعىنىڭ اراسىندا، بەۋ، قىرۋار جىلدار جاتىر ەمەس پە؟!

سول جىلدار ىشىندە ءارقالاي جاعداياتتار اقىننىڭ (اقىنداردىڭ) وزگەرمەيتىندەي كورىنەتىن اۋەلگى وزەكجاردى اۋەزىنە كوپتەگەن تۇزەتۋلەر دە ەنگىزە الاتىنى بەلگىلى. شىركىن- اي، ءبىر- بىرىنە مۇلدەم ۇقسامايتىن العاشقى «مەنىڭ ماحابباتىم» جىر جيناعى مەن بەرتىندەگى «سوعىستىڭ سوڭعى جازى» كىتابىنىڭ اراسىندا وتەجان نۇرعاليەۆتىڭ كوكىرەگىندە قانداي جالىن لاۋلاپ، جان- دۇنيەسىن قانشاما ساۋلە ءتىنتىپ وتكەنى بىزگە ەشقانداي دا ءمالىم ەمەس. مۇقاعالي دا ايتپاۋشى ما ەدى: «بۇل عالام سەنىڭ تيتتەي جۇرەگىڭدە نە بولىپ جاتقاندىعىن قايدان ءبىلسىن».
ءجۇرسىن ولەڭدەرىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگىن وسى ارنادان ءبىر اڭعارۋعا بولادى. ول ۇلبىرەگەن سەزىم مەن اڭقاسى كەپكەن اڭساردىڭ، شەكسىز ماساڭسۋ مەن ۇدايى ۋىلجۋدىڭ جىرشىسى ەمەس. ءبىراق بۇل ءجۇرسىن ولەڭدەرىندە سەزىم مەن اڭسار جوق دەگەن دە كەسىمگە جاتپايدى. بۇنداي كەسىم شىعارىلا قالعان كۇندە دە، ونى اقىن قالامىنان تۇسە قالعان تۇتاس ولەڭدەر عانا ەمەس، سول ولەڭدەردىڭ، مىسالى، «ساعىنىشىم، بولىپ ەدىڭ از كۇن باق...»، «سەزىم- ساۋلە لىپ ەتكەندە قاس قاعىم...»، «ماحابباتتىڭ الماسى»، «اسىقپا، جانىم» دەگەن ءتارىزدى باستاۋ جولدارى مەن اتاۋلارىنىڭ ءوزى- اق جوققا شىعارار ەدى.

