بارلاۋشى، بەس وردەن يەگەرى شايدوللا ايتقاليەۆ

ش. ايتقاليەۆ 1925-جىلى باتىس قازاقستان وبلىسى جىمپيتى (قازىرگى سىرىم) اۋدانى ك. ماركس اۋىلدىق كەڭەسىندە (بۇگىندە جوسالى) دۇنيەگە كەلگەن.
ول 1943-جىلى مايدانعا اتتانىپ، 354-اتقىشتار پولكىندە اسكەري دايارلىقتان وتەدى. 1943-1945-جىلدارى شايدوللا ايتقاليەۆ نەبىر كەسكىلەسكەن ۇرىستارعا قاتىسىپ، بەلارۋس جانە باسقا دا جەرلەردى جاۋدان ازات ەتۋگە بەلسەنە قاتىستى.
وكىنىشتىسى، سوعىستا مەرگەن، بارلاۋشى بولعان سەرجانت شايدوللا ايتقاليەۆتىڭ مايدان جولىنان جازىلعان تاريحي دەرەكتەرى، قۇجاتتارى، ەرلىكتەرى جونىندەگى انىقتامالارى قولدى بولىپ، جوعالىپ كەتكەن.
تۋعان ەلىنە 1948-جىلى ورالعان مايدانگەر جول جوندەۋ مەكەمەسىندە ۇستا بولىپ ەڭبەك ەتكەن.
ش. ايتقاليەۆ زايىبى زارۋمەن ەكى ۇل، ءبىر قىز كورگەنىمەن، تۇڭعىشى حابيبوللا عانا ءتىرى قالىپ، قالعان ەكەۋى شەتىنەپ كەتەدى. سول حابيبوللا مەن كەلىنى گۇلسارانىڭ قولىندا، نەمەرەلەرىنىڭ بالداي كۇلكىلەرىنە بولەنگەن قارت جاۋىنگەر 1998-جىلى ومىردەن ءوتتى.
ۇلى حابيبوللانىڭ ايتۋىنشا، اكەسى كوپ اڭگىمەگە جوق ادام ەكەن. تەك مەكتەپ وقۋشىلارىمەن كەزدەسىپ، جينالىستارعا بارىپ كەلگەن سوڭ، كوڭىلى كوتەرىلگەن كەزدە سوعىستاعى وقيعالاردان سىر شەرتەتىن بولعان كورىنەدى.
بىردە ۇلكەن بەكىنىسكە بەكىنىپ العان جاۋدىڭ پۋلەمەتشىلەرى قۇرامىندا شايدوللا بولعان كەڭەس جاۋىنگەرلەرىنە باستارىن كوتەرتپەستەن وقتى جاڭبىرشا جاۋدىرادى. شىعىنعا ۇشىراعاندار دا بارشىلىق. سوعان قاراماستان، جاۋعا قاراي وق اتۋعا كوماندير تاراپىنان بۇيرىق بەرىلە قويمايدى. قايتا «جاۋعا قارسى ەشكىم وق اتپاسىن» دەلىنەدى. ايتسە دە، قىزۋقاندى، بويىن اشۋ-ىزا كەرنەگەن مەرگەن شايدوللا ايتقاليەۆ كومانديرىنىڭ بۇيرىعىن ەلەمەستەن، وزدەرىنە قارسى وق جاۋدىرىپ جاتقان جاۋ سولداتتارىن نىساناعا الىپ، قولىنداعى قارۋىنىڭ شۇرىپپەسىن باسىپ-باسىپ جىبەرەدى.
كەنەت توڭىرەكتى مۇلگىگەن تىنىشتىق بيلەپ الادى. ساتىرلاعان جاۋ وعى دا ساپ تىيىلادى. ەسەسىنە، كومانديردىڭ ساڭق ەتكەن داۋىسى ەستىلىپ، «مەنىڭ بۇيرىعىمسىز جاۋعا قارسى وق اتقان كىم، العا قاراي ءۇش قادام بەرى شىقسىن»، - دەيدى قاتقىلدانا. «جاۋعا قارسى وق اتقان مەن ەدىم»، - دەپ ءتورتپاق دەنەلى قازاق جىگىتى شايدوللا ايتقاليەۆ شيراق ادىمداپ، كومانديردىڭ الدىندا اسكەري تارتىپپەن تىكەسىنەن تۇرا قالادى.
باسىنان اياعىنا دەيىن كوزىمەن سۇزە قاراعان كوماندير ەشتەڭە ايتپاستان، شايدوللانى قاسىنا ەرتىپ الىپ، وق جاۋدىرعان جاۋدىڭ جەرتولەسىنە بارعاندا، سەسپەي قاتقان ەكى نەمىس سولداتىن، موتورى سونبەي تۇرعان موتوتسيكلدى كورەدى. ريزا بولعانى شىعار، سوندا كومانديرى مەرگەن ش. ايتقاليەۆتىڭ قولىن قايتا-قايتا قىسا بەرىپتى. قازاق جاۋىنگەرى، مەرگەن ش. ايتقاليەۆ وسى ەرلىگى ءۇشىن «قىزىل جۇلدىز» وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
تاعى بىردە جاۋ تىلىنان «ءتىل» اكەلۋ ماقساتىندا قۇرامىندا شايدوللا ايتقاليەۆ بار ارنايى توپ ساپارعا اتتانادى. كۇنى-ءتۇنى دۇشپاننىڭ بەكىنىسىن نىساناعا العان كەڭەستىك بارلاۋشىلار اقىرى وڭتايلى ءساتتى پايدالانىپ، جاۋدىڭ گەنەرالىن قولعا تۇسىرەدى. جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى ويداعىداي ورىنداپ، امان-ەسەن ورالعان بارلاۋشىلاردىڭ اراسىنان سوققىسى وراسان زور، قايراتتى قازاق جاۋىنگەرىن كورسەتكەن نەمىس گەنەرالى ءوزىنىڭ تاڭدانىسىن جاسىرا الماپتى.
مىنە، وسى ساپارداعى ەرەكشە ەرلىگى ءۇشىن سەرجانت ش. ايتقاليەۆتىڭ وڭىرىنە «قىزىل جۇلدىز» وردەنى ەكىنشى مارتە تاعىلدى.
ءسويتىپ، قاندى مايدان جىلدارىندا نەبىر ەرلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتكەن سەرجانت شايدوللا ايتقاليەۆ اتالعان بەس وردەنگە قوسا، ەكى رەت «ەرلىگى ءۇشىن»، تاعى باسقا مەدالدارمەن ماراپاتتالعان.
اۆتور: ەلجان ەرالى