باسپا سوزگە شولۋ: بولاشاقتىڭ جۇمىسسىز تۇلەگى جوق
***
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى توتەنشە جاعدايلار كوميتەتىندە وڭىرلەردەگى سۋ تاسقىنى جاعدايى ماسەلەلەرى بويىنشا كەشە وتكىزىلگەن بريفينگتە اتالعان سالانىڭ حابار بەرۋ جانە حالىقتى وقىتۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى رۋسلان يمانقۇلوۆ جۋرناليستەردى تىڭ مالىمەتتەرمەن حاباردار ەتتى.
ول ەلىمىزدىڭ سۋ تاسقىنى قاۋىپتى وڭىرلەرىندە الدىن الۋ شارالارى جانە اۆاريالىق-قۇتقارۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا، دەدى. ماسەلەن، اقمولا وبلىسىندا سۋ ايدىندارىنداعى سۋ دەڭگەيىنە تاۋلىك بويى مونيتورينگ جۇرگىزىلۋدە ەكەن. سەلينوگراد اۋدانىنىڭ قوسشى اۋىلىندا نۇرا وزەنىنىڭ جاعاسىمەن بوگەندى نىعايتۋ جۇمىسى جالعاسۋدا. قازىرگى ۋاقىتتا 3100 دەن استام قۇم سالىنعان قاپ توسەلىپتى. قوسىمشا 1100 توننا وزگەدە دە ماتەريال جەتكىزىلگەن.
دەمەك، ەش قاۋىپ جوق دەگەن ءسوز. ويتكەنى، تايتوبە، قىزىل جار، تالاپكەر، قاراجار اۋىلدارىندا سۋ سورۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. اعاناس اۋىلىنا ازىق-تۇلىك جەتكىزۋ ۇيىمداستىرىلدى، سەبەبى وندا 21 تۇرعىن ءۇيدى سۋ باسقان. بۇل جاقتا جولداردى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى دا جالعاسۋدا. ماسەلەن، قازىرگى ۋاقىتتا ر. قوشقاربايەۆ اۋىلىنا باراتىن اۆتوجولدىڭ 500 شاقىرىم جول توسەمى قالپىنا كەلتىرىلگەن. اقمول اۋىلىنداعى تۇرعىن ۇيلەردى قورعايتىن بوگەت ءۇيۋ جۇمىستارى اياقتالعان. جاڭاجول جانە وتاۋتۇسكەن اۋىلدارىنان الدىن الا 91 تۇرعىن قاۋىپسىز ايماققا كوشىرىلدى.
ال استراحان اۋدانىنىڭ ستارىي كولۋتون اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى ىقتيمال سۋ باسۋ قاتەرى تۋرالى قۇلاقتاندىرىلىپ، وندا ت ج كوميتەتىنىڭ قۇتقارۋ بولىمشەلەرى جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار تاۋلىك بويى كەزەكشىلىكتە ءجۇر. بۇل جايىندا «سۋ تاسقىنى سالدارىن جويۋ جالعاسۋدا» اتتى ماقالادا تولىق بەرىلگەن.
باس باسىلىمدا «23 مەملەكەت وكىلدەرى قاتىسقان توعىزقۇمالاق ويىنى» دەگەن ماقالا جاريالاندى. ا ق ش، انتيگۋا مەن باربۋدا، اۋعانستان، ازەربايجان، گانا، گەرمانيا، گرۋزيا، يتاليا، كولۋمبيا، مولدوۆا، قىرعىزستان، قىتاي، موڭعوليا، وزبەكستان، رەسەي، تاجىكستان، تۇركيا، تۇركىمەنستان، ءۇندىستان، ۇلى بريتانيا، چەحيا، شۆەيتساريا سەكىلدى مەملەكەتتەردىڭ توعىزقۇمالاقشىلارى باس قوسقان الماتى قالاسىنداعى دودا اسا تارتىستى ءوتتى.
چەمپيونات ەرلەر جانە ايەلدەر اراسىندا جەكە-جەكە كلاسسيكا، راپيد جانە بليتس مانەرىندە وتكىزىلدى. اتالمىش الەمدىك جارىس اياسىندا دۇنيە جۇزىلىك توعىزقۇمالاق فەدەراتسياسىنىڭ جيىنى بولىپ، وندا فەدەراتسيا باسشىلىعى مەن مۇشەلەرى سايلاندى.
