اباي اتامىزدىڭ كۇڭفۋزىدان نەسى كەم؟
نەلىكتەن ءبىز ساف التىنداي سارقىلماس مۇرا قالدىرىپ كەتكەن ساڭلاق اقىنىمىز اباي تۇرعاندا، وزگە ۇلتتىڭ دەيل كارنەگي مەن پاۋلو كوەلو سىندى ويشىلدارىنا جۇگىنەمىز؟!
باستاۋىش سىنىپتاردان باستاپ-اق:
«بەس نارسەگە اسىق بول،
بەس نارسەدەن قاشىق بول» سىندى شۋماقتاردى جاتتاپ وسكەن ءبىز نەلىكتەن بۇل كۇندە ابايدىڭ تۋىندىلارىمەن تانىسۋدى دوعاردىق؟ شەكسپيردىڭ اتى جەر ءجۇزى ادامدارىنىڭ اۋزىنان تۇسپەيدى، بۇدان ءۇش مىڭ جىل بۇرىن ءومىر سۇرگەن كۇڭفۋزىنىڭ ءار ءسوزىن قىتايلار قاستەرلەپ، دۇعاداي قايتالايدى. الايدا ءبىز، قازاق جاستارى، سول ۇلىلار ءتىزىمىنىڭ باسىنا اۋەلى عۇمىرى عيبراتقا تولى دانىشپانىمىز - ابايدى قويۋىمىز كەرەك.
اباي اتامىزدىڭ «سەگىز اياق» اتتى شەبەر تۋىندىسى عىلىمي جوباعا ارقاۋ بولدى. ويشىلدىڭ وتكىر سوزدەرى ارقىلى ازعىنداپ بارا جاتقان جاستاردىڭ ساناسىنا قالايدا ساۋلە ءتۇسىرۋ، زەيىنىن وياتۋ. بۇگىنگى تاڭدا تورتكۇل دۇنيەنى جايپاپ، تىعىرىققا تىرەپ تۇرعان باستى پروبلەما - رۋحاني داعدارىس. ياعني ەلەكتروندى تەحنيكانىڭ ءداۋىرى جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىن تارىلتىپ، ميىن ۋلاپ جاتقانى ايدان انىق.
ەگەر ءدال وسى قالىپتا قازاق جاستارىنىڭ وزگە ارناعا بەت بۇرىپ، ەلىمىزدىڭ سان عاسىرلىق تاريحى مەن ادەبيەتىن ۇمىت قالدىرىپ، باتىستىڭ بولمىسىنا ءسىڭىپ بارا جاتقانىن كورە تۇرا قول قۋسىرىپ وتىرا بەرسەك، وندا بولاشاعىمىز بۇلىڭعىر بولارى ءسوزسىز.
مىنە، ءدال وسى ماسەلەنى شەشۋ بۇل باستامانى قولعا الۋىما تۇرتكى بولدى. بوس ءجۇرىس، جالقاۋلىق، ۇياتسىزدىق، اتا-انانى سىيلاماۋ، وتىرىك ايتۋ، ۇلتقا دەگەن جاناشىرلىقتىڭ جوقتىعى، مىنە، وسى فاكتورلار - بۇگىنگى قوعامنىڭ دەرتى. ال بۇل دەرتتىڭ داۋاسىن ۇلتىمىزدىڭ ءور تۇلعاسى - اباي قۇنانباي ۇلى سوناۋ XIX عاسىردا-اق ايتىپ كەتكەن بولاتىن.
كۇللى الەم عالىمدارى قايتسەك وسى رۋحاني داعدارىستان شىعار جول تابامىز دەپ اۋرە-سارساڭعا ءتۇسىپ جۇرگەندە، قازاقتىڭ بالاسى وسى ىندەتتى جوياتىن نارسە ءبىلىم مەن ەڭبەك ەكەنىن ولەڭ ورنەكتەرىمەن كورسەتىپ كەتكەن ابايدى وقىماي، تەرىس اينالۋى جاندى اۋىرتادى.
سوندىقتان ءار قازاق بالاسى اباي ولەڭدەرىن جاستايىنان تىڭداپ، جاتتاپ وسسە، وسكەندە ولاردى ساناسىنا ءسىڭىرىپ، كەرەك جەرىندە پايدالانار بولسا، وندا ەلىمىزدىڭ كەلەشەگى كەمەل بولماق.
