جىلاعان اتا ۇڭگىرىندەگى قۇپيانىڭ سىرى نەدە؟
ادەتتە ادام بالاسى جاراتقاننان ءسابي تىلەگەندە «مەيىرىمدى، سانالى، اقىلدى بالا ءناسىپ ەت!» دەپ تىلەۋ قاجەت دەيدى كوزكورگەندەر.. .
كۇندەردىڭ كۇنىندە اللا ونىڭ تىلەگىن قابىل ەتىپ، جۇبايىنىڭ قۇرساعىنا بالا بىتەدى. بىرنەشە جىلدان كەيىن بالا ءسۇيۋ باقىتىنا يە بولعان ولار، ءسابيدىڭ دۇنيەگە كەلۋىن تاعاتسىزدانا كۇتەدى. ءاربىر كۇندى تىزبەكتەۋمەن بولادى. وسىلاي سارعايا كۇتكەن ۋاقىت تا جەتتى. سويتكەندە، تولعاعى قىسقان جۇبايى ءدوپ- دوڭگەلەك مەس (قارىن) بوسانادى. اڭ- تاڭ بولعان ولار تەزارادا مولدا شاقىرتادى. سوندا مولدا «بۇل تەگىننەن تەگىن ەمەس، اللانىڭ سىناعى بولسا كەرەك. جۇبايىڭ مەستى ەتەگىنە سالىپ، قىرىق ءبىر كۇنگە دەيىن شىدامدىلىق تانىتىپ، تۇسىرمەي ءجۇرۋى ابزال» دەپ ءوز جونىمەن كەتە بەرەدى. ءبىراق ايەل بالاسى ءتوزىمسىز كەلەدى ەمەس پە؟ قىرىق كۇن تولعاندا تاعاتى تاۋسىلعان انا، جولداسىنا قاراپ «قاشانعى مەستى كوتەرىپ جۇرەمىن» دەپ ەتەگىن جازىپ جىبەرەدى. سايدان سىرعي تۇسكەن دوپتاي، الگى مەس دومالاپ جەرگە قۇلاپ، ورتاسىنان قاق ايىرىلادى. ىشىنەن قولىندا اسا تاياعى بار كىشكەنتاي بالا ىتقىپ شىعىپ، «اتا- انام، قىرقىنا شىداپ، قىرىق بىرىنە شىدامادىڭ با؟ » دەپ تاۋعا قاراي قاشا جونەلەدى. ارتىنان اتا- اناسى دا قالىس قالمايدى. بالا جەلاياقتاي جەتكىزەر ەمەس. تاۋدىڭ ەتەگىنە جاقىنداي تۇسكەندە ارتىنا بۇرىلىپ قاراسا، ەبىل- دەبىلى شىققان اتا- اناسىن كورەدى. ءشول قىسقان بولار دەپ، اياۋشىلىق تانىتىپ، شار تارىزدەس دوڭگەلەك تاۋ تاسىن اسا تاياعىمەن ءتۇرتىپ قالادى. قۇدىرەتتىڭ كۇشىن قاراڭىز! تاستىڭ ءدال ورتاسى شىتىناپ، ۇگىلىپ تۇسەدى. ءسويتىپ ءبىر قاۋعا شەلەك وتەتىندەي قۇدىق پايدا بولادى. ىشىنەن مولدىرەپ سۋ شىعادى. سودان بالا جالاڭ اياق قۇدىقتى اينالشىقتاپ، اسا تاياعىمەن اينالاسىن ءتۇرتىپ، ءبىرشاما جەر قاشىقتىقتا قالعان اتا- اناسىن كۇتىپ تۇرادى. احىلەپ- ۋحىلەپ جەتۋگە تاقاپ قالعاندا، قايتادان تۇرا قاشادى (قۇدىقتىڭ اينالاسىندا بالانىڭ كىشكەنتاي ىزدەرى مەن اسا تاياعىنىڭ ورنى تايعا تاڭبا باسقانداي ورنەكتەلىپ قالعان) . بۇل جولى بالا تاۋدىڭ بيىك شىڭىنا قاراي ورمەلەپ، بەيتانىس ءبىر ۇڭىرگە ءبىرجولاتا ەنىپ كەتەدى. جالعىز پەرزەنتىنەن قول ۇزگەن اتا- اناسى ەگىلە جىلاپ قالا بەردى. مىنە، سودان بەرى بۇل جەر (ۇڭگىر) «جىلاعان اتا» دەپ اتالىپ كەتكەن.
وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ءبىر كىسى جىلاعان اتانىڭ باسىنا بارعان ەكەن. ونىڭ ايتۋىنشا، ۇڭگىر سىلدىرما تاستىڭ ۇستىمەن، ءبىر اياق جولمەن ءجۇرىپ وتەتىن تاۋدىڭ بيىك بەتكەيىندە ورنالاسقان. ول جەردەن تومەن قاراساڭ جەر قۇددى تەڭىزدەي تەرەڭ بولىپ كورىنەدى. ۇڭگىردىڭ بەرگى جاعى جەڭىل كولىك وتەتىندەي كەڭ بولسا، ارعى بەتى كىشكەنتاي ءبۇلدىرشىن عانا سياتىنداي كولەمدە. ساعات سايىن ۇڭگىردەن اق كوبىكتەي ءمولدىر سۋ اتقىلاپ تۇرادى. بۇل كوبىك - اتا- انانىڭ كوز جاسى دەسەدى. ءبىر قىزىعى، نيەتى قيسىق، تازا ەمەس ادام جاقىنداسا سۋ توقتاپ قالادى.. . سۋدىڭ ءدامىن ءبىر تاتىپ كورگەن ادام قايتا- قايتا ىشكىسى كەلىپ تۇرادى ەكەن. ءبىراق، سۋدى ىدىسقا قۇيىپ قايناتىپ ىشۋگە بولمايدى. ونداي كەزدە سۋ بىردەن كوزدەن عايىپ بولادى. كەزىندە گەولگتار ۇزىنقۇلاقتان وسى ۇڭگىردىڭ قۇدىرەتى تۋرالى ەستىپ، «ءجاي عانا تەڭىزدىڭ تولقىنى بولسا كەرەك» دەپ جىلاعان اتانىڭ باسىنا كەلىپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەدى. ۇڭگىردەن اتقىلاعان سۋدىڭ قايدان پايدا بولعانىن انىقتاۋ ءۇشىن ەكى اي ۋاقىت جۇرەدى. ءبىراق، وسى ارالىقتا بىردە- ءبىر رەت ۇڭگىردەن سۋ شىقپايدى. سوندا باسىن شايقاپ تاڭقالعان زەرتتەۋشىلەر «بۇل شىنىندا دا قۇدىرەتتىڭ كۇشى!» دەگەن ەكەن.
ءبىر كۇنى ءبىر جىگىت اعاسى نيەت ەتىپ ۇڭگىردىڭ باسىنا تۇنەيدى. ەرتەسىنە ءبىر مولدانىڭ نامازعا جىعىلعانىن كورىپ، قاسىنا وتىرا كەتىپ، ىشىنەن دۇعاسىن وقيدى. كەنەت ارتقى جاعىنان نارەستەنىڭ شيقىلىقتاعان داۋسى ەستىلەدى. جالت ەتىپ بۇرىلىپ قاراسا، كىشكەنتاي بالا قۇممەن ۇيشىك جاساپ، سونى قىزىقتاپ وتىر ەكەن. ورنىنان اتىپ تۇرعان جىگىت بالاعا جاقىنداي بەرگەندە، ول بىردەن ۇڭگىرگە كىرىپ كەتەدى. سودان سوڭىنان ىلەسۋگە تىرىسقان جىگىت ۇڭگىردەن اتتاي بەرە، ورتادا قىسىلىپ، شىعا الماي قالادى. ءسويتىپ مولدالار شاقىرتىپ، قۇران وقىتىپ، ازەر دەگەندە شىعارىپ العان.. ..
مىنە، «قىرقىنا شىداپ، قىرىق بىرىنە شىدامادىڭ با؟ » دەگەن وسىدان قالعان. ادامزاتتىڭ بويىنداعى ەڭ اسىل قاسيەتتەردىڭ ءبىرى - شىدامدىلىق. سوندىقتان قانداي جايت ورىن السا دا ءتوزىمدى بولا بىلەيىك!!!
اۆتور: نازىك تۇرتاي، الماتى
«الاش ايناسى»