دۇنيە جۇزىلىك توعىزقۇمالاق فەدەراتسياسىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ ءاليحان بايمەنوۆ قايتا سايلاندى. ءتوراعا ورىنباسارلىعىنا شۆەيتساريالىق دجون رەتچيتسكي، قىتايدان كەلگەن جارقىن سەيىت، قىرعىزستاندىق قامچىبەك قاسىموۆ جانە قازاقستاندىق دىنمۇحاممەد ىدىرىسوۆ سايلاندى. فەدەراتسيانىڭ باس حاتشىسى بولىپ ماقسات شوتايەۆ، اتقارۋشى ديرەكتورلىققا ىرىسباي ءابدىجاپپاروۆ سايلاندى.
***
«ايقىن» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، وقۋدان شىعىپ قالعان 30 «بولاشاقتىقتان» مەملەكەت سولاردىڭ ءبىلىم الۋىنا جۇمساعان ونداعان ميلليون شىعىنىن سوت ارقىلى ءوندىرىپ الۋدا. بۇل تۋرالى كەشە استانادا وتكەن «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەكتەرى مەن «دارىن» جانە «جاس تۇلپار» مەملەكەتتىك سىيلىقتارى يەگەرلەرىنىڭ «ءبىلىمدى جاستار - ماڭگىلىك ەلدىڭ بولاشاعى» اتتى فورۋمىندا ءمالىم بولدى.
فورۋمعا مەملەكەت ەسەبىنەن ءبىلىم الۋشى 400 دەن استام ستيپەنديات شاقىرىلعان ەكەن. دارىندى جاستار قۇرىلتايى اياسىندا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى بەردىبەك ساپاربايەۆ «بولاشاق» پرەزيدەنتتىك ستيپەندياسى يەگەرلەرىنىڭ قاتارىن جاقىندا تولىقتىرعان ورەندەرگە سالتاناتتى تۇردە سەرتيفيكاتتاردى تابىس ەتتى.
ال «بولاشاققا» جاۋاپتى «حالىقارالىق باعدارلامالار ورتالىعىنىڭ» پرەزيدەنتى عاني نىعىمەتوۆ وقۋ ۇلگەرىمى ناشار، باعالارى تومەن بولعان نەمەسە ءوز بەتىمەن وقۋدى تاستاپ كەتكەن «بولاشاقتىقتارعا» سولاردىڭ وقۋىنا مەملەكەت جۇمساعان بارلىق قاراجاتتى قايتارۋعا تۋرا كەلەتىندىگىن ەسكەرتتى.
«ءارتۇرلى وبەكتيۆتى سەبەپتەرمەن پرەزيدەنتتىك ستيپەنديادان ايىرىلعان ستيپەندياتتار بار، - دەدى ول جۋرناليستەرگە. - قازىرگى ۋاقىتتا ولار وزدەرىنە شىعىندالعان بارلىق اقشانى قايتارۋدا.
ءبىز ولاردى الدىمەن سول قارجىنى ءوز ەرىكتەرىمەن قايتارۋعا كوندىرۋگە تىرىسامىز، بولماسا، سوتقا جۇگىنەمىز. بۇرىن وقۋعا جانە شەتەلدىك ۇزدىك عىلىم ورداسىنىڭ ديپلومىن يەلەنۋگە مۇمكىندىك العان، ءبىراق ونى ىسكە اسىرماعان 30 ادام بويىنشا سوت ءبىزدىڭ پايدامىزعا شەشىم شىعاردى. قازىر ول شىعىندار وندىرىلۋدە».
ع. نىعىمەتوۆتىڭ مالىمەتىنشە، بۇل ستيپەندياتتار مەملەكەتكە جالپى سوماسى 100 ميلليون تەڭگەدەن استام قارجىنى قايتارۋعا مىندەتتى. بۇل ماقالا «بولاشاقتىڭ جۇمىسسىز تۇلەگى جوق» دەگەن تاقىرىپپەن بەرىلگەن.
وسى گازەتتە «مارە جاقىن، بەلسەندىلىك بىردەي» اتتى ماقالا جاريالاندى. قازاقستاندا كەزەكتەن تىس پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ناۋقانى ءوزىنىڭ قورىتىندى كەزەڭىنە شىقتى: اقىرعى اپتاسى دا جەتتى. وسىعان وراي ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىندا دا جۇمىس قىزىپ، قاۋىرت كۇيگە كوشكەن.
