ءجۇسىپ اقشورايەۆ، «شانشار» ءازىل سىقاق تەاترىنىڭ ءارتىسى: تانىمال ادام جامان ماشينە مىنسە دە جۇرت كۇلەدى

 استانا.قازاقپارات - ءا دەگەننەن-اق جۇسەكەڭمەن سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتى تۇسە قويمادى.
None
None

بىرەسە گاسترولدىك ساپاردا، بىرەسە بوس ۋاقىتى جوق.

ايتەۋىر سان سىلتاۋ. ءمۇيىزى قاراعايداي رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردىڭ وزىنەن كورىنە قويمايتىن جۇسەكەڭدى سۇحبات بەرۋگە كوندىرۋدىڭ ءوزى قيامەت ەكەنىن ۇعىنعانداي بولدىق.

«شانشاردىڭ» شاڭىراعىن كوتەرىپ، كەرەگەسىن كەڭەيتكەلى بەرگى ۋاقىتتا ءجۇسىپ اعادان الىنعان سۇحباتتى ەكى عانا باسىلىمنان وقىعان ەكەنبىز. قاراپايىمدىلىعىنان بولار، بىرەسە انا باسىلىمنان، بىرەسە مىنا باسىلىمنان جىلت-جىلت ەتىپ كورىنە بەرگەندى اسا قالامايتىندىعىن بىردەن ايتتى. «ۋاكەڭنەن الساڭدارشى» بولدى العاشقى ءۋاجى.

ۋاكەڭدى باياعىدا شىعارىپ قويعانىمىزدى العا تارتتىق. «وندا نۇرجاننان الىڭدار» دەپ قاشىرتتى ەكىنشىسىندە. نە كەرەك، رامازان ايىندا مۇسىلمان قاۋىمنىڭ اتقارار يماندى ىستەرى جايلى العا تارتىپ ءجۇرىپ اقىرى «الاش ايناسىنا» سۇحبات بەرۋگە كەلىستىردىك-اۋ. مۇنىڭ ءوزى قيامەت-قايىمنان كەم بولعان جوق ءبىز ءۇشىن. ءساتى تۇسكەن سۇحبات مىناۋ.

-  مۇقاعاليدىڭ ولەڭدەرىن ماقامىنا كەلتىرىپ وقيسىز. اقىنجاندىلىعىڭىز كورىنىپ-اق تۇرادى. ولەڭگە اۋەستىگىڭىز باسىم سياقتى، ءوزىڭىز ولەڭ شىعارمايسىز با؟

-  ولەڭ شىعارۋدان قاراجاياۋ قازاق كەمدە-كەم شىعار. دەگەنمەن ناعىز اقىن بولۋ كەز-كەلگەننىڭ ماڭدايىنا بۇيىرا بەرمەيتىن باق. ءبىز اقىن ەمەسپىز. ءبىز ولەڭ قۇراستىرۋشىمىز. شىعارماشىلىعىمىزدا كەيدە ولەڭ كەرەك بولادى. ونى قۇراستىرا بەرەمىز. ول اقىندىققا جاتپايدى.

ولەڭدى قۇراستىرۋ دا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلمەيدى. قاراپايىم ادام بايقاي بەرمەيتىن نارسەنى اقىندار ىشكى جان دۇنيەسىمەن سەزىنىپ مارجانداي مولدىرەتىپ، توگىلتىپ بەرەدى. ول دا ءبىر قاسيەت قوي. جانىما جاقىن، جۇرەگىمە جىلى تيەتىن ولەڭدەردى جاتتاپ العاندى جاقسى كورەمىن. وندا دا فيلوسوفيالىق ءمانى بار، ماعىناسى بار ولەڭدەردى. جۇرەكتەن شىققان دۇنيە جۇرەككە جەتەدى. جاقسى ولەڭ كۇيكى تىرلىكتىڭ كۇيبەڭىنەن ءبىر ءسات تە بولسا الىستاتىپ، ءتاتتى ارمانعا يەك ارتقىزادى. كەرەمەت سەزىمگە بولەيدى.

