قىتايدا قازاق جەرىندەگىدەي ءداستۇرلى جانە حالىق اندەرىن ۇيرەتەتىن مەكتەپتەر جوق - ءانشى ساۋلەجان تاعزيا ۇلى

استانا.قازاقپارات - «ناعىز ونەر حالىقتى قاشاندا ىزگىلىككە، ىنتىماققا، دوستىق پەن بىرلىككە ۇندەيدى. ۇلتتىڭ رۋحاني بولمىسىن، ءداستۇرى مەن سالتىن دامىتاتىن دا ەڭ الدىمەن وسى قاسيەتتى ونەرىمىز.

سوندىقتان، كەڭ اۋقىمدا ءوتىپ جاتقان بۇل شارا قازاقتىڭ ءداستۇرلى مۋزىكاسىن الەمگە پاش ەتىپ، رۋحاني ءورىسىمىزدى كەڭەيتۋگە، ءوڭىرىمىزدىڭ دامىپ، كەمەلدەنە تۇسۋىنە ىقپال ەتەرى ءسوزسىز. بيىلعى فەستيۆال بارشامىزدى شەبەرلىك شىڭىنا باستايتىن تاعى ءبىر ماڭىزدى كەزەڭ بولىپ وتىر»، - دەدى وبلىس اكىمى كارىم كوكىرەكبايەۆ ورتالىق «دوستىق» الاڭىنا حالىق اندەرىن قوسىلا شىرقاۋ ءۇشىن جينالعان جۇرتشىلىق الدىندا سويلەگەن سوزىندە.

ۇلت ونەرىن ۇلىقتاپ، ءداستۇرلى اندەردى دارىپتەگەن «قاراتاۋ سارىنى» اتتى حالىقارالىق فەستيۆالدىڭ ءمان- ماڭىزىن وسى ءسوز جان-جاقتى ايقىنداپ بەردى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. راسىندا، ءان- كۇي مەرەكەسىندە ءتىلى باسقا بولسا دا، تىلەگى مەن تىلەۋى ءبىر كوپشىلىكتىڭ ىزگى نيەتى ءبىر ارنادا توعىسقانداي بولدى. ەكى كۇنگە سوزىلعان دۋماندى شارادا تۇركى دۇنيەسىنە ورتاق قۇندىلىق - ءان مەن جىردان شاشۋ شاشىلىپ، كۇيلەر شەرتىلدى. باستىسى، اۋىزدان-اۋىزعا كوشىپ، اتادان بالاعا جەتكەن نەبىر سىرلى اۋەن حالىقپەن قايتا قاۋىشتىرىلدى.

بۇل فەستيۆال جامبىل جەرىندە وسىمەن ەكىنشى مارتە وتكىزىلىپ وتىرعانىن ايتا كەتكەن ءجون. بىلتىر العاش استانا قالاسىنىڭ 15 جىلدىعىنا تارتۋ رەتىندە ۇيىمداستىرىلسا، وبلىسىمىزدىڭ 75 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارالار اياسىندا تاعى دا جالعاسىن تاۋىپتى. تۇرىك، قىرعىز، قاراقالپاق، وزبەك تىلىندە شىرقالعان اندەرگە، باتىس قازاقستان، ارقا جانە جەتىسۋ ءداستۇرلى ءان مەكتەپتەرىنىڭ تۇلەكتەرىنىڭ ونەرلەرىنە قاراپ اتا-بابا مۇراسىنىڭ ۇمىت بولماعانىنا، ومىرشەڭ ەكەنىنە كوز جەتكىزدى جۇرت.

فەستيۆالدىڭ اۋقىمى دا كەڭەيە تۇسكەندەي. العاشقى كۇنى كۇي باسەكەسى، ەكىنشى كۇنى ءان مەن جىر جارىسى بولدى. حالىق قازىناسىن دارىپتەگەن شارا اياسىندا ءداستۇرلى ءان ونەرىنىڭ ەركەسى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ساۋلە جانپەيىسوۆانىڭ «ساۋلە-سارىن» اتتى انتولوگيالىق CD جيناعىنىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى. نەگىزىنەن، بۇل تۋىندىلاردى قازاق ءداستۇرلى اندەرىنىڭ ەنسيكلوپەدياسى دەۋگە دە بولادى. ويتكەنى، ونىڭ العاشقى ءۇش ديسكىسىنە س. جانپەيىسوۆانىڭ رەپەرتۋارىنداعى حالىق اندەرى توپتاستىرىلعان. سوڭعىسىنا عانا ءانشىنىڭ ءوز شىعارمالارى ەنگىزىلىپتى. «تۋعان جەرگە كەلگەنىمدە بويىما ەرەكشە قۋات ءبىتىپ، شابىت العاندايمىن. تارازعا كەلگەلى بىرنەشە جاڭا اندەر جازدىم»، - دەيدى اۆتور.