سويتسە دە ءجۇرسىننىڭ ولەڭدەرىنەن تاپسىرىلماعان (دۇرىسى، قابىلدانباعان) گۇلدەي الدەبىر جاۋاپسىز قالعان ماحابباتتىڭ وكىنىشىن ورتەنە وكسي جىرلاۋ نەمەسە قولعا قونباي كەتكەن قۇستىڭ التىن قاۋىرسىندارىن تاۋسىلمايتىن ارمانعا اينالدىرۋ سەكىلدى ەگىلمەلى، توگىلمەلى ىنتىقتىقتى تابا الار ما ەكەنسىز؟ ! سول سياقتى، ءومىردىڭ وتكەن دە كەتكەن ءدامدى (ورالمايتىن) شاقتارىن قويماستان ىزدەۋ مەن ەش قايعىسىز ەرتەڭگى كۇندەرگە ەرتىپ اپارارداي ەرتەگىلەرگە الدانۋ دا ءجۇرسىن ولەڭدەرىنىڭ تابيعاتىنا جات. مۇنىڭ كەيبىر جاناما ءجون- جوسىقتارىن اقىن «ءوزىمشىل ولەڭ» دەپ اتالاتىن تۋىندىسىندا كەلتىرە كەتەدى:
ماحابباتسىز شىرايى ەنبەس ءۇيدىڭ،
مەنى سۇيگەن ادامدى مەن دە ءسۇيدىم.
شولىركەگەن ەرىنىم كەزەرگەندە
مەيىرى ءبىر قانباعان پەندەسيمىن.
قاي اقىننىڭ دا، ءارى- بەرىدەن سوڭ، ءوزىمشىل ولەڭ جازباۋى مۇمكىن دە ەمەس سياقتى. ويتكەنى، قاعازعا ءتۇسىرىلىپ جاتقان ءار ءسوزدى، ءار شۋماقتى رەتتەپ تۇراتىن ءبىر قوجايىن بار، ونىڭ ەسىمى، ارينە، مەن. سىرت جۇرتقا جۇگىنبەي- اق، وزىمىزدەن فاكت ىزدەسەك، جۇبان مولداعاليەۆتىڭ «مەن - قازاقپىن» پوەماسى مەن قاسىم امانجولوۆتىڭ «ءوزىم تۋرالى» دەپ اتالاتىن ايگىلى ولەڭىندەگى مەن ءتىپتى باسقا ولكەلەردىڭ وكىلدەرى ەمەس پە؟ ! ونىڭ ۇستىنە، ايتالىق، ماقالادا مەن قاجەت تە بولا بەرمەيتىن شىعار، ال ولەڭنىڭ مەن- ءسىز كۇنى جوق. مىنا شۋماقتارعا نازار اۋدارىپ كورەلىكشى:
ءۇمىت سونبەيدى،
ءىسىم ونبەيدى.
قاجىپ جۇرسەم دە،
ولگىم كەلمەيدى.
جانداي ۇرداجىق،
جۇرەم زىر قاعىپ.
كۇلەم سۇرلانىپ،
كىرەم ۇرلانىپ.
«دەيسىڭ: «حال قالاي؟ « - دەپ باستالاتىن سەگىز شۋماق ولەڭنەن وسى ەكى شۋماقتى عانا بولەكتەپ الىپ وتىرمىز. ولەڭنىڭ وزەگى، تۇپتەپ ۇڭىلسەك، ارينە، جەكە ادامنىڭ كوڭىل- كۇيى. ءبىراق استە ولاي ەمەستىگى جانە كورىنىپ تۇر. اناۋ اۋەلگى شۋماقتى وقىعان شاقتا جۇمساق ديۆاندا شالقالاپ جاتقان ءوزىڭ دە شارشاپ كەتەسىڭ. ويتكەنى، سەن دە قاجىپ- اق ءجۇرسىڭ، سوعان قاراماستان، مىنەكي، سەنىڭ دە ولگىڭ كەلمەيدى. ونبەيتىن ءىستى سونبەيتىن ۇمىتكە قاراۋىلداتىپ قوياسىڭ. سويتەسىڭ دە ءارلى- بەرلى جۇرەسىڭ (زىر قاعىپ) ، كۇلەسىڭ (سۇرلانىپ) ، كىرەسىڭ (ۇرلانىپ) . سودان سوڭ شە؟ .. بالكىم، اقىن ايانىش ءبىلدىرىپ، قايتادان جۇباتىپ الاتىن شىعار. جوق، ولاي ەمەس. اقىننىڭ ءتۇيىنى تىم قاتال، ولەڭنىڭ سوڭعى ەكى جولى سەنىمدى تايانىش بولارلىق سيقىرلى تاياققا اينالىپ كەتپەيدى: «...كورگە كىرگەنشە تىنىم تاپپايمىن!». اۆتور اڭگىمەسىن الدە دە الدەنەلەردى مەڭزەيتىندەي كوپ نۇكتەمەن، ەڭ بولماسا، ءبىر عانا جاي نۇكتەمەن اياقتاسا دا ءبىر ءسارى عوي. جوق، ويتپەيدى، سەرەيتىپ لەپ بەلگىسىن قويادى.
سونىمەن بۇل ولەڭ ءبىتتى. بۇل ولەڭمەن كوگەندەس باسقا ولەڭدەر دە وقىلدى: «توز- توز قىلىپ تونىمدى توناپ جاتىر مەنى ءومىر» نەمەسە «نەگە كەلدىم ومىرگە؟ نەگە كەتىپ بارامىن؟» ايتپەسە «يت ءمىنىپ، يرەك قامشىلاپ ءومىرىم ءوتىپ جاتقانداي»... قايتپەك كەرەك، نە ىستەمەك ءلازىم؟ تاعى دا اقىندى تىڭدايىق:
ويىما مۇڭ مىنگەسۋدە،
ءتاڭىرىم- اۋ، ەسىركە ءبىر:
تاقۋا بوپ كۇن كەشۋگە
تاتي ما ەكەن وسى يت ءومىر؟
سوڭعى ەكى جولدى قايتالايىقشى: «تاقۋا بوپ كۇن كەشۋگە تاتي ما ەكەن وسى يت ءومىر؟». تاقۋا - ءدىن قاعيدالارىن شىن پەيىلمەن ىستەيتىن ادام. دەگەنمەن وسى ءسوزدىڭ ارابشاداعى ءتۇبىرىنىڭ - «ۋيقايانىڭ»، ياعني تاقۋانىڭ تاعى ءبىر ماعىناسى بار: جاقسىلاپ قورعانۋ، ساقتانۋ. مۇنى ماسەلەنىڭ بەرگى جاعى دەسەك، سول ماسەلەنىڭ ارعى جاعىن قايتپەكپىز: نەدەن قورعانباقپىز، قالاي ساقتانعانىمىز ءجون؟ بۇل ساۋالدىڭ جاۋابى سان قيىرعا تارتاتىنى ءمالىم.

ال ءمان- جايدى كەڭىنەن سارالاي باستاساق، ءجۇرسىن جىرلارىنداعى مۇنشالىقتى شاراسىزدىقتىڭ ءتۇپ- تامىرىن تابۋعا دا بولادى- اق. ءوزىنىڭ كوپتەگەن زامانداستارى سەكىلدى ءجۇرسىن دە ءبىر قوعامدىق قۇرىلىستان ەكىنشى قوعامدىق قۇرىلىسقا كەنەتتەن كىرىپ كەتتى. جازۋشى دۋلات يسابەكوۆتىڭ «فەوداليزم كەزىندە تۇتكەن ءجۇنىن سوتسياليزم كەزىندە دە جالعاستىرىپ، قاننەن- قاپەرسىز وتىرا بەرگەن» قارا كەمپىرى ەسىڭىزدە مە؟ ءبىراق كەيىنگى زاماننىڭ اقىندارى الگى قارا كەمپىر ءتارىزدى ساۋاتسىز ەمەس- ءتى. ونىڭ ۇستىنە توقسانىنشى جىلدارى ەسىك اشقان جاڭا ءداۋىر وزىنەن بۇرىنعى سوتسياليزمنىڭ كەيبىر اسىرە ساق قىلىقتارىن مۇراعا الىپ قالۋدى ماقۇل كورمەدى، سونىڭ ءبىر بەلگىسى - قىزىل تىلگە ەرىك بەرىلدى. وسىلايشا ىشكى زاپىراندى تۇگەل توگۋ سوناۋ ماعجان ورلەۋىنەن بەرگى كەزەڭدەگى تىيىمداردان، ءار ءتۇرلى ات تاعىلعان (سيمۆوليزم، فورماليزم، ابستراكتسيونيزم، تۇرشىلدىك، ت. ب. ) سىن- ەسكەرتۋلەردەن قۇتىلىپ، قايتا قالىپتاستى.