ۇلى اقىن، پوەزيامىزدىڭ كەمەڭگەرى ابايدى تانۋ، ءتۇسىنىپ وقۋ - ادامزات بالاسىنىڭ قولى وڭايلىقپەن جەتە بەرمەيتىن رۋحاني بيىكتىككە الىپ باراتىن بىردەن-ءبىر باسپالداق. حاكىم اباي تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ بىلاي دەگەن بولاتىن: «اباي ءبىزدىڭ ۇلتتىق ۇرانىمىز بولۋى كەرەك. ابايدى تانىتۋ ارقىلى ءبىز قازاقستاندى الەمگە تانىتامىز، قازاق حالقىن تانىتامىز. مەنىڭ بالالارىم مەن ەرتەڭگى ۇرپاعىما ابايدان ارتىق، ابايدان ۇلى، ابايدان كيەلى ۇعىم بولماۋعا ءتيىس». بۇل بايلام بارلىق قازاق بالاسىنىڭ كوكەيىندە تۇرۋعا ءتيىستى قاسيەتتى قاعيداعا اينالعان جاعدايدا ۇلت مۇراتىنىڭ، ۇلى ارماندارىنىڭ ورىندالارى ءسوزسىز.
«مىڭمەن جالعىز الىسقان» «اباي جولىن» - قازاق جولى، ادامدى ءتۇزۋ جولعا باستاۋ دەپ تەگىن ايتىلماعان بولار. اباي ولەڭدەرىنىڭ ءاربىر تارماعىنان بەينە ءبىر دانالىقتىڭ نۇرى توگىلىپ تۇرعانداي. اباي سىندى دانا، اسىل، اڭىز ادام قازاقتان باسقا ەشكىمدە جوق ەكەنىن، ءسىرا، كوبىمىز ۇعا بەرمەيمىز.
سوندىقتان اباي سەكىلدى ساليقالى تۇلعانىڭ عيبراتتى عۇمىرىن، تەڭدەسسىز شىعارماشىلىعىن جاتقا ءبىلۋ - مىندەتىمىز. ءبىزدىڭ بورىشىمىز - اباي اتىن ارداقتاپ، ونىڭ اسىل مۇراسىن زەرتتەپ، تالداپ، وزىمىزگە عيبرات الىپ، ساف التىنداي سارقىلماس قازىنانى ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتكىزۋگە بەلسەنە اتسالىسۋ.
قورىتىندىلاي كەلە، مەن اباي دانالىعىن ناسيحاتتاۋ ءۇشىن مىناداي ۇسىنىستار جاسادىم:
1) وقۋ ورىندارىندا «اباي تانۋ» ءپانىن بىردە ءوتىپ، بىردە وتپەيتىن قوسىمشا ەمەس، نەگىزگى ءپان رەتىندە ەنگىزۋ؛
2) سول پاننەن وقىرماندارعا ارناپ ويشىلدىڭ ءاربىر شىعارماسىمەن قاتار تۇسىنىگى قوسا جازىلعان تىلگە جەڭىل وقۋلىقتار شىعارۋ؛
3) ابايدىڭ عيبراتتى عۇمىرى مەن دانالىعى جايلى فيلم ءتۇسىرىپ، ونى ءار مەيرام سايىن، مۇمكىندىگىنشە جيىرەك ەفيرگە شىعارۋ؛
4) قوعامدىق كولىكتەرگە، ايالدامالارعا ماعىناسىز جىلتىراعان جارناما ىلگەنشە، ابايدىڭ قارا سوزدەرى مەن ولەڭدەرىنەن ۇشقىر ۇزىندىلەردى جازىپ قويۋ؛
5) اقىننىڭ شىعارمالار جيناعى، «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسى بارىنشا كوپ دانامەن شىعارىلىپ، قولجەتىمدى باعادا ءارى ءاربىر كىتاپ دۇكەنى سورەلەرىنەن مىندەتتى تۇردە تابىلۋى شارت؛
6) «اباي وقۋلارى» سايىسىن وتكىزەردە وقۋشىلاردى قىزىقتىرارلىقتاي جارنامالاپ، جەڭىمپازدارعا ءبىر جاپىراق العىس حاتتىڭ ورنىنا باعالى سىيلىقتار سىيلاۋ؛
7) ءاربىر مەملەكەتتىك جوعارى وقۋ ورىندارىندا «اباي تانۋ» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىقتارىن اشىپ، بىلىكتى ماماندار دايىنداۋ؛
ءبارىمىز بىرىگىپ وسى ىسكە كىرىسىپ، ءبىرىمىز فيلم ءتۇسىرىپ، ءبىرىمىز تەلەجوبا ويلاپ تاۋىپ، ەندى ءبىرىمىز الەۋمەتتىك جەلىلەردە قولىمىزدان كەلگەنشە اباي ءىلىمىن تانىتۋىمىز قاجەت. مىنە، سوندا عانا «ءبىز دانىشپاندىعىمەن الەمگە اتى ايان اباي قۇنانباي ۇلى دەگەن حاكىمنىڭ ۇرپاعىمىز» دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي دارەجەگە جەتپەكپىز.
ايدا راحىم
«قازاقستان زامان» گازەتى
