الەم اپتا ىشىندە: يراكقا ءبولىنۋ ءقاۋپى ءتونىپ تۇر

ءمالىم بولىپ وتىرعانداي، «يراك پەن ليەۆانتانىڭ يسلام مەملەكەتى» راديكالدى سۇننيتتەر توبى سودىرلارىنىڭ ماۋسىم ايىنان بەرى كۇش الۋى سەبەپتى يراك ۇكىمەت ەلدىڭ سولتۇستىگى مەن باتىسىنا جۇرگىزىلىپ وتىرعان باقىلاۋىنان ايىرىلىپ قالعان ەدى.
قارۋلى ەكسترەميستەر يراكتاعى ەكىنشى ءىرى قالا موسۋلدى، ودان كەيىن تيكريت قالاسىن، سونداي-اق ەلدەگى ەڭ ءىرى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى ورنالاسقان بايدجي شاھارىن باسىپ العان بولاتىن. بۇدان بولەك، سيريا مەن يوردانيانىڭ اۋماعى دا يسلامشىلاردىڭ باقىلاۋىنا وتكەن ەدى. وتكەن ايدىڭ سوڭىندا «يراك پەن ليەۆانتانىڭ يسلام مەملەكەتى» يسلام حاليفاتىنىڭ قۇرىلعانىن جاريا ەتىپ، اتاۋىن «يسلام مەملەكەتى» دەپ وزگەرتتى.
مىنە، وسىلايشا ەلدە ورىن العان قيىن- قىستاۋ زامان سالدارىنان شامامەن 1,2 ميلليون يراكتىق باسپاناسىن تاستاپ، باس ساۋعالاپ، بوسقىنعا اينالدى. كەيبىر اقپاراتتارعا قاراعاندا، سودىرلار باقىلاۋىنا وتكەن ايماقتاردا ساياسي قارسىلاستار مەن ءسۇننيت ەمەستەردىڭ ىزىنەن اڭدۋ باستالعان. مەملەكەتتىك قىزمەتتە ىستەيتىندەردىڭ باسىم بولىگى سودىرلار تارابىنا ءوتىپ وتىر.
يراك وڭىرلەرىندە «يراك پەن ليەۆانتانىڭ يسلام مەملەكەتى» سودىرلارىنىڭ كۇش الۋى ەلدەگى ورتالىق بيلىكتىڭ السىزدىگى سالدارىنان ەكەندىگىنە داۋ جوق. ەلدىڭ پرەمەر- ءمينيسترى مىندەتىن ۋاقىتشا اتقاراتىن نۋري ءال- ماليكيدىڭ كواليتسياسى ءساۋىر ايىنىڭ سوڭىندا وتكەن پارلامەنتتىك سايلاۋدا جەڭىسكە جەتكەننەن كەيىن كەزەكتى ۇكىمەت قۇرامىن جاساقتاۋى ءتيىس ەدى. الايدا ءالى كۇنگە دەيىن ەلدىڭ مينيسترلەر كابينەتىنىڭ قۇرامى بەلگىسىز بولىپ وتىر.
جاڭا مينيسترلەر كابينەتىنىڭ باسىم بولىگىن شييت وكىلدەرى قۇرايتىندىعى كۇتىلگەن. ال سۇننيتتەردىڭ ساياسي بولاشاققا دەگەن سەنىمى تاعى دا وشە باستاعان ەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە سۇننيتتەر باسىم تۇراتىن ەلدىڭ سولتۇستىك باتىس وڭىرلەرىندە بيلىكتىڭ تەز ارادا جەڭىلىسكە ۇشىراۋىنا تۇرتكى بولدى.
ا ق ش پەن باسقا دا ءبىر قاتار ەلدەر نۋري ءال- ماليكيدى سۇننيتتەردى قوسا العاندا بارلىق ءدىني ەتنيكالىق توپتاردىڭ وكىلدەرىنەن جاساقتالعان ۇكىمەت قۇرۋعا شاقىرعان بولاتىن. ءبىراق، پرەمەر مۇنداي ۇسىنىسقا قۇلاق اسپادى.
ساۋد ارابياسى مەن بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى سىندى ا ق ش- تىڭ وڭىرلىك سەرىكتەستەرى ۆاشينگتوننىڭ قازىرگى پرەمەرگە قولداۋ كورسەتۋىن دوعارۋىن ۇزاق ۋاقىتتان بەرى تالاپ ەتىپ كەلەدى. بۇگىنگى تاڭداعى احۋال وڭىردەگى وزىندىك باسىمدىقتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن تۋىنداپ وتىرعان مۇمكىندىكتى بارىنشا پايدالانۋدى ماقسات ەتكەن پارسىلىق مونارحتاردىڭ مۇددەسىنە ساي كەلىپ تۇر.
تولىقتاي العاندا، قازىرگى داعدارىستىڭ اياق الىسىنا ۆاشينگتوننىڭ كوزقاراسى ءبىرشاما وزگەرگەنگە ۇقسايدى. ۆاشينگتوننىڭ پايىمىنشا، ءال- ماليكي سۇننيتتەرمەن ىمىراعا كەلۋگە قول جەتكىزە المايدى ءارى ەلدەگى ساياسي احۋالدى تۇراقتاندىرۋعا دا قاۋقارسىز. ياعني، ا ق ش ءال- ماليكيدى يراكتاعى شييتتەردى عانا قولداپ وتىر جانە دە ەلدى بىرىكتىرۋگە باعىتتالعان قانداي دا ءبىر قادامعا بارۋعا قۇلىقسىز دەپ ايىپتاۋدا. سول سەبەپتى رەسمي باعداتتىڭ اسكەري كومەك سۇراۋىنا ماردىمدى جاۋاپ تا بولماي وتىر.
يراكتاعى ساياسي احۋالدىڭ كۇردەلەنە ءتۇسۋى ءبىرقاتار جاڭا ماسەلەلەردىڭ «قۇلاعىن» قىلتيتىپ تۇرعانى بەلگىلى. بۇگىنگى تاڭدا ەلدىڭ ەكى نە بولماسا ودان دا كوپ تاۋەلسىز مەملەكەتتەرگە بولشەكتەنۋ مۇمكىندىگى جايىندا ءسوز كەڭىنەن قوزعالۋدا. ماسەلەن، وسى اپتانىڭ باسىندا يراك كۇردتەرىنىڭ ساياسي كوشباسشىسى ماسۋد بارزاني تاۋەلسىز يراكتىق كۇردىستان مەملەكەتىن قۇرۋ تۋرالى رەفەرەندۋم وتكىزۋگە نيەتتى ەكەندىگىن جاريا ەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، يراك ءىس جۇزىندە بولشەكتەنىپ كەتتى جانە مۇنداي جاعدايدا ۇلتتىق يدەيانى جاسىرۋدىڭ ەش ءمانى جوق. بۇعان قوسا، ول كۇردتەردىڭ يراك داعدارىسىن بەيبىت جولمەن شەشۋ ءۇشىن قول ۇشىن بەرۋگە دايىن ەكەندىگىن دە باسا ايتىپ وتىر.
حالىقارالىق قوعامدىقتىق پەن وپپوزيتسيا تارابىنان قىسىمنىڭ ورىن الۋىنا قاراماستان ءال- ماليكي كۇنى كەشە عانا ۇكىمەتتىڭ جاڭا قۇرامىندا ءۇشىنشى مەرزىمگە قالۋ ءۇشىن كۇرەسەتىندىگىن ءمالىم ەتتى.
مىنە، وسىلايشا يراكتاعى ساياسي داعدارىستى رەتتەۋدىڭ بولاشاعى كۇننەن- كۇنگە بۇلىڭعىر تارتىپ بارادى. ال ونى رەتتەۋدە جەكەلەگەن ساياساتكەرلەر مەن توپتاردىڭ كونيۋنكتۋرالىق مۇددەسى كوپ جاعدايدا تاۋەلدى ەكەندىگى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
اۆتور: مارلان جيەمباي