ءجۇرسىننىڭ (باسقا دا كوپتەگەن اقىنداردىڭ) ولەڭدەرىنە كۇڭىرەنگەن كۇيزەلىستەر مەن جاتباۋىر جابىعۋشىلىقتاردىڭ ەركىن كىرىپ- شىعۋىنىڭ اۋەلگى قيسىنى وسىندا جاتىر. ايتالىق، سەكسەنىنشى جىلدارى يرانبەكتىڭ «.. .شىندىعىمدى- سىرىمدى جالاڭاشتاپ قويا بەرسەم، تۋعان ەل، كەشىرەر مە ەڭ؟!» دەۋى ءتىپتى دە تۋعان ەلگە ارنالعان ەمەس، ساپتى اياققا اس قۇيىپ، سابىنان قاراۋىل قارايتىن قوعامدىق قۇرىلىسقا قاراتا ايتىلعان ءسوز ەكەنىن ۇقپاعان ەشتەڭەمىز جوق- تى. ءجۇرسىننىڭ «ديلەمما»، «ءمۇيىز كەسۋ»، «بۇلانتىنىڭ جوق بۇلانى.. .»، «مەڭدەگەندە ءسوز- ىندەت.. .» «، «ماحامبەت جانە ءبىز» ءتارىزدى كوپتەگەن ولەڭدەرى سول جالاڭاشتاۋدىڭ (نەمەسە جالاڭاشتانۋدىڭ) امالسىز كەشىگىپ كەلىپ جەتكەن مىسالدارى.
دەگەنمەن، ءبىزدىڭ ءبىر تۇيسىنەتىنىمىز، ءجۇرسىننىڭ جىرلارى - ساعى سىنىپ، كوكىرەگى تۇمشالانىپ قالعان اسىرە السىزدىكتىڭ ەمەس، شىرقاي شامىرقانۋدىڭ، تۇساۋسىز مازاسىزدىقتىڭ، ازۋلى الاڭ كوڭىلدىڭ كوشىرمەسى. نوسەر دەسەڭىز، جاي عانا نوسەر ەمەس، بۇرشاق ارالاس نوسەر. كۇي دەسەڭىز، سىپايى تەربەلىستىڭ ەمەس، تەنتەك تەبىرەنىستىڭ سويى. بوزتورعايىڭىز قوي ۇستىنە بارشاعا جەتەرلىكتەي دارەجەدە جۇمىرتقالاي قويماعان مىنا ءداۋىردىڭ قاسىرەتىن قاۋزاپ، نامىسىن قايراپ جۇرگەن ءجۇرسىننىڭ ءبىر كەلبەتى - وسى.
جارايدى، اقىننىڭ تۋىندىلارىنا سىڭگەن ءبىرقاتار نالا- بوياۋلاردىڭ ءتۇر- ءتۇسى وسىلاي دەلىك. ال ارمان- اڭسارى شە؟ مىسالى، ءبىر قاراعاندا اتاۋىنىڭ ءوزى- اق جالاڭ ۇرانعا بەيىمدەلگەن جاتتاندى جىر وقۋعا شاقىرىپ تۇرعانداي كورىنەتىن «تاۋەلسىزدىك تويى» دەيتىن ولەڭنىڭ بىرەر جولدارىن ءسىمىرىپ كورەلىك:
.. .سارى الا سەرە قازىنى
كەلىندەرىم بۇلك- بۇلك قايناتىپ،
اقىندارىما
قارتانى بىلق- بىلق شايناتىپ،
داڭقىمدى
دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا جەتكىزىپ،
سارى ارقانى ساحنا ەتكىزىپ
ەسىك پەن ءتورىن جايناتىپ،
روزانى
ەرتەلى- كەش بۇلبۇل قۇستاي سايراتىپ،
بەلۋاردان كەلەر شالعىندى
تايبۋرىلدىڭ تۇياعىمەن جىقتىرىپ،
ءتاڭىرىم پالۋاندارىمدى مىقتى عىپ،
فۋتبولدان دا ۇتتىرىپ،
قۋانىشتان كىرپىگىمە شىق تۇرىپ، - دەپ كەلەتىندەي قايىرىمدار باسقا ءبىر قيادان اتوي سالماي ما؟ ! بۇدان بۇرىنعى جوعارىدا كەلتىرىلگەن نەمەسە وسى شۋماقتاردان اقىننىڭ قالامىنا ءتان نىعىز ناقتىلىقتىڭ، ءار شۋماقتى ايتپەسە ءار جولدى يەسىز جىبەرمەي، تەك اۋەلگى يدەياعا، ءاۋ باستا كوزدەلگەن ماقساتقا شىن جۇرەكتەن قالتقىسىز قىزمەت ەتەتىندەي تياناقتىلىققا تاربيەلەۋدىڭ ءتالىمى بايقالىپ- اق تۇرعان جوق پا؟!