ءومىردىڭ جالعاندىعىن ءبىلدىرىپ، ءبىر ءسات مۇڭعا دا بولەيدى. جاقسى ولەڭدى ىزدەپ ءجۇرىپ وقيتىنىم بار. ءتىپتى كوڭىل تۇكپىرىنە ساۋلە ءتۇسىرىپ، ءتاتتى سەزىمگە بولەيتىندەرىن جاتتاپ الىپ، قىرعىزدىڭ «ماناس» جىرىنداي تاڭنان تاڭعا ايتۋعا بارمىن.

- شىمىلدىقتىڭ ارجاعىنداعى شىنايى بەت-بەينەڭىز قانداي؟

-  ساحنا -  ءبىزدىڭ جۇمىسىمىز. بۇرىنعىلار ايتىپ كەتكەن عوي «ەڭ كوڭىلسىز ادام -  كومەديا ءارتىسى» دەپ. سول راس. ەلدىڭ الدىنا شىققانننان كەيىن ولاردى ءبىر ءسات سەرپىلتىپ، كۇلدىرۋ، قيىننان قيىستىرۋ مىندەتىم دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك. كەيدە كوڭىل كۇيىڭ بولمايدى، كەيدە شارشايسىڭ. ساحناعا شىققاندا سونىڭ ءبارىن ۇمىتىپ، حالىق ءۇشىن قىزمەت قىلاسىڭ. كوپشىلىككە سەنىڭ ۋايىمىڭ، شارشاعانىڭ كەرەك ەمەس.

ساحنانىڭ قاسيەتى سول وندا شىققان سوڭ بار كۇيبەڭ ءىسىڭدى، مازاڭدى العان ويلارىڭدى ۇمىتتىرىپ جىبەرەدى. ال جايشىلىقتا اڭگىمەنى دە قاتىرىپ ايتا المايمىن.

- ساتيرا سالاسىندا ساقالدارىڭىز اعارعانشا جۇرمەيتىن شىعارسىزدار...

-  قانشا جۇرەتىنىمىز ەندى تورەشى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە. قيالىڭ ساتيرادا جۇرە بەرسەڭ، ارينە جوعالادى. جوعالماسا ىستەي بەرەسىڭ. كوپشىلىك ەسترادانى، ساتيرانى جەڭىل سالا دەپ ەسەپتەيدى. جەڭىل ەمەس. درامالىق سپەكتاكلدەردە زەينەتكە شىققانشا جۇرە بەرۋگە بولادى.

ساتيرادا زەينەتكە شىققانشا جۇرە بەرۋ مۇمكىن ەمەس. ماسەلەن، سپەكتاكلدە ءبىر ءرولدى اياعىنا دەيىن وينايسىڭ. ال، ساتيرادا ءبىر رولدەن ەكىنشى رولگە تەز اۋىسىپ وتىرۋىڭ كەرەك. بۇل وڭاي شارۋا ەمەس. مۇمكىن مەملەكەتتىك ءازىل سىقاق تەاترىندا سپەكتاكلدە ويناپ جۇرە بەرەتىن شىعارمىز. جاسىمىز كەپ قالدى دەپ ويلامايمىز.

- وتباسىڭىز جونىندە ايتىپ وتسەڭىز...

-  شۇكىر، ءۇش ۇل، ءبىر قىزىم بار. اقان دەگەن ۇلىم شىمكەنتتەگى مۋزىكالىق كوللەدجدە قىلقوبىز كلاسىندا وقيدى. ءان ايتۋعا اۋەس. كەرەمەت ءان شىرقايدى دەپ ايتا المايمىن. دەگەنمەن ىنتاسى زور. ۇلكەن ۇلىم ءا. قاستەيەۆ اتىنداعى كوركەم سۋرەت ۋچيليشەسىن ينتەرەر-ديزاين ءبولىمىن ءبىتىردى. قازىر مالايزيادا وقىپ جاتىر. ارحيتەكتور بولام دەگەن اسىل ارمانى بار. بالالارىمىنىڭ قاي-قايسىسى دا ونەر جولىن قۋام دەسە قارسى بولمايمىن.