بۇل رەتتە پرەزيدەنتتىك دودانى ادال ءارى ءادىل وتكىزۋ ماقساتىندا و س ك ەلىمىزدەگى بارلىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ بارلىق كانديداتتارعا تەڭ مۇمكىندىكتەر ۇسىنۋىنا تىنىمسىز باقىلاۋ جاساۋدا. مۇنىڭ سىرتىندا و ت س زاڭناماسى تالاپتارىن بۇزباۋى ءۇشىن ب ا ق- قا مونيتورينگ جۇرگىزۋدە. و س ك كەزەكتى رەت وسى جۇمىستىڭ ارالىق قورىتىندىلارىن جاريا ەتتى.
سايلاۋ ناۋقانى بارىسىن جانە قازاقستان پرەزيدەنتتىگىنە كانديداتتاردىڭ سايلاۋالدى ۇگىتىن جاريا ەتۋ بويىنشا ب ا ق- تا 26- ناۋرىزدان بەرى جاريالانعان ماتەريالدارعا جۇرگىزىلگەن مونيتورينگ بۇل ناۋقانعا جۋرناليستىك قىزىعۋشىلىقتىڭ ازايماعاندىعىن كورسەتىپ وتىر.
جالپى، و س ك 53 رەسپۋبليكالىق باسىلىمدى، 16 رەسپۋبليكالىق تەلەارنانى، 179 وڭىرلىك باسپا ءسوز قۇرالىن، 29 وڭىرلىك تەلەارنانى، سونداي-اق 7 اقپارات اگەنتتىگى مەن 117 نەعۇرلىم تانىمال قوعامدىق-ساياسي ينتەرنەت-رەسۋرستى باقىلاۋمەن قامتۋدا ەكەن.
***
«انا ءتىلى» گازەتىنىڭ سوڭعى سانىندا الماتى قالاسىنداعى «ارداگەرلەر ءۇيىنىڭ» ديرەكتورى مىندەتىن اتقارۋشى دانيپا ىسقاقوۆامەن اراداعى سۇحبات باسىلدى. «بىزدە تۇراتىنداردىڭ ءبىرازى قارت كىسىلەر. ەندى كوپ نارسە كەلىندەرگە بايلانىستى عوي. ونى اشىق ايتۋىمىز كەرەك. باققىسى كەلمەيتىندەر دە بار. وندايلار كوپ. وسى تۇرعىدا ءبىر مىسال ايتايىن. بىردە ءبىر ەرلى-زايىپتى جاستار كەلدى. ۇلى ءوز اكەسىن وسىندا ورنالاستىرماق ەكەن. مەن زاڭ بويىنشا ەندى بۇلاي جاساۋعا بولمايتىندىعىن ايتتىم. «ەگەر اۋرۋ بولىپ، ەڭبەككە جارامسىز بولساڭىزدار ءبىر ءسارى، ال سىزدەر تولىققاندى جاس وتباسىسىزدار عوي. وزدەرىڭىز اسىراۋلارىڭىز كەرەك» دەدىم. ايەلى: «ول سوقىر بولىپ قالدى. مەن ەندى ونى باعىپ-كۇتە المايمىن» دەپ بەزەك قاعادى.
«نەگە باعىپ-كۇتە المايسىڭ؟ بۇل سەبەپ ەمەس. قازاقتا «اكەڭ جىندى بولسا، بايلاپ باق» دەگەن ءسوز بار ەمەس پە!؟ » دەپ ەدىم، ۇلىنىڭ نامىسى وياندى بىلەم: «جوق، اكەمدى بۇل جەرگە الىپ كەلمەيمىز، ءوزىمىز باعامىز» دەدى. ءبىراق ايەلى: «جوق، ءبىز وتكىزۋىمىز كەرەك» دەپ العاشقىدا بوي بەرمەدى. ەندى قازىرگى زاماننىڭ كەلىندەرى عوي. ءتىپتى: «نە مەنى، نە اكەڭدى تاڭدا» دەگەنگە دەيىن باردى. ۇلىنىڭ اقىلى بار ەكەن، اكەسىن مۇندا اكەلمەيتىن بولىپ كەتتى»، - دەيدى دانيپا ىسقاقوۆا. وسى سۇحبات «تاسباۋىر» دەگەن تاقىرىپپەن بەرىلگەن.
اۆتور: رۋسلان عابباسوۆ