بۇدان دا گورى تاراتىڭقىراي ايتايىقشى، ءجۇرسىن جازعان ءار جولدان نەمەسە تۇتاس شۋماقتاردان موينىنا ەش مىندەت جۇكتەلمەگەن، جۇمىسسىز سەندەلىپ جۇرگەن سوزدەر مەن سويلەمدەردى ىزدەپ كورىڭىزشى، اي، تابا الار ما ەكەنسىز؟ ! مىنە، بۇل قاسيەت تە ءجۇرسىن شىعارماشىلىعىنىڭ ەڭ سۇبەلى قابىرعالارىنىڭ ءبىرى.
وسى ءسوزىمىزدى اياقسىز قالدىرمايىق. جيۆوپيستىك بوياۋلارعا مالىنعان ولەڭدەر جۇرسىندە وتە از. الايدا، از بولعانىمەن «كۇزگى جىر»، «تاڭعا تابىنۋ»، «قىستاۋداعى كوكتەم» دەگەن اتاۋلارى بار ءۇش ولەڭ، اۆتوردىڭ ءوزىنىڭ ءبىر لەپەسىمەن بەينەلەسەك، «تابيعاتىن تاپقان ناتيۋرمورتتاردىڭ» قاتارىنا جاتادى.

بۋعا مالىنعان دۇزگەن مەن يزەن، كوسىك پەن جيدەك قايىرلى كۇزدى قالاي اڭساتسا، تاعان قۇس پەن ۇزاق قارعا، مارعاۋسىعان كارى توبەت پەن جۋرنال شايناعان ساۋاتسىز بۇزاۋ كوكتەمگى قىستاۋدىڭ ءسانى جەتىسپەي جاتقان سالتاناتىن سول كۇيى كوز الدىڭا اكەلەدى. الدىمىزداعى اعالارىمىز نەبىر كورىكتى كولوريتتەردى وزدەرىمەن بىرگە ماڭگى الىپ كەتپەگەنىنە وسى تۇستا ءبىر قۋانساق، سونداعىداي سۋرەتتەردى ءجۇرسىننىڭ ۇيلەسىمدى ءجىپ- بوياۋمەن كەستەلەپ، جاراسىمدى ويۋ- ورنەكپەن ادىپتەگەنىنە، ەڭ باستىسى، تابيعاتتى ءارى شاپ- شاعىن، ءارى تۇپ- تۇتاس كۇيىندە مولدىرەتىپ بەرە قويعانىنا ەكى قۋانىپ وتىراتىن جايىمىز بار.
جالپى، ولەڭ شىعارۋ، سونىڭ ىشىندە ءتورت اياعىن تەڭ باسقان جورعا ۇيقاستارى بار ولەڭ شىعارۋ قولدان كەلمەس شارۋا بولماعانىمەن، تاڭدالعان تاقىرىپتى يگەرۋدىڭ ءجونى باسقا. ءجۇرسىننىڭ كوپ ماقتالعان ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى «ىرعاي جىرىنىڭ» ءبىر شۋماعىن وقىلىق:
ىرعاي، ىرعاي، ىرعايلى،
ىرعاي موينىن ىرعايدى.
بايانى جوق بۇل داۋرەن
باسىڭدا كوپ تۇرمايدى.
وكىنىشىڭ وزەۋرەپ
وزەگىڭدى تىرنايدى.
كوزدىڭ جاسى كەپتەلىپ
كومەيىڭدە قۇرعايدى.
قازاق دالاسىندا تال- اعاشتار مەن وسىمدىكتەردىڭ تۇرلەرى بارشىلىق بولعانىمەن، ولاردىڭ اتاۋلارىن تۇگەلدەي جاتقىزىپ- ورگىزە دە الماسپىز. ءبىراق سول جاسىل الەمنىڭ بۇرىن كورسەڭ دە، كورمەسەڭ دە، ەسكى تانىسىڭداي ەتەنە جاقىن بولا سالاتىن ءبىرشاما وكىلدەرى بار. مۇندايدا تىلگە كوبىرەك ىلىنەتىن، ايتالىق، قايىڭ مەن شىرشانىڭ، قىزعالداق پەن راۋشاننىڭ ورىندارى بولەك، ارينە. سونىمەن قاتار، اندەر مەن ولەڭدەرگە باياعىدا كىرىپ العان بالقۋراي («دومبىرا باسى بالقۋراي، باسىنا قونعان بوزتورعاي» ) مەن شەڭگەلگە («ەسىك الدى توپ شەڭگەل، توپ شەڭگەلگە كەلسەڭ كەل» ) ايتپەسە مۇقاعالي تۋىستاستىرىپ كەتكەن بوزقاراعانعا («قارا سۋدىڭ جاعاسى بوزقاراعان، بوزقاراعان بۇتاعىن قوزعاما ادام» ) ءىلتيپات باسقاشالاۋ بولاتىنى جانە راس.

