بابالار ءسوزى: تولەي توعايى تۋرالى اڭىز
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى»، «قازاق حاندارى»، «ەجەلگى قالالار تاريحى»، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى.
«بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر-تولعاۋلارى، قيسسا-داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى.
«قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى.
«حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ-جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانادى.
***
وسى جەرلەردە ءبىر ۋاقىتتاردا، شىنىندا دا، بيىك قاراعان ورماندارى ءوسىپتى. بۇكىل اينالانى بايلىعىنا ساراڭدىعى سايكەس كەلگەن باي يەمدەنىپتى. ونىڭ مىڭداعان باس قوي، تۇيەلەرى مەن قوندى ءۇيىر-ءۇيىر جىلقىلارى بولىپتى.
ونىڭ ۇلكەن قازاندارىندا كۇنى-ءتۇنى حوش ءيىستى ەت قايناپ جاتاتىن. بۇل استان بايدىڭ ايەلدەرى، بالا-شاعاسى مەن مالايلارى عانا ءدام تاتا الادى ەكەن. بايدىڭ دۇنيە-مۇلكى جەتكىلىكتى ەدى.
تەك ول جومارت جۇرەك پەن قايىرىمدىلىقتان جۇرداي، قىزعانىشتان ۇنەمى جۇرەگى سىزداپ جۇرەتىن جان ەدى. بىردە قىستىڭ ورتا كەزىندە سۇراپىل بوران سوعىپ تۇرعاندا اداسقان ءۇش ادام شارشاپ-شالدىعىپ ءجۇرىپ بايدىڭ ۇيىنە تاپ بولادى. جاۋراپ، قاتتى جەل ءوتىپ توتىققان ولار بايدان كومەك جانە پانا سۇرايدى. ءبىراق ساراڭ باي مالايلارىنا قوناقتاردى اۋلاق قۋىپ جىبەرۋدى تاپسىرادى.
السىرەگەن، ءۇمىتى ۇزىلگەن جولاۋشىلار باي اۋىلىنان كوپ ۇزاماي، قينالا-قينالا كوز جۇمعان. ولارعا سوڭعى باسپانا بولعان شوق قاراعاي ەدى. قار توقتاپ، دولى جەل باسەڭدەگەندە قونىستاعى ادامداردى ۇرەي بيلەيدى.
شوق قاراعاي وسكەن جەر قاتقاق جالاڭ قۇمعا اينالادى. ءۇش بيىك قۇم توبە ءۇش مولاعا ۇقسايدى. شوق قاراعاي تىپ-تيپىل بولىپ، بۇلاقتار كەۋىپ قالادى، بوس قالعان قۇدىقتاردىڭ قابىرعالارى وپىرىلا قۇلاپ، قارعىس اتقان جەردەن تىرشىلىك تە جويىلادى.