-  قازىرگىدەي داعدارىس جاعدايىندا شەتەلدە بالا وقىتۋ وڭاي ەمەس ەكەنى بەلگىلى. قيىن ءتيىپ جاتقان جوق پا؟

-  ەندى بالا-شاعانى جەتىلدىرىپ، قۇتتى ورنىنا قوندىرۋ ءۇشىن تىرباڭداپ تىرلىك ىستەپ ءجۇرمىز عوي. جۇرتتان دا ۇيالاسىڭ. بالالارىڭا ءبىلىم اپەرە الماساڭ تاعى دا ۇيات. نامىسقا تىرىسىپ جۇرگەن جاي بار. قازىر جۇرتقا ءبىراز تانىلىپ قالعان سوڭ، جامان ماشينە مىنسەڭ دە كۇلەدى. «نە جەتپەيدى ەكەن وسى؟» دەپ. ۇيالمايىن دەپ جاقسىسىن مىنۋگە تىرىساسىڭ. ەڭ دۇرىسى جاياۋ جۇرگەندى جاقسى كورەم. اسىرەسە ۆەلوسيپەدپەن جۇرگەندى. ءارى دەنساۋلىققا دا پايدالى. ادامعا اۆتوكولىك ەمەس، دەنساۋلىق كەرەك قوي.

- گاسترولدىك ساپارلارعا كوپ شىعاسىزدار. جۇبايىڭىز تاراپىنان رەنىش تۋماي ما؟

-  جۇبايىم اقشا تاۋىپ جاتسام نەسىنە رەنجيدى. وسى ونەرمەن عوي بالا-شاعانى اسىراپ جۇرگەنىمىز. وتكەندە ءبىر گازەتتە «دەنىڭ ساۋ بولىپ، ۇيدە جاتىپ الىپ بالا-شاعاڭدى اسىراي الماساڭ ۇيات» دەپ جازىپتى. وتە ورىندى ايتىلعان. بالا-شاعانى اسىراۋ ءۇشىن دە بىردەڭە ىستەۋ كەرەك قوي.

- ساحنادا ونەر ادامىسىز. وتباسىندا قانداي وتاعاسى، قانداي اكەسىز؟

- ءوزىمدى ونداي ەدىم، مۇنداي ەدىم دەپ قالاي ايتا الامىن. دەگەنمەن... قاراپايىممىن. ايەلىممەن ۇرىسىپ قالاتىن، كەيدە جانجالداسىپ قالاتىن كەزدەر بولىپ تۇرادى. «ايەلىڭمەن باجىلداسقانىڭ - اقىلداسقانىڭ» دەيدى عوي. ءسويتىپ اقىلداسامىز، ءسويتىپ اقىلعا كەلەمىز. بىزدەن دە قيىنداۋ ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندار بار عوي دەپ سابىرعا كەلەسىڭ.

نەگىزى وتباسىنداعى ۇرىس كەرىستىڭ ءبارى جەتىسپەۋشىلىكتەن شىعادى. «ەركەك ءۇيدىڭ ەگەسى، ايەل ءۇيدىڭ شەگەسى» دەگەندەي شەگە مىقتى بولسا، تۇسىنىستىك ورناپ، بارلىق نارسەنىڭ شەشىمى تابىلادى. ەڭ باستىسى دەنساۋلىق مىقتى بولسىن دەڭىز. بىردە «جوق، جوق...» دەپ جىلانا بەرگەن بىرەۋگە ءبىر كىسى: «ەكى قولىڭدى بەرسەڭ، 10 مىڭ دوللار بەرەمىن. ەكى اياعىڭدى بەرسەڭ ءارقايسىسىنا 10 مىڭنان 20 مىڭ دوللار بەرەمىن. كەلىسەسىڭ بە؟» دەپتى. ارينە كەلىسپەيدى. سوندا الگى كىسى: «جاساعان يەم ساعان اياق، قول بەردى. ون ەكى مۇشەڭدى ساۋ عىپ بەردى. مۇنىڭ ءبارى باعا جەتپەس بايلىق. تۇسىنگەن ادامعا. جىلانا بەرمە. بارىڭنىڭ قادىرىن ءبىل» دەپتى...

وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن اياعىم سىنىپ، 1,5 اي اۋرۋحانادا جاتتىم. «ەندى جۇرە الار ما ەكەنمىن...» دەگەن دە وي بولدى. قاسىمدا ءبىر قاريا جاتقان- دى. جامباسىنىڭ ۇرشىعىن شىعارىپ العان. سول كىسى سىرتقا كوز جىبەرىپ تۇرىپ: «وسى جۇرت ەكى اياقتىڭ قادىرىن بىلەدى مە ەكەن؟ اۆتوبۋسقا سەكىرىپ ءمىنىپ، سەكىرىپ ءتۇسىپ جاتىر» دەگەن ەدى. راسىندا باردىڭ باعاسىن ءبىلىپ، باعالامايتىن جاندار كوپ قوي ومىردە. دۇرىسى بار نارسەگە قاناعات كەرەك. جوققا دا، بارعا دا قاناعات ەتۋ كەرەك. تىرلىگىم تىنباي جاتسا رەنجىمەيمىن. ويتكەنى بار بولارى سول عوي. بولاتىن نارسە ءاۋ باستان- اق بىتەدى. بولمايتىنى ءبارىبىر تىرباڭداساڭ دا بولمايدى. بولعانىنشا بولدىرۋ كەرەك. بولماسا نە ىستەيسىڭ. شۇكىرلىك ەتۋ كەرەك.

- ماستىڭ رولىن ويناعاندى جاقسى كورەمىن دەيسىز. ءوزىڭىز اققاينارمەن قانشالىقتى دوسسىز؟

 -  توي- تومالاقتا كوپشىلىكتىڭ كوڭىلى ءۇشىن الىپ قوياتىنىمىز بار. جايشىلىقتا ىشپەيمىن. قازىر ەندى مۇلدە قوياتىن بولىپ ءجۇرمىز. اراق بار قيالىڭنان، اقىل- ەسىڭنەن ايىراتىن نارسە. ونىمەن دوس بولۋدىڭ قاجەتى جوق. قازىر ەندى كوڭىلگە دە قارايىن دەپ جۇرگەن جوقپىن.. . ماستىڭ رولىنە كەلەر بولسام، ساحناعا سۇرانىپ تۇراتىن كەيىپكەر. وبرازدى ىزدەپ اۋرە بولمايسىڭ. بىردەن كىرىگىپ كەتەسىڭ. ماستىڭ ءوزى دە، قىلىعى دا باسقالارعا قاراعاندا وزگەشەرەك بولىپ تۇرادى عوي. قىلىقتارى دا قىزىق.. .

- بۇگىندە ءازىل- سىقاق تەاترلارىنا سىن ايتاتىندار كوپ. قازاقتىڭ ساتيرا تەاترلارىن ورگە سۇيرەپ جۇرگەندەرگە نە جەتىسپەيدى دەپ ويلايسىز؟

- قازىرگى تاڭدا ساحنادا جۇرگەن ءار تەاتردىڭ ءوز ورنى بار. ءوز كورەرمەنى بار. وزىنە لايىق اۋديتورياسى بار. ءبىزدىڭ تەاتردى كورمەيتىندەر سولاردى كورەدى. ولاردى كورمەيتىندەر ءبىزدى كورەدى دەگەندەي. كەي تەاترلاردىڭ كەي سەناريىن ۇناتپاي تۇرساڭ كەيبىرەۋلەر جاقسى ەكەن دەپ جاتادى. سوعان قاراپ ويلانىپ قالاسىڭ. «ءبىر ادامنىڭ پىكىرى شىندىق ەمەس» ەكەنىنە يلانىپ- اق قالاسىڭ. ءۇش- ءتورت ادامنىڭ پىكىرى ءبىر جەردەن شىقسا دۇرىسى سول. نە جەتپەيدى دەگەندە اۋەلى ويعا ورالارى جاقسى سەناري جەتىسپەيدى. ءبىز ساحنادا جۇرگەنىمىزبەن ساتيرا جازاتىن ادامدار ەمەسپىز. الايدا كەيدە ءوزىمىز قۇراستىرۋعا تۋرا كەلەدى. حالىقتىڭ ويىنان شىعاتىنداي ادەمى ەتەمىز دەپ اسىرەلەپ جىبەرەتىن كەزىمىز دە بولادى. جەتىستىككە جەتىپ، كەيدە توقمەيىلسىپ ءبىر ورىندا تۇرىپ قالاتىندار دا بار. توقىراپ قالاتىندارى دا جوق ەمەس. توقمەيىلسىپ تىعىرىققا تىرەلگەنشە جۇرە بەرەمىز كەيبىرىمىز. ىزدەنىس جوق. جالپى جالقاۋلىق قازاقتىڭ قانىندا بار نارسە عوي. ەگەر تالانتى جوق ادام ىزدەنسە، ەڭبەكتەنسە، ايانباي تەر توكسە تالانتتىلاردان اسىرىپ جىبەرەدى. وسى جاعىن ەسكەرەتىندەر كەمشىن. ساتيريكتەردىڭ كوبىنىڭ ىزدەنبەيتىن سەبەپتەرى ولاردىڭ جۇمىسى كوپ. ۋاقىتى جوق. اعايىنى كوپ، توي- تومالاعى كوپ. تۇرمىستىق پروبلەمالارى بىتپەيدى. تۋىسقانىنىڭ بىرەۋى پوليتسياعا تۇسەدى، بىرەۋىنىڭ بالاسى وقۋعا تۇسەدى. سونىڭ بارىنە ورتاقتاسۋى كەرەك. دۇرىسىن ايتقاندا ءبىر كۇن بوس ۋاقىتى بولمايدى. رەسەيلىك ساتيريكتەردىڭ بىزدەن كوش كەرۋەن وزىپ كەتكەندىگىنىڭ سىرى وسىندا. ولار اعايىننىڭ پروبلەماسى دەپ باس قاتىرمايدى. بوس ۋاقىتتارى كوپ. سول بار ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانادى. ەشكىم ميىن اشىتپايدى. تىكەلەي تۆورچەستۆومەن اينالىسادى. ولار ەشكىمنىڭ كوڭىلىنە قارامايدى. ءبارىن ۇمىتىپ، تۆورچەستۆوعا كىرىپ كەتۋ ءۇشىن دە ەشقانداي الاڭداۋشىلىق بولماۋى كەرەك. ماسەلەن، ءمۇعالىم بالاعا بار زەيىنىمەن ساباق ءوتۋى ءۇشىن ول كۇيكى تىرلىكتىڭ كەرتارتپالىعىن ويلاماۋى ءتيىس. ونىڭ ايلىعى كۇن كورىسىنەن ارتىلۋى كەرەك. ال قازىر مۇعالىمدەردىڭ ايلىعى شايلىعىنا جەتپەيدى. سوسىن ول بار زەيىنىن بالاعا قالاي توكسىن؟ وتىن سۋ ءتۇسىرۋى كەرەك، قىستىڭ قامىن كۇيتتەۋى كەرەك دەگەن سياقتى ءبىتىپ بولمايتىن پروبلەمالارى بار. سوعان قاراماستان ولار ارتىعىمەن جۇمىس ىستەيدى. نەگىزگى جۇمىسىڭمەن تىكەلەي اينالىسۋ ءۇشىن دە جاعداي كەرەك. جاعدايى كەمشىن ادامنان قانداي جوعارى ناتيجەلى جۇمىس سۇرايسىڭ؟ .. ساحناعا كەيدە اسىعىس- ۇسىگىس دايىندالاتىن كەزدەرىمىز بولادى. كەيدە جاقسى شىعادى، كەيدە جامان شىعادى. مويىنداۋىمىز كەرەك قازاقتىڭ جالقاۋلىعى باسىم.. .

- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

اۆتور: گۇلجان كوشەروۆا
«ايقىن»

سوڭعى جاڭالىقتار