سونداي جاڭا جولداس- جۇراعاتقا اينالىپ كەتكەن وسىمدىك- بۇتالارىمىزدىڭ ءبىرى وسى ولەڭنەن سوڭ ىرعاي بولدى. دەگەنمەن، بۇل ولەڭ ىرعاي تۋرالى ەمەس. ونىڭ «بوزقاراعان» دەگەن سەكىلدى «ىرعاي» دەپ ەمەس، «ىرعاي جىرى» دەپ اتالۋىنىڭ سەبەبى سول. جوعارىدا ايتىلعان بالقۋراي مەن توپ شەڭگەلدىڭ بەلگىلى حالىق اندەرىندە قوسىمشا مىندەت اتقاراتىندىعى سەكىلدى بۇل تۋىندىدا ىرعاي دا جان- جاقتى زەرتتەلگەن وبەكتىنىڭ ءرولىن ورىنداپ تۇرعان جوق. «ىرعاي مويىنىن ىرعايدى» دەگەندە اۆتور كوكتەم، جازدا گۇل جاراتىن، كۇزدە جەمىسى پىسەتىن بۇل وسىمدىكتىڭ كورىكتىلىگىنە قوسا جەل، جاڭبىر ارالاس سۋىققا شىدامدىلىعىن دا نازارعا العان شىعار، قالاي بولعاندا دا، ىرعاي موينىن بەكەرگە ىرعاماسا كەرەك. وسىلاي توپشىلاعاندا وتپەلى ءومىر تۋرالى وتەمسىز اڭگىمەنى بىزگە باسقا ەشكىم ەمەس، وكپەك جەل ىرعاعان وسى ىرعاي ايتىپ تۇرعانداي ەلەستەيدى:
ىرعاي، ىرعاي، ىرعايلى،
ىرعاي موينىن ىرعايدى.
عۇمىرىڭدى قىسقارتىپ
ۋاقىتىڭ زىرلايدى.
ىزىڭىنا پەندەنىڭ
موينىن ءبىر ءسات بۇرمايدى.
ىرزىعىڭدى بەرگەن بوپ
قىزىعىڭدى ۇرلايدى.. .
بۇل - ايتپاعىمىزدىڭ ءبىرىنشى بولىگى. ەكىنشىدەن ەسكەرەرىمىز - ولەڭنىڭ الدەبىر قيىر جول ۇستىندە قايتا جولىققان كونەكوز دوستاي جىلى ۇشىرايتىندىعى. ايتەۋىر بۋىنى ءبىر رەت تە وزگەرمەيتىن ءبىر ىرعاقپەن، شۇبىرتپالى ءبىر ۇيقاسپەن جازىلعان وسى 23 جولدىق جىر جالىقتىرمايدى. اۋەلدە قالاي باستالسا، ءدال سولايشا «ىرعاي، ىرعاي، ىرعايلى، ىرعاي موينىن ىرعايدى.. .» دەگەن جولدارمەن اياقتالاتىن بۇل ولەڭدى وقىپ بولعان سوڭ مۇنداعى تارتىمدىلىقتىڭ سىرى نەدە ەكەنىن ءبىراز ويلانىپ بارىپ تاباتىن سياقتىسىڭ.

كۇيسىز كۇزدە جاز بويعى مىگىرسىز تىرشىلىكتەن ابدەن جاداپ- جۇدەگەن شارشاڭقى ءوڭدى قورا- قوپسىنىڭ ىقتاسىنىندا وتىرىپ ءوزىڭ تالاي ەستىگەن ءالسىز جەلدىڭ ىزىڭى تۋرا تۋ سىرتىڭنان قاراپ تۇرعانداي. ءيا، ەستىلىپ تۇرعانداي ەمەس، قاراپ تۇرعانداي. ءدال وسىعان ۇقساس تاسىلمەن جازىلعان «قۇلجانباي قۇمىنىڭ جۇرتىندا» دەپ اتالاتىن، «قۇلىن، قۇلىن، قۇلىن كۇنىم.. .» دەپ باستالىپ، سولايشا اياقتالاتىن 24 جولدىق تاعى ءبىر ولەڭدى وقىعاندا ءھام وسى كۇي تۇرتپەكتەيدى: «... قۇلىن، قۇلىن، قۇلىن كۇنىم، قۇلاعىما ءىلىندى ءۇنىڭ»؛ «.. .قۇلىن، قۇلىن، قۇلىن كۇنىم، جۇلىندى ما تۇلىم- گۇلىڭ؟»؛ «... قۇمداي قالىڭ مۇڭىم بۇگىن. قۇلىن، قۇلىن، قۇلىن كۇنىم!».

ءبىر قىزىعى، الدىڭعى ولەڭدە ىرعاي جوققا جۋىق ەكەندىگى ءتارىزدى ەكىنشى ولەڭنەن دە قۇمدى كەزدەستىرە المايسىز. ولاردى (ىرعايدى، قۇمدى) كورىپ تۇرعان ءسىز ەمەس، اقىن. ءبىراق اقىن بۇل جولى كوزگە قانىق ناقتى جاراتىلىستى ەمەس، سول ناقتى جاراتىلىستان وزگەرمەلى ءوز بەينەسىن كورىپ تۇر. ىرعاي مەن قۇم - سىنىققا سىلتاۋ ىزدەۋدىڭ العىشارتى، ال نەگىزگى دەرت - عۇمىردىڭ زىرلاپ ءوتىپ بارا جاتقان عالامات شاپشاڭدىعى. ءبىراق جۇرسىنگە بۇل وپىنىشتى احۋالدى باسقا ولەڭدەرىندەگى ءتارىزدى قاتقىل تىلمەن ايتقىزباي تۇرعان باسقا ەمەس جانە سول ىرعاي مەن قۇم. ىرعايدىڭ ىرعالۋى مەن قۇمنىڭ سۋسي كوشۋى اقىننىڭ جۇرەگىنە سازدى ىرعاق قۇيعاندىقتان، الدىڭعى جول مەن كەلەسى جول، ونىڭ ءىزىن باسقان جول مەن ودان كەيىنگى جول، نەسىن ايتاسىز، بارشا تارماق، بارشا جول سول قايران قايىرمانىڭ ارباسىندا ىڭىلداي تەربەلىپ كەلە جاتادى. ءسويتىپ، كومپوزيتورلىق نوتا بەلگىلەرىنىڭ نەبىر تىلسىم دىبىستارعا اينالىپ كەتەتىنى ءتارىزدى ءجۇرسىننىڭ مىنا ەكى ولەڭىندەگى ۇندەس جولدار سەزىم مۋزىكاسىنا اينالىپ كەتكەن.
وسى اڭگىمەنى جالعاستىرايىق. قانشا قۇشتارلانساڭ دا قازىرگى قازاق پوەزياسىنا جاڭاشا ءتۇر ەنگىزۋدىڭ مۇمكىندىگى از. جوعارىداعى ەكى ولەڭدى كوركەيتىپ تۇرعان وزگەشەلىكتەردىڭ ءبىرى - ءبىرىڭعاي ۇيقاس اۋەلدەن- اق بار. ءارى- بەرىدەن سوڭ سان الۋان ۇيقاستىڭ ۇلگىسىن بىزگە ۇلى ابايدىڭ مۇراعا قالدىرعانىن ەستەن شىعارمايمىز. سونداي بايلىقتاردى (ۇيقاسقا عانا قاتىستى ەمەس) ءتيىمدى (بالكىم، جاڭارتا، تۇرلەنتە) پايدالانا ءبىلۋ ءارقيلى شەبەرلىكتەر جۇرەر جولدا وزگەنىڭ ەمەس، ءوز كولىگىڭمەن كەتىپ بارا جاتۋدىڭ بەلگىسى ەمەس پە؟! مىسالى، ءجۇرسىننىڭ «تۇرماعامبەتتەن تارجىمە» دەپ اتالاتىن ولەڭىنەن ادامگەرشىلىك پەن ىزگىلىكتى تالماي ناسيحاتتاعان تۇرماعامبەت ىزتىلەۋوۆتىڭ («ادامدىق ءىس»، «جاقسى مەن جامان»، ت. ب. ) تۇراقتى اتتامالى ۇيقاسپەن پىشىندەلگەن، تاقپاقپەن ادىپتەلگەن ناقىل سوزدەرىنىڭ ديداكتيكالىق كەسكىن- ءوڭى كورىنىپ تۇرادى:

«ساعىنتار كەزى بولادى سارى اياز بۋعان قىستىڭ دا.. . شۋىلدىڭ ءبارى ءبىر عوي دەپ داۋىلمەن بىرگە ىسقىرما... كۇبىگە تيەر سەپتىگى تۇتىننەن بولعان ىستىڭ دا». ال ىرگەلەس قونعان ەكى ولەڭ - «اقىننىڭ ءۇيى نەمەسە قاسىم امانجولوۆتىڭ ءۇيىن قيراتۋ» جانە «اقىننىڭ جارى» العاشقى جولعا كوز جۇگىرتكەننەن- اق قاسىم ءستيلىن ەسكە تۇسىرە قويادى. البەتتە، ولەڭدەر قاسىم اقىن مەن اقىننىڭ جارى ساقىپجامال تۋرالى ەكەنى تۇسىنىكتى عوي. سوندا دا بۇل تۋىندىلاردىڭ ايگىلى «داريعا، سول قىز» ولەڭىندە پايدالانىلعان، بارشاعا ورتاق بولسا دا، ونشا كوپ قولدانىلماعانى سەبەپتى ءبىز ەڭ الدىمەن قاسىمعا عانا تەلىگىمىز كەلەتىن 10 بۋىنمەن جازىلۋى الدەبىر ەسكى ەستەلىكتى وياتا بەرەدى:

«دەگەنى قايدا - باسىلدى قۇيىن؟ اقىلىم جەتپەي، اشيدى ميىم. ۆينوگرادوۆ كوشەسىندەگى قيراتىپ جاتىر قاسىمنىڭ ءۇيىن» نەمەسە «تۇندەردىڭ ەندى سەرپى قاناتىن، كۇن كەلدى دەمدى ەركىن الاتىن. «كەلەدى قايتىپ، ولەڭىن ايتىپ» سوعىستان تاپقان دەرتى بار اقىن». جوعارىدا ۇزىندىلەر ۇسىنىلعان «تاۋەلسىزدىك تويى» ولەڭىنىڭ دە قاي توپىراقتان ءنار العانىن جانە انىق ءبىلىپ وتىرسىز.

وسىلارعا بايلانىستى ويماقتاي ويىمىزدى وسىمەن تەجەپ، قىسقارتا ايتساق، اقىن جەل ىرعاعى مەن قۇم سۋسىلى ءتارىزدى دىبىستىق فاكتورلاردى قالاي ءساتتى تۇتىنسا، قاسىمنىڭ تانىمال جىرىنا نەمەسە ەجەلگى جىراۋلار تۋىندىلارىنا قاتىستى ىرعاقتىق، بۋىندىق ولشەمدەردى دە سولاي وڭتايلى قولدانعان. بۇلارعا «قاراساز. قارا شال. قارعىباۋ»، « ۇلىتاۋعا باردىڭ با؟ .. «، «ەكسپرومت» ءتارىزدى ءدامدى ولەڭدەردەگى الليتەراتسيالار مەن اسسونانستاردى قوسساق، ورنەكتەر مەن ايشىقتار جونىندەگى اڭگىمەمىز ءارى قاراي جىلجي بەرمەك.
وسى تۇستا ءبىر جايتقا توقتالا كەتكەندى ءجون كورىپ وتىرمىز. ءجۇرسىننىڭ «قاسىمنىڭ ءوزى تۋرالى» دەپ اتالاتىن ولەڭى بار. «قاسىمنىڭ مونولوگى» دەۋگە دە بولار ما ەدى، ءبىراق ءجۇرسىننىڭ تاقىرىپ ەتىپ وتىرعانى - قاسىم عانا ەمەس، نەگىزىنەن قاسىمنىڭ ايگىلى «ءوزىم تۋرالى» ولەڭى. كەم- كەتىگى جوق، شىمىر، شىرايلى ولەڭ. دەگەنمەن، قاسىمنىڭ ءوز مونولوگىنا («ءوزىم تۋرالى» ) قانشاما جىلداردان بەرى سۋسىنداپ كەلە جاتقان وقىرماندى ونىڭ (قاسىمنىڭ) اتىنان جازىلعان مىنا ولەڭ ءبىرجولا ءۇيىرىپ اكەتە المايدى. داۋ جوق، بۇل ولەڭدە زاماننىڭ قاس- قاباعىنا بايلانىستى قاسىم «ءوزىم تۋرالىدا» ايتا الماعان (جازا الماعان) اشى تۇيىندەر، سونى سىر- پەرنەلەر بار. سوندا دا... جانە بۇل ناز- تىلەگىمىزدى (قولداماۋعا دا حۇقىقتارىڭىز بار) جۇرسىنگە عانا قاتىستى ەمەس، باسقا دا ءبىرقاتار مونولوگتاردىڭ اۆتورلارىنا ارناپ وتىرمىز.

ءوز باسىمىز مۇنداي جاعدايدا ۇلىقبەك ەسداۋلەتتىڭ «قىزداردىڭ ماحابباتىن ۇعۋ ءۇشىن جاز بولىپ جايناپ، قىس بولىپ سۋۋ كەرەك؛ قىزداردىڭ ماحابباتىن ۇعۋ ءۇشىن قىز بولىپ تۋۋ كەرەك!» دەيتىن ەكسپرومتىنا («قىزداردىڭ ماحابباتى» ) بۇيرەگىمىز بۇراتىنىن جاسىرعىمىز كەلمەيدى. ال ەركەكتەردىڭ ماحابباتىن ۇعۋ ءۇشىن شە؟! ءسىرا، ەركەكتەردىڭ ولەڭدەرىن وقۋ كەرەك شىعار. مىنە، وسى ورايدا جۇكەڭنىڭ قالىڭ جۇرتقا تانىمال «ايەلگە ودا» اتتى ولەڭىن قايتالاپ وقۋدىڭ ەش ارتىقتىعى جوق:
قاي جەردە، مەيلى، قاي ەلدە
الەمنىڭ ءمانى - ايەلدە.
شىن مىقتى بولساڭ، ونىڭدى
ايەلگە بارىپ دالەلدە!
ايەلسىز ايتپان ءاندى مەن،
ايەلمەن ءدامدى اڭگىمەم.
سۇيكىمدى بولساڭ شىنىمەن
ايەلىڭ ءسۇيسىن الدىمەن!
ايەلگە ءمالىم كوپ سىرىڭ،
سۇرىنسەڭ - ايەل دەپ ءسۇرىن.
حالىققا سىيلى بولمايسىڭ
ايەلگە بولساڭ جەكسۇرىن.
ايەلسىز قوندى باق قاشان،
ايەل دەپ تۇستىك وتقا سان.
الەمنىڭ ءتىلىن تاپپايسىڭ
ايەلدىڭ ءتىلىن تاپپاساڭ!
بولماسىن ايەل نازالى،
بولماسىن ايەل جازالى.
كەۋدەسىن قاققان تالايدىڭ
ايەلدەن بولعان اجالى!
ايەلدەن ىستىق وت بار ما؟
سول ءۇشىن تۇستىك كوكپارعا.
قارعاعىڭ كەلسە بىرەۋدى
ايەلىڭ ءولسىن دەپ قارعا!
ايەلمەن قۇنىڭ ولشەنەر،
قۇدايدان كەيىن - سول شەبەر.
باقىتتى سەن دە بولمايسىڭ
ايەلىڭ سورلى بولسا ەگەر!
ءجون ەمەس قازاق ناقىلى،
بولساڭ دا الەم اقىنى،
جەتەدى بيلەپ- توستەۋگە
ايەلدىڭ قىسقا اقىلى.
سىرىڭدى سوعان اشاسىڭ،
ءشولىڭدى سودان باساسىڭ.
ادامنىڭ كۇنى ايەلمەن،
ايەلدەر ماڭگى جاساسىن!
فاميليالاس قوس اعاسىنىڭ - جۇبان مولداعاليەۆ («مەن قازاق ايەلىنە قايران قالام!» ) پەن تۇمانباي مولداعاليەۆتىڭ («ايەل - سەنىڭ اقىلشىڭ» ) ولەڭدەرىن جاراسىمدى جالعاستىرعان بۇل جىر جىلدار ۇستەمەلەنگەن سايىن ايەل تۋرالى تولعاۋلار توتى قۇستاي قۇلپىرا تۇسەتىنىن دالەلدەيدى. ەگەر جۇباعاڭ: «قاتىننىڭ شاشى ۇزىن، اقىلى قىسقا» دەگەندى ايتتىڭ ەكەن قايدان بابام؟» دەپ سالماقتانا سويلەسە، جۇكەڭ: « ءجون ەمەس قازاق ناقىلى، بولساڭ دا الەم اقىنى، جەتەدى بيلەپ توستەۋگە ايەلدىڭ قىسقا اقىلى» دەپ يۋمور شاقىرادى، تۇماعاڭ: «ايەل سەنى قۇل قىپ الماي الدىمەن، قۇداي قىلىپ كوتەرمەيدى جوعارى» دەپ جاقاۋراتسا، جۇكەڭ: «ايەلمەن قۇنىڭ ولشەنەر، قۇدايدان كەيىن - سول شەبەر» دەپ شىندىقتى باسقا جاعىنان شىبىقتايدى.

ءجۇزىڭدى جىلىتار مۇنداي جولدار اقىننىڭ، اسىرەسە، قۇربى- دوستارىنا ارناعان (ال جۇرسىندە ارناۋلار مول) ولەڭدەرىندە كوبىرەك كەزدەسەدى. تۇرسىن جۇرتبايەۆ تۋرالى بايانداما- ولەڭىندە «پارتياعا وڭمەندەپ ءوتىپ ەدى، كومپارتيا سول جىلى تاراپ تىندى» دەگەن جولدار جۇرسە، جۇماباي شاشتاي ۇلىنا «مۇڭىمىزدى شاعامىز ساعان كەلىپ، بولعان سوڭ قول جەتەتىن شاپىراشتى» دەپ سۇيكەنەدى، «وماشيەۆقا وداسىندا» پروفەسسور نامازالى دوسىن «ءبارىن ايت تا ءبىرىن ايت، نامازىمىز - تاسقا سالساڭ تايمايتىن كاماز- ىمىز» دەپ قولپاشتايدى.

«كوپەنگە اقىل- كەڭەسى» شە؟ تانىمال تۇلعالارعا ارناعان پاروديالارىنان زيان شەگىپ جۇرگەن دوسىنا «قانشا تاياق جەدىڭ، نەگە قويمايسىڭ؟» دەگەنى جانى اشىعاندىق بولىپ كورىنگەنىمەن، وعان ىلەستىرە «از بولعانداي اكىمدەر مەن اقىندار اۋزىڭدى اشتىڭ ەندى ءبىزدىڭ ايتىسقا» دەيتىنى، سول وكپەسىنىڭ ناتيجەسىندە «قاسىڭداعى ەڭ سوڭعى دوس مەن ەدىم، كوپەن دوسىم، ايرىلدىڭ- اۋ مەنەن دە» دەپ تەرىس اينالۋى دا كۇندەلىكتى تىرلىكتىڭ ءبىر- ءبىر ءتىنىن تارتقىلاۋىمەن تارتىمدى كورىنەدى.

قازاق ءتىلى ءۇشىن قايىسپاي كۇرەسىپ جاتقان قازىرگى شاعىمىزدا ءجۇرسىن اقىننىڭ «.. .قۇدايدىڭ قۇدىرەتىنە باسىن ءيىپ، شەشەدى (سنيماەت) اقىن بوركىن»، «... بار ءومىردى بۇلجىتپاي بەينەلەيتىن حۋدوجنيك بولماساڭ - نەتكەن جامان!»، «... قالت- قۇلت ەتكەن اعاڭنىڭ قالامىنان، قاراعىم- اۋ، كۇتەسىڭ سەن شەديەۆر» دەگەن سياقتى جولدار توگىلۋى ءتىل ماماندارىن تىكسىندىرگەنىمەن، ءبىز ءتارىزدى كەڭقولتىق وقىرمانداردى ءسال جىميتىپ قويادى.
كورىپ وتىرسىز، ماقالامىزدىڭ سوڭعى بولىگىندەگى ءجۇرسىن ءبىر باسقا دا، وعان دەيىنگى كەلتىرىلگەن شۋماقتاردىڭ اۆتورى ءجۇدا ءبىر بولەك ءتارىزدى. ءار تاقىرىپتاعى ولەڭدەر كوتەرىپ تۇرعان ءارقيلى جۇكتەردى سارالاعاندا سولاي دا شىعار. ءبىراق ءسوز تاڭداۋ مەن ونى قالاي قولدانۋدى ىقتياتتاۋ، ءونىمدى ءسويتىپ تاۋەلسىز وڭدەۋدەن وتكىزىپ بارىپ ساپا بەلگىسىمەن ۇسىنۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە ەكى ءجۇرسىن جوق. راس، اششى ءجۇرسىن بار ءھام تۇشى ءجۇرسىن بار. سونداي- اق سۇستى ءجۇرسىن بار جانە مەيىرىمدى ءجۇرسىن بار. سونىمەن قاتار، ءوزىمشىل ءجۇرسىن بار، وعان قوسا الەۋمەتشىل ءجۇرسىن بار. سونىمەن بىرگە، ۇلتىنىڭ كەمشىلىگىن ۇيالماي ايتا الاتىن ءجۇرسىن بار، ازاماتتىق پوزيتسياسى اقيقاتپەن سۋارىلعان ءجۇرسىن بار.

ءبىراق سولاردىڭ بارلىعى توقتايتىن بەكەت بىرەۋ- اق: ول - ءبىر قولتاڭبا، ءبىر ستيل، ياعني جۇرسىندىك قولتاڭبا، جۇرسىندىك ستيل. قازىمىرلانا تەرگەمەككە تالپىنىپ، بۇل اقىننىڭ وزىنەن بۇرىنعى الدەبىر ىزدەردى شيىرلاماق بولعانىن ايىپقا بۇيىرۋعا تىرىسقانىڭىزدا دا ارعى جاقتان سول باياعى ءبىر ءجۇرسىن شىعا كەلەدى. ودان ءارمان ۇدەي توقتاساق، ايتىڭىزشى، قازىر شەبەرلىكتەرى سونشاما شىڭدالعان قازاقستاندىق ايتىس اقىندارى وسى ءجۇرسىن ەرماننىڭ قولتاڭباسى ەمەس دەي الاسىز با؟ !

ەرتاي اشىقبايەۆ.
اقتوبە قالاسى.