بابالار ءسوزى: «اقمولا» اتاۋىنىڭ شىعۋ تاريحى
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى»، «قازاق حاندارى»، «ەجەلگى قالالار تاريحى»، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى.
«بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر-تولعاۋلارى، قيسسا-داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى. «قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى.
ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى. «حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا، قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ-جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانادى.
***
اڭىزدىڭ 1- نۇسقاسى
ەرتە زاماندا، جازۋ-سىزۋدىڭ جەتىلمەگەن كەزىندە ارقا وڭىرىندە ءبىر موللا ادام ءدارىس جۇرگىزۋگە كەلىپتى. ەل ونى اۋىلدان-اۋىلعا الىپ كەتىپ، بالالارىن وقىتقىزىپتى. ءوزىنىڭ بىلگىرلىگىمەن، ساۋاتتىلىعىمەن كوپشىلىككە جاققان جاڭاعى موللانى ەل قۇرمەتتەپ ءوز اتىمەن اتاماي، «اقموللا» دەپ اتاپ كەتەدى.
ءوزى دە اتىنا ساي اققۇبا كىسى بولسا كەرەك. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە جاڭاعى اقموللا بالالاردى ەل ارالاپ وقىتقاننان گورى، ءبىر جەرگە جيناپ، ءدارىس بەرگەندى ءجون كورەدى دە مەشىت سالعىزادى. سول مەشىت ورناعان مەكەندى حالىق «اقموللا مەشىتى»، كەيىن «اقمولا» دەپ اتاپ كەتەدى.
Ⅱنۇسقا
باياعى زاماندا ءبىر موللا ادام بالا وقىتۋمەن ارقا وڭىرىندەگى ەل-جۇرتقا تانىلادى. ول جاي موللا عانا ەمەس، كورىپكەلدىگى دە بار ەكەن. وسىنداي قاسيەتى بار اۋليە ادامدى ەل سىيلاپ، جوق جوعالتسا، باسقا دا جاعدايلارى بولىپ قالسا، سول كىسىگە بارىپ جۇگىنەدى ەكەن.
بىردە-ءبىر ادامداردىڭ جىلقىسى جوعالىپ، ونى جاڭاعى موللانىڭ ايتۋىمەن كورشى اۋىلدىڭ باي ادامىنان بارىپ تاۋىپ الادى. ءبىراق وشىككەن باي موللانىڭ سوڭىنا تۇسەدى. جاقسى ادامداردىڭ ايتۋىمەن ەلدەن قاشىپ شىققان موللا ءوزى سىرقاتتانىپ جۇرگەن بولسا كەرەك، جاپان تۇزدە قايتىس بولادى.
ولەرىنىڭ الدىندا جانىنداعى سەرىكتەرىنە: «مەنى الىسقا اپارىپ اۋرە بولماڭدار، وسى ماڭعا جەرلەپ، باسىما بەيىت سوعاردا ساز بالشىقتى ەشكىنىڭ مايى مەن سۇتىنە ارالاستىرىپ جاساڭدار»، - دەپ وسيەت قالدىرادى.
اماناتتى ايتقانىنداي ەتىپ ورىنداعان حالىق مازاردى تۇرعىزىپ بولعاننان كەيىن نازار اۋدارىپ قاراسا، اق ءتۇستى بولىپ شىعىپتى. سونان كوپشىلىك وسى ءوڭىردى «اقمولا» دەپ اتاپ كەتەدى.