بۇل شارا دا قالىپتان تىس جاعدايدا وتكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. ءتىپتى، تۇركيا، قىرعىزستان، وزبەكستان، قىتاي، موڭعوليا ەلدەرىنەن كەلگەن قوناقتار ءوزارا ءان جارىسىنا ءتۇسىپ، اۆتورعا ەرەكشە تارتۋ جاسادى. جينالعانداردى ءوزارا تۇسىنىستىككە شاقىرىپ، رۋحاني تابىستىرعان قۇندىلىق - ءان ەكەندىگى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ال «بالاساعۇن» ورتالىق كونسەرت زالىندا وتكەن گالاكونسەرتتە كوپشىلىك ناعىز حالىق ونەرىنىڭ قاينارىنان سۋسىنداعانداي بولدى. قىرعىزدار وزدەرىنىڭ «ەلدىك ىرلارىن ىرداپ»، ايگىلى «ماناستى» تولعاسا، قاراقالپاقستاندىق جىرشى جانىبەك پيازوۆ تۇركى دۇنيەسىنە ورتاق - «الپامىس باتىر» داستانىنان ءۇزىندى جاتقا ايتتى. تۇركيالىق تۋىستارىمىز انسامبلگە قوسىلىپ، تۇرىك اندەرىن توگىلتە ورىندادى. جالپى، فەستيۆال تۋرالى قاتىسۋشىلاردىڭ پىكىرلەرى دە جاقسى.

سامات قارابالايەۆ، الماتى قالاسىنان كەلگەن «كەرۋلەن» ەتنو- فولكلورلىق توبىنىڭ مۇشەسى:

- فەستيۆال جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى. وسى شارانى كورۋ ارقىلى جاستاردىڭ حالىق مۋزىكاسىنا دەگەن وڭ كوزقاراسى قالىپتاستى دەسەم، قاتەلەسپەيمىن. سوندىقتان فەستيۆال ءوزىنىڭ كوزدەگەن ماقساتىنا جەتتى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. تارازدا ءتورت جىل بۇرىن ءبىزدىڭ ونەر ۇجىمى جەكە كونسەرت بەرگەن. سول كەزدەگىمەن سالىستىرعاندا تىڭدارماننىڭ تانىم- تۇسىنىگى كوپ وزگەرگەن. قالا دا گۇلدەنىپتى.

نۇرجامال تابىلديەۆا، قىرعىزستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەل ءارتسى:

- گالاكونسەرتتە ەلدىك ىرىمىز - «قىزىل گۇلدى» ورىندادىم. بۇل فەستيۆال جامبىل وبلىسىنىڭ 75 جىلدىعىنا تۇسپا-تۇس كەلگەن ەكەن. ۇلكەن سالتاناتپەن ءوتتى. شارانى ۇيىمداستىرۋعا حالىقارالىق«ТURKSOY»  تۇركى مادەنيەتىن جانە ونەرىن دامىتۋ قورى دا ءوز ۇلەستەرىن قوستى. بۇل - قۋانتارلىق جاعداي. تۇركى تىلدەس ەلدەردىڭ ونەرىن تاماشالاپ، حالىقتىق ءان- كۇيلەرىن تىڭدادىق. كۇشتى كۇيشى، ىرشىلار كەلگەن ەكەن. ماعان وبلىستىق فيلارمونيانىڭ وركەسترى ابدەن ۇنادى. قازاق انشىلەرىنىڭ ءۇنى زور، تالانتتارىنا ءتانتى بولدىق. ءبىز ەلگە بارعاننان كەيىن ءتيىستى باسشىلىقتارعا وسىنداي حالىقارالىق فەستيۆال وتكىزۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتساق پا دەگەن ويدا كەتىپ بارامىز.

ساۋلەجان تاعزيا ۇلى، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانشىسى:

- مەن فەستيۆالگە شاقىرتۋ العانىما قۋانامىن. جاقىندا اتىراۋدا يليا جاقانوۆتىڭ اندەرىن ورىنداۋدان حالىقارالىق بايقاۋ ءوتتى. سول دودادا ەكىنشى ورىن الدىم. ساۋلە اپاي سول كونكۋرستا قازىلار قۇرامىندا بولعان- دى. تارازدا حالىقارالىق فەستيۆالدىڭ وتەتىنىن سول جەردە ەستىدىم. ءان ايتۋعا قۇمارمىن. ءبىراق، قىتايدا قازاق جەرىندەگىدەي ءداستۇرلى جانە حالىق اندەرىن ۇيرەتەتىن مەكتەپتەر جوق. ءبىز حالىق مۋزىكاسىن راديودان تىڭداپ، ۇيرەنەمىز. ۇستازىمىز - «قازاق» راديوسى. ساۋلە جانپەيىسوۆانىڭ ەسىمى ماعان بالا كەزىمنەن تانىس. ونىڭ ورىنداۋىنداعى اندەردى ديسكىدەن تىڭداپ، ينتەرنەتتەن قاراپ ماشىقتاندىم. ونەرىمدى شىڭداۋ ءۇشىن ەلگە كەلسەم دەپ ءجۇرمىن. تارازدا ءبىرىنشى رەت بولۋىم. كەشە تاريحي ورىندارىن ارالاپ كورىپ، تاماشالادىق، ماعان ۇنادى، تاراز - تازا قالا ەكەن.

حالىقارالىق فەستيۆال ورتالىق «دوستىق» الاڭىندا وتكەن شارامەن تۇيىندەلدى. الاڭعا جينالعان مىڭعا جۋىق ادام ون حالىق ءانىن بىرگە قوسىلا شىرقاپ، شەتەلدەردەن كەلگەن مەيمانداردىڭ ونەرلەرىن تاماشالادى. قارا بارقىن كوك ءجۇزىن نۇرلاندىرعان ءتۇرلى- ءتۇستى وتشاشۋلار ءان- كۇي مەرەكەسىنە ەرەكشە رەڭك بەرگەندەي بولدى.

كەلەر جىلى تاعى دا قاۋىشقانشا، «قاراتاۋ سارىنى» !

ارداق ۇسەيىنوۆا،

«اق جول